„po ich śmierci”, występujące w wersecie 7, można znaleźć w ok. 20 manuskryptach i wydaniach Biblii hebrajskiej oraz w targumach. Natomiast tekst masorecki podaje w tym miejscu: „na ich wyżynach”, a grecka Septuaginta: „pośród nich”.

Nawet jeśli poprawne jest tutaj brzmienie „po ich śmierci”, trudno na tej podstawie twierdzić, iż któregokolwiek króla judzkiego pogrzebano niedaleko świątyni. Według Prawa zwłoki człowieka były nieczyste, więc pochowanie kogoś w sąsiedztwie świątyni stanowiłoby dla Boga zniewagę, a w dziejach królów nawet słowem nie wspomniano o tak jawnym i ciężkim naruszeniu świętości tego miejsca. Władcy, którym odmówiono pogrzebu w „grobowcach królewskich”, czyli w „grobowcach synów Dawida”, na pewno nie zostali wyróżnieni pochówkiem w pobliżu świątyni, lecz raczej złożono ich w znacznie mniej zaszczytnym miejscu.

Bliższa analiza Ezechiela 43:7-9 dowodzi, że we fragmencie tym jest mowa o bałwochwalstwie i że tak jak „rozpusta” ma tutaj głównie sens przenośny, tak też ‛zwłoki ich królów’ oznaczają martwe bożki czczone przez dom Izraela i jego królów. W Kapłańskiej 26:30 Jehowa tak ostrzegł Izraelitów przed skutkami nieposłuszeństwa: „Unicestwię wasze święte wyżyny i pościnam wasze kadzielnie, a wasze trupy rzucę na trupy waszych gnojowych bożków” (por. Jer 16:18; Eze 6:4-6). Z Pisma Świętego wynika, że takie bożki rzeczywiście znalazły się na terenie świątyni (Eze 8:5-17). Warto też zaznaczyć, iż niektóre z nich nazywano królami, gdyż odpowiednik wyrazu „król” wchodził w skład imienia Moloch (1Kl 11:7), Milkom (1Kl 11:5) oraz Malkam (Jer 49:1). Prorok Amos tak napisał o bożkach północnego królestwa: „I poniesiecie swego króla Sakkuta oraz Kewana, swe wizerunki, gwiazdę waszego boga, któregoście sobie uczynili” (Am 5:26). A zatem w omawianym wersecie chodzi raczej o potępienie bałwochwalstwa, a nie zbezczeszczenie poświęconego terenu przez pogrzebanie tam zwłok władców.

Ciemny otwór w barwnej tęczówce oka. Na skutek skurczów mięśni tęczówki źrenica zmienia swą wielkość, regulując dopływ światła do wnętrza oka. Światło przechodzi najpierw przez przejrzystą rogówkę, a następnie właśnie przez źrenicę dociera do soczewki.

W języku hebrajskim do źrenicy odnosi się zestawienie słowa ʼiszòn (Pwt 32:10; Prz 7:2) z wyrazem ʽájin („oko”), co dosłownie znaczy „człowieczek oka”, a także podobne zestawienie z wyrazem bat — „córka oka” (Lam 2:18). W Psalmie 17:8 dla położenia nacisku połączono te wyrażenia — dosłownie powiedziano: „człowieczek, córka oka” (ʼiszòn bat-ʽájin). Przypuszczalnie nawiązywało to do małego odbicia własnej osoby, które można zobaczyć w tej części czyjegoś oka.

Oko jest wyjątkowo delikatne i wrażliwe. Każdy natychmiast wyczuwa nawet najmniejszy włosek czy pyłek między powieką a gałką oczną. Należy chronić przezroczystą część oka (rogówkę) osłaniającą źrenicę, bo gdyby zbliznowaciała wskutek urazu albo zmętniała w następstwie choroby, mogłoby dojść do upośledzenia bądź utraty wzroku. Dlatego za pomocą wyrażenia „źrenica oka” Biblia bardzo sugestywnie, a zarazem subtelnie zachęca, by kogoś lub czegoś strzec szczególnie pilnie. Dotyczy to np. prawa Bożego (Prz 7:2). W Powtórzonego Prawa 32:10 w związku z ojcowską troską Boga o Izrael wspomniano, że strzeże On swojego ludu „jak źrenicy swego oka”. Również król Dawid modlił się, żeby Bóg go chronił i strzegł jak „źrenicy oka” (Ps 17:8). Pragnął, by w razie ataku wrogów Jehowa jak najszybciej stanął w jego obronie (por. Za 2:8, gdzie występuje hebr. bawát ʽájin, także tłumaczone na „źrenicę oka”) (zob. OKO).

Zobacz BRAMA.

Naturalny wypływ wody na powierzchnię ziemi (Wj 15:27) — w przeciwieństwie do studni i cystern, które zwykle kopano (Rdz 26:15); także to, co stanowi początek czegoś; to, skąd coś się wywodzi. Na „źródło” tłumaczy się dwa hebrajskie słowa: ʽájin (dosł. „oko”) oraz pokrewne maʽján. Ich greckim odpowiednikiem jest pegé. Źródła od czasu do czasu czyszczono i pogłębiano, stąd niekiedy nazwy „źródło” używano wymiennie ze „studnią” (Rdz 16:7, 14; 24:11, 13; Jn 4:6, 12; zob. CYSTERNA; STUDNIA).

Kiedy Mojżesz opisywał Izraelitom Ziemię Obiecaną, przedstawił ją jako krainę „źródeł i głębin wodnych wypływających na dolinnej równinie i w górzystej okolicy” (Pwt 8:7). W Palestynie jest sporo źródeł, przeciętnie 6—7 na 100 km². Ponieważ góry Judy i Efraima składają się głównie z porowatej skały, woda z zimowych deszczów szybko przenika na dużą głębokość. W końcu dociera do warstwy nieprzepuszczalnej, spływa po niej, a później wytryska ze źródeł po zach. stronie doliny Jordanu, na zach. brzegu Morza Martwego, a nawet w dnie tego akwenu. Wiele źródeł zasilających bezpośrednio dolny Jordan i Morze Martwe ma gorące wody. Po zach. stronie łańcucha górskiego można napotkać źródła we wsch. sektorach długiej niziny nadbrzeżnej, a część wód dostaje się pod ziemią wprost do Morza Śródziemnego. Niektóre źródła, np. w okolicach Jerozolimy i Hebronu, biją w pobliżu lub wręcz na samej krawędzi wzniesień pogórza palestyńskiego. Topniejące śniegi Hermonu i Libanu zasilają liczne źródła, które dają początek Jordanowi, rzece Litani oraz rzekom Damaszku.

O znaczeniu źródeł świadczy liczba miejscowości, których nazwa zaczyna się od „En”, czyli „źródło; zdrój” (Joz 15:62; 17:11; 1Kl 1:9; zob. AIN). Wioski i miasteczka często powstawały w pobliżu źródeł, gdyż większość palestyńskich „rzek” to w gruncie rzeczy sezonowe potoki, które w miesiącach letnich wysychają. Ze względów obronnych większe miasta na ogół budowano na wzniesieniach, toteż źródła nieraz znajdowały się w dolinie poza murami. Szczególnego znaczenia nabierało więc zapewnienie dostępu do wody. W celu doprowadzenia wody ze źródła bezpośrednio do miasta budowano kanały. Jeden z nich rozkazał wykuć król Ezechiasz, żeby skierować do Miasta Dawidowego wody Gichonu (2Kl 20:20; 2Kn 32:30). Niekiedy do źródła prowadziły ukryte przejścia lub tunele, dzięki czemu mieszkańcy miasta mieli pod dostatkiem wody nawet w razie oblężenia. Podczas asyryjskiej inwazji na Judę Ezechiasz zatkał źródła znajdujące się poza Jerozolimą, aby odciąć najeźdźców od wody (2Kn 32:2-4; zob. EZECHIASZ 1 [Przedsięwzięcia budowlane]; FORTYFIKACJE).

Znaczenie przenośne. Jehowa stworzył „źródła wodnej głębiny” (Prz 8:28; Rdz 7:11). Jest też Źródłem życia, Źródłem wody żywej i Źródłem Izraela (Ps 36:9; 68:26; Jer 2:13). Jego Syn, Jezus Chrystus, daje wodę, która w pijącym staje się „źródłem wody tryskającej ku udzielaniu życia wiecznego” (Jn 4:14). Joel przepowiedział, że gdy narody zostaną stratowane w tłoczni winnej na nizinie Jehoszafata, z domu Jehowy wytryśnie orzeźwiające źródło (Jl 3:12, 13, 18).

Jakub, chcąc podkreślić znaczenie należytego posługiwania się językiem, zapytał chrześcijan, którzy powinni udzielać innym wody życia: „Czyż źródło tryska z tego samego otworu słodyczą i goryczą?” (Jak 3:11).

Kiedy Jezus uzdrowił kobietę trapioną od 12 lat upływem krwi, „jej źródło krwi wyschło” (Mk 5:25-29). Wyrażenie „źródło wody” zostało odniesione również do źródła zadowolenia seksualnego (Prz 5:18).

„Studnia” lub „źródło”, przy którym Jezus odpoczywał i rozmawiał z Samarytanką (Jn 4:5-30). Przypuszczalnie chodzi o tzw. Studnię Jakuba (Beʼer Jaʽakow), położoną ok. 2,5 km na pd. wsch. od dzisiejszego Nabulusu, niedaleko Tall Balata (starożytne Szechem). Jest to głęboka studnia, w której woda nigdy nie sięga poziomu gruntu. Gdy mierzono ją w XIX w., miała jakieś 23 m głębokości. Jej średnica wynosi ok. 2,5 m, ale ku górze się zwęża. Ponieważ od końca maja do deszczów jesiennych studnia wysycha, niektórzy uważają, że jest zasilana przez wodę deszczową, przesiąkającą przez ziemię. Inni są jednak zdania, iż napływa do niej także woda źródlana i dlatego można ją również nazywać źródłem.

Biblia nie mówi wprost, że to Jakub wykopał tę studnię. Wskazuje jednak, iż miał posiadłość w tej okolicy (Rdz 33:18-20; Joz 24:32; Jn 4:5). A Samarytanka powiedziała Jezusowi: „Jakub (...) dał nam tę studnię i pił z niej on sam, a także jego synowie i jego bydło” (Jn 4:12). Jest więc prawdopodobne, że Jakub wykopał lub kazał wykopać ową studnię, aby zapewnić wodę swym licznym domownikom i stadom i w ten sposób zapobiec konfliktom z sąsiadami, którzy z pewnością dysponowali już innymi źródłami wody w tej okolicy. Możliwe też, że potrzebował lepszego lub bardziej niezawodnego źródła wody wtedy, gdy inne studnie w pobliżu wysychały.

Przedmiot służący do oświetlania, lampa; także ciało niebieskie, które oświetla Ziemię.

Księga Rodzaju informuje, że w czwartym „dniu” stwarzania Bóg sprawił, iż ‛w przestworzu niebios powstały źródła światła’ (Rdz 1:14, 19). Nie