na ten temat różne opinie, to jednak sam do pierwotnych dziesięciu miast zalicza Damaszek, Filadelfię, Rafanę, Scytopolis, Gadarę, Hippos, Dion, Pellę, Gerazę i Kanatę (Historia naturalis, V, XVI, 74). Spośród nich jedynie Scytopolis (Bet-Szean) leżało na zach. od Jordanu; ze względu na strategiczne położenie doliny Ezdrelon miasto to stanowiło ważny łącznik z wybrzeżem Morza Śródziemnego i jego portami. Damaszek w Syrii, daleko na pn., najwidoczniej wszedł w skład tego związku jako znaczący ośrodek handlu. Najbardziej wysunięta na pd. była Filadelfia (starożytna Rabba, dzisiejszy Amman); leżała zaledwie 40 km na pn. wsch. od pn. krańca Morza Martwego. Pozostałe miasta znajdowały się na terenie żyznego Gileadu lub sąsiedniego Baszanu. Większość z nich była położona przy głównych drogach tego regionu albo w ich pobliżu. Kanata to prawdopodobnie Kenat z Liczb 32:42.

W II w. n.e. Ptolemeusz zaliczył do Dekapolu 18 miast, co może wskazywać, że nazwy tej zaczęto używać w szerszym znaczeniu lub że zmieniała się liczba miast należących do tego związku. Niektórzy uczeni wśród pierwotnej dziesiątki zamiast Rafany wymieniają Abilę, wspomnianą przez Ptolemeusza. Wydaje się jednak, że region Dekapolu nie miał ściśle określonych granic i że władza tych miast nie rozciągała się na całe terytorium pomiędzy nimi, lecz tylko na okolice leżące w ich bezpośrednim sąsiedztwie.

Dekapol a służba Jezusa. Mieszkańcy Dekapolu byli wśród tłumów napływających do Galilei w celu słuchania nauk Jezusa, ale nie ma żadnej wyraźnej wzmianki o tym, by któremuś z tych hellenistycznych miast poświęcił on większą uwagę (Mt 4:25). Podczas swej służby w Galilei Jezus znalazł się co prawda na terenie Dekapolu, gdy przeprawił się przez Morze Galilejskie i dotarł do krainy Gerazeńczyków (wg Mk 5:1) (lub Gadareńczyków, wg Mt 8:28). Kiedy jednak wypędził tam demony i pozwolił im wejść w stado świń, wskutek czego trzoda zginęła, mieszkańcy pobliskiego miasta i wiosek nalegali na niego, żeby „odszedł z ich okolic”. Jezus tak uczynił, ale zgodnie z jego poleceniem mężczyzna uwolniony od demonów dawał świadectwo swoim krewnym i głosił w Dekapolu o swym uzdrowieniu (Mk 5:2-20). Niektórzy uczeni uważają, że wzmianka o stadzie świń wskazuje na silne nieżydowskie wpływy w tym regionie.

Po święcie Paschy w 32 r. n.e. i powrocie z okolic Tyru i Sydonu w Fenicji Jezus szedł „ku Morzu Galilejskiemu, środkiem rejonów Dekapolu” (Mk 7:31). Tam uzdrowił mężczyznę głuchego i mającego wadę mowy, a potem cudownie nakarmił tłum liczący 4000 osób (Mk 7:32 do 8:9).

Późniejsze dzieje. Jak donosi Euzebiusz z Cezarei, przed zagładą Jerozolimy w r. 70 n.e. do jednego z miast Dekapolu, Pelli w górzystym Gileadzie, uciekli chrześcijanie z Judei, dając w ten sposób posłuch proroczemu ostrzeżeniu Jezusa (Łk 21:20, 21; Historia kościelna, III, 5⁠³).

Chociaż inne miasta w Palestynie również ulegały wpływom hellenistycznym, najbardziej było to widoczne właśnie w miastach Dekapolu. Uważa się, że do ich największego rozkwitu doszło w II w. n.e.; w następnym stuleciu ów związek zaczął się rozpadać. O silnych wpływach greckich oraz dobrobycie panującym w Dekapolu świadczą imponujące ruiny teatrów, amfiteatrów, świątyń, łaźni, akweduktów oraz innych budowli w Gerazie (dzisiejsze Dżarasz), a także w innych miastach tego regionu.

(„przekłucie”).

Ojciec jednego z 12 pełnomocników Salomona. Przez jeden miesiąc w roku syn Dekera dostarczał żywność Salomonowi i jego domownikom najwyraźniej z pd. części terytorium plemienia Dana (1Kl 4:7, 9).

(„podźwignął Jehowa”).

1. Kapłan z rodu Aarona, żyjący w czasach Dawida. W wyniku losowania został wyznaczony na zwierzchnika 23 oddziału kapłańskiego (1Kn 24:1, 5, 18).

2. Syn Szemajasza. Należał do książąt na dworze króla Jehojakima, którzy wysłuchali Barucha czytającego księgę spisaną pod dyktando Jeremiasza, po czym opowiedzieli o tym królowi Jehojakimowi. Kiedy ten się z nią zapoznawał, Delajasz wraz z dwoma innymi książętami prosili go, by nie palił zwoju, lecz król ich nie usłuchał (Jer 36:11-26).

3. Przodek pewnej grupy osób, które przyszły do Jerozolimy z Zerubbabelem w 537 r. p.n.e., a które nie były w stanie udowodnić swego izraelskiego pochodzenia (Ezd 2:1, 59, 60; Neh 7:61, 62).

4. Syn Mehetabela. Był ojcem Szemajasza, którego wynajęli Sanballat i Tobiasz, żeby zastraszyć namiestnika Nehemiasza (Neh 6:10-13).

5. Jeden z siedmiu synów Elioenaja; potomek Dawida poprzez Salomona (1Kn 3:10, 24).

Wrażliwość, subtelność w sposobie bycia, umiejętność nieurażania ludzi, ściśle związana z pokorą i potulnością.

Od sług Bożych, zwłaszcza od nadzorców, wręcz wymaga się przejawiania delikatności. Apostoł Paweł oznajmił, że „niewolnik Pana nie ma się spierać, lecz ma być delikatny [gr. épion] wobec wszystkich” (2Tm 2:24). Człowiek delikatny nie zachowuje się głośno, hałaśliwie ani nie traci umiaru. Mojżesz, „mąż prawdziwego Boga”, nie zawsze postępował właściwie, niemniej „był najpotulniejszy ze wszystkich ludzi, którzy byli na powierzchni ziemi” (Ps 90, nagł.; Lb 12:3 ). On sam o swoich słowach powiedział kiedyś, że są „jak łagodne deszczyki na trawę” (Pwt 32:2).

W 1 Tesaloniczan 2:7 Paweł, pisząc o sobie i swych towarzyszach, zaznaczył: „Staliśmy się pośród was [członków zboru w Tesalonice] delikatni jak karmiąca matka, gdy pielęgnuje swe dzieci”. Było to przejawem ich szczerej miłości i troski o wzrost duchowy współwyznawców, których pouczali (1Ts 2:8). Słowo „delikatni” jest tłumaczeniem greckiego épioi, występującego w wersji textus receptus, opracowaniach Tischendorfa i Merka oraz kilku rękopisach. Jak podaje W. E. Vine, pisarze greccy często posługiwali się wyrazem épios, „żeby scharakteryzować piastunkę nieposłusznych dzieci lub nauczyciela krnąbrnych uczniów, a także stosunek rodziców do dzieci. W I Tes. 2:7 apostoł opisuje nim postawę własną i innych misjonarzy wobec nawróconych w Tesalonice” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, t. 2, s. 145).

Jednakże w tekście greckim Westcotta i Horta i w niektórych manuskryptach występuje w 1 Tesaloniczan 2:7 wyraz népioi, czyli „niemowlęta”. W dziele The New International Dictionary of New Testament Theology (red. C. Brown, 1975, t. 1, s. 282) skomentowano to następująco: „Istnieją dwie lekcje 1 Tes. 2:7: a) ēpioi (byliśmy pośród was delikatni); b) nēpioi (niemowlęta). Poprzednie słowo kończy się literą n, toteż całkiem możliwe, że w trakcie przepisywania omyłkowo ją powtórzono. Prócz tego interpretacja drugiej lekcji nastręcza trudności. Przecież w w. 7b Paweł przyrównuje do ‚dzieci’ nie siebie, lecz Tesaloniczan; on i jego towarzysze byli jak mamka (trofos)”.

Nie jest oznaką słabości. Delikatność nie jest przejawem słabości. Delikatne podejście, umiejętność uspokojenia kogoś czy nieurażenia czyichś uczuć, zwłaszcza w napiętej sytuacji, wymaga prawdziwej siły charakteru. W 2 Samuela 18:5 opisano, jak dzielny wojownik Dawid, kierując się ojcowską miłością, polecił Joabowi obejść się delikatnie ze zbuntowanym Absalomem. Użyte tutaj hebrajskie słowo ʼat odnosi się do cichego stąpania lub spokojnych ruchów. Apostoł Paweł odznaczał się delikatnością, ale wcale nie był słabeuszem, bo w razie potrzeby potrafił mówić bez ogródek, co znajduje odzwierciedlenie np. w obu listach do zboru chrześcijańskiego w Koryncie.

Jednoczący wpływ. Delikatne słowa i czyny są miłe i sprzyjają pokojowi. Człowiek delikatny jest przystępny, niewyniosły i działa budująco na otoczenie. Osoba surowa, szorstka, porywcza i grubiańska drażni innych i odstręcza ich od siebie. Natomiast delikatność przyciąga i jednoczy. Jehowę przedstawiono jako pasterza, który zbiera swe jagnięta i nosi je na piersi (co nawiązywało do obszernej fałdy w górnej części odzienia, gdzie pasterze czasem nosili jagnięta) (Iz 40:11). Syn Boży Jezus Chrystus oznajmił Jerozolimie: „Jakże często chciałem zebrać twoje dzieci, jak kokoszka zbiera swe kurczęta pod skrzydła! Ale wyście tego nie chcieli” (Mt 23:37). Wskutek tego Żydzi zostali surowo potraktowani przez Rzymian, którzy w 70 r. n.e. spustoszyli ich stolicę.

(prawdopodobnie skrócona forma imienia Demetriusz: „od [należący do] Demeter”).

Mężczyzna, który w pewnym okresie był współpracownikiem Pawła. Przebywał z nim w Rzymie w czasie jego pierwszego uwięzienia, toteż gdy apostoł pisał do Kolosan i do Filemona, przekazał od Demasa pozdrowienia (Kol 4:14; Flm 24). Kiedy jednak pisał do Tymoteusza w trakcie swego drugiego pobytu w więzieniu, Demasa już z nim nie było — pozostawił go i udał się do Tesaloniki, przypuszczalnie swego rodzinnego miasta (2Tm 4:10).

Biblia nie wyjaśnia dokładnie, na czym polegało ‛umiłowanie obecnego systemu rzeczy’, wskutek którego Demas opuścił Pawła. Apostoł nie napisał o nim, że został odstępcą czy przeciwnikiem. Być może więc zaczął bardziej miłować dobra materialne i świeckie przyjemności niż sprawy duchowe. A może obawiał się, że poniesie wraz z Pawłem męczeńską śmierć, i chciał znaleźć sobie bezpieczniejsze miejsce, by ocalić życie w ówczesnym świecie. Tak czy inaczej, z powodu niesprzyjających warunków zaprzepaścił niezwykłą sposobność pokrzepiania swego brata Pawła.

(„od [należący do] Demeter [gr. bogini rolnictwa]”).

1. Człowiek „kujący w srebrze”, który wywołał w Efezie (Azja Mniejsza) rozruchy przeciw Pawłowi i jego towarzyszom. Apostoł, będący w trakcie swej trzeciej podróży misjonarskiej, przebywał w tym mieście już od jakichś dwóch — trzech lat (ok. 53-55 n.e.). Jego działalność ewangelizacyjna przyniosła wyniki — wiele osób porzuciło magię i spaliło swe księgi. I właśnie ze względu na sukcesy Pawła w czynieniu uczniów