dokonanymi przez siebie cudami, przysparzał chwały Ojcu (Łk 18:43; Jn 7:17, 18).

Pierwsi chrześcijanie, wysławiając Jehowę, dalej korzystali z psalmów. Ale najwyraźniej mieli też chrześcijańskie utwory — „pieśni pochwalne dla Boga”, czyli hymny, oraz „pieśni duchowe”, a więc pieśni o sprawach duchowych (Ef 5:19; Kol 3:16). Jednak chrześcijanin wysławia Boga nie tylko za pomocą pieśni. Czyni to również swoim życiem oraz szczerą troską o duchową i materialną pomyślność innych (Heb 13:15, 16).

Chwalenie ludzi. Jeśli ktoś wysławia samego siebie, czyli się przechwala, dowodzi tym pychy i nie buduje słuchaczy. Skoro się nad nich wynosi, to nie darzy ich miłością (1Ko 13:4). Prawdziwa pochwała pochodzi od obiektywnego obserwatora, który udziela jej samorzutnie, bezinteresownie (Prz 27:2).

Jednak nawet takie pochwały czasem wystawiają na próbę. Mogą wbijać w dumę i rozniecać poczucie wyższości, a tym samym prowadzić do upadku. Ale jeśli przyjmuje się je z właściwym nastawieniem, mają pozytywny wpływ. Ktoś chwalony może pokornie przyznać, że wszystko zawdzięcza Jehowie Bogu, a następnie starać się dalszym postępowaniem udowodnić, iż pochwała była zasłużona. Jak wynika z pewnego biblijnego przysłowia, pochwały pomagają ujawnić prawdę o danej osobie: „Czym dla srebra — tygiel, dla złota — piec, tym dla człowieka — pochwała” (Prz 27:21, BT).

Największą pochwałą dla człowieka są wyrazy uznania ze strony Boga. Otrzymanie takiej pochwały będzie możliwe ‛przy objawieniu Pana Jezusa Chrystusa’ w chwale (1Pt 1:7; 1Ko 4:5). Pochwała ta nie będzie zależeć od cech fizycznych danej osoby, ale od tego, czy żyła tak, jak przystoi słudze Jehowy (Rz 2:28, 29; zob. ŻYD). W obecnym świecie wysocy urzędnicy państwowi i inni ludzie mogą chwalić prawdziwych chrześcijan za uczciwość i praworządność (Rz 13:3). Jeżeli dla obserwatorów jest oczywiste, że przykładne postępowanie chrześcijan wynika z faktu, iż są oddanymi sługami Bożymi, to wszelka chwała jest przypisywana Jehowie oraz Jego Synowi, którego są lojalnymi uczniami.

Hebrajskie słowo ʼi (lm. ʼijjím) oznacza nie tylko część lądu mniejszą niż kontynent i otoczoną ze wszystkich stron wodą (Iz 11:11; 24:15), ale też suchy ląd (Iz 42:15) lub wybrzeże (Iz 20:6; 23:2, 6; Jer 2:10). W znaczeniu przenośnym odnosi się do mieszkańców takich wysp lub wybrzeży (zob. przyp. w NW do: Rdz 10:5; Iz 49:1; 59:18). Czasami „wyspy” wyobrażają najdalsze krainy i ich mieszkańców (Iz 41:5; 66:19; Eze 39:6; zob. MAGOG 2). A zatem nic nie będzie na tyle odległe lub odosobnione — jak wyspy morskie — żeby uchronić się od skutków symbolicznego trzęsienia ziemi, które dotknie Babilon Wielki (Obj 16:18-21; por. 6:12-14). W oczach Jehowy wszystkie wyspy są jak „drobniutki proch” (Iz 40:15).

W Biblii wymieniono z nazwy takie wyspy, jak Cypr (Dz 13:4-6), Kos, Rodos (Dz 21:1), Kreta (Dz 27:7), Kauda (Dz 27:16), Malta (Dz 28:1) oraz Patmos (Obj 1:9).

Zobacz GRZECH.

Zobacz GRY, IGRZYSKA.

Grecki czasownik hypoméno dosłownie znaczy „pozostać lub stać pod” (Łk 2:43; Dz 17:14), ale też „nie ustępować; nie ustawać; pozostawać niezłomnym” i dlatego jest tłumaczony na ‛wytrwać’ (Mt 24:13). Rzeczownik hypomoné zwykle oznacza „wytrwałość”, którą cechuje odwaga, nieugiętość lub cierpliwość i która umożliwia znoszenie przeszkód, prześladowań, przeciwności oraz pokus.

Dlaczego potrzebna. Chrześcijanie mogą się zetknąć np. z obojętnością drugich, zniewagami, oszczerstwami, zaciekłą wrogością, nienawiścią członków rodziny, złym traktowaniem, uwięzieniem, a nawet śmiercią (Mt 5:10-12; 10:16-22; 24:9, 10, 39; Mk 13:9, 12, 13; Obj 13:10). Zniesienie tego wszystkiego wymaga wytrwałości. Bez niej po prostu nie można uzyskać życia wiecznego (Rz 2:7; Heb 10:36; Obj 14:12). W chrześcijańskim biegu liczy się bowiem nie tyle dobry start, ile finisz. Jezus Chrystus oświadczył: „Kto wytrwa do końca, ten zostanie wybawiony” (Mt 24:13). „Dzięki swej wytrwałości zyskacie wasze dusze” (Łk 21:19).

Osobom, które przyjmują „słowo Boże” szybko, ale powierzchownie, brakuje wytrwałości. W obliczu ucisku czy prześladowań dają za wygraną, wskutek czego tracą uznanie i błogosławieństwo Boga. Natomiast ci, którzy rozwijają głębokie docenianie dla „słowa Bożego”, niezachwianie trwają. „Z wytrwałością przynoszą plon” — mimo trudności, cierpień i zniechęcenia wiernie i nieustannie obwieszczają Boże orędzie (Łk 8:11, 13, 15).

Jak ją zachować. Ogromnym bodźcem do wytrwałego znoszenia cierpień jest rozmyślanie nad wspaniałym przykładem sług Bożych — Hioba, przedchrześcijańskich proroków, apostołów Pawła i Jana oraz wielu innych osób — i analizowanie wyników ich wiernego postępowania (2Ko 6:3-10; 12:12; 2Ts 1:4; 2Tm 3:10-12; Jak 5:10, 11; Obj 1:9). Szczególnie warto mieć w pamięci niezłomną wytrwałość Jezusa Chrystusa (Heb 12:2, 3; 1Pt 2:19-24).

Ważne jest też, by nigdy nie stracić z oczu chrześcijańskiej nadziei na bezgrzeszne, niekończące się życie. Nie jest jej w stanie zniweczyć nawet śmierć z rąk prześladowców (Rz 5:4, 5; 1Ts 1:3; Obj 2:10). Gdy ta cudowna nadzieja się urzeczywistni, obecne cierpienia okażą się bez znaczenia (Rz 8:18-25). Choć niekiedy bywają dotkliwe, to w porównaniu z wiecznością są ‛chwilowe i lekkie’ (2Ko 4:16-18). Kto pamięta o tymczasowym charakterze przeciwności i mocno się trzyma chrześcijańskiej nadziei, ten nie popadnie w rozpacz i nie wyrzeknie się wierności wobec Jehowy Boga.

Wytrwałość w podążaniu chrześcijańską drogą nie zależy od siły charakteru. To Najwyższy za pośrednictwem swego ducha i pociechy z Pisma Świętego pokrzepia i wzmacnia swych sług. „Udziela wytrwałości” tym, którzy w pełni na Nim polegają, toteż chrześcijanie słusznie modlą się do Niego o pomoc, m.in. o mądrość potrzebną w zmaganiach z jakimś szczególnym problemem (Rz 15:4, 5; Jak 1:5). Jehowa nie dopuści, by ktokolwiek napotkał jakąś przeciwność, której nie mógłby znieść. Jeżeli dana osoba szuka wsparcia u Wszechmocnego i nie traci wiary, lecz całkowicie ufa Jehowie, to On ‛da wyjście, aby zdołała przetrwać’ (1Ko 10:13; 2Ko 4:9).

Chrześcijanie doznający cierpień mogą bez ograniczeń korzystać z sił udzielanych przez Boga. Apostoł Paweł modlił się za Kolosan, aby byli „umocnieni wszelką mocą stosownie do jego [Boga] chwalebnej potęgi, by w pełni wytrwać i z radością okazywać wielkoduszną cierpliwość” (Kol 1:11). Przejawem tej „chwalebnej potęgi” było wskrzeszenie Jezusa Chrystusa i wywyższenie go na prawicę Ojca (Ef 1:19-21).

Jehowa Bóg i Jego Syn pragną, by wszyscy wytrwali. Wyraźnie o tym świadczą zachęty do przejawiania wytrwałości, których Jezus Chrystus udzielił członkom zborów w Efezie, Smyrnie, Pergamonie, Tiatyrze, Sardes, Filadelfii i Laodycei (Obj 2:1-3, 8-10, 12, 13, 18, 19; 3:4, 5, 7, 10, 11, 14, 19-21).

Właściwy pogląd na przeciwności. Chrześcijanie wiedzą, że od wytrwałości zależy życie wieczne i że mogą być pewni wsparcia z góry, toteż nie powinni się bać nieszczęść ani udręk, gorszyć z ich powodu czy narzekać, użalać się nad sobą albo popadać w rozgoryczenie. Apostoł Paweł radził: „Radujmy się, będąc w uciskach, gdyż wiemy, że ucisk rodzi wytrwałość” (Rz 5:3). Jeżeli chrześcijanin z pomocą Bożą cierpliwie i niezłomnie znosi przeciwności, jest to widomy dowód, że przejawia wytrwałość — choć przedtem mógł sobie nawet nie uświadamiać, iż posiada ten cenny przymiot.

Jeśli przetrzymamy próbę, nie usiłując szybko położyć jej kresu niebiblijnymi środkami, wytrwałość będzie mogła ‛dopełnić swego dzieła’. Nasza wiara zostanie wypróbowana i uszlachetniona, ukaże się też jej krzepiąca siła. Być może wyjdzie na jaw jakaś nasza słabość, dzięki czemu zdołamy ją dostrzec i dokonać niezbędnych zmian. Kto wiernie znosi próby i daje się im kształtować, ten w kontaktach z drugimi przejawia więcej cierpliwości, wyrozumiałości, współczucia, życzliwości i miłości. Gdy więc pozwoli, by wytrwałość ‛dopełniła swego dzieła’, ‛nie będzie miał braków w niczym’, czego Jehowa Bóg oczekuje od swych sług cieszących się Jego uznaniem (Jak 1:2-4).

Osoba zajmująca się wyrobem i naprawą namiotów. W Dziejach 18:3 w odniesieniu do zajęcia Pawła, Akwilasa i Pryscylli użyto greckiego określenia skenopoiòs. Istnieją różne poglądy co do tego, jakiego konkretnie rzemieślnika oznacza to słowo (wytwórca namiotów, tkacz czy wytwórca sznurów), ale zdaniem wielu uczonych „raczej nie ma powodu odchodzić od tłumaczenia go na ‚wytwórcy namiotów’” (The Expositor’s Greek Testament, red. W. Nicoll, 1967, t. II, s. 385).

Kiedy Paweł po raz pierwszy odwiedził Korynt, zatrzymał się w domu Akwilasa i Pryscylli, „ponieważ uprawiał ten sam zawód” (Dz 18:1-3). Pochodził z Tarsu w Cylicji, czyli okolic słynących z tkaniny zwanej cilicium, którą wytwarzano z koziej sierści i używano do wyrobu namiotów (Dz 21:39). Żydzi w I w. uważali, że młody człowiek powinien wyuczyć się jakiegoś rzemiosła, nawet jeśli ma zdobyć wyższe wykształcenie. Prawdopodobnie więc Paweł jeszcze w młodości nauczył się wyrabiać namioty. Być może tę samą pracę wykonywał w Tesalonice (1Ts 2:9; 2Ts 3:8) oraz w innych miejscach (Dz 20:34, 35; 1Ko 4:11, 12). Nie było to łatwe zajęcie, gdyż cilicium podobno było sztywne i szorstkie, a zatem trudno je było ciąć i szyć.

Po zapowiedzeniu zagłady, która miała spaść na Jerozolimę, Jezus oznajmił: „A Jerozolima będzie deptana przez narody, aż się dopełnią wyznaczone czasy narodów [„czasy pogan”, BT, Bw]” (Łk 21:24). Bibliści od lat toczą dyskusje na temat tego,