niektóre sprawy sądowe (por. Dz 16:19-21). Ponieważ zbierali się tam ludzie i rozmawiali o ostatnich wydarzeniach, można było usłyszeć nowiny z kraju i zagranicy (por. Dz 17:17-21).

W Palestynie na rynkach bawiły się dzieci (Mt 11:16; Łk 7:32). Można też było tam spotkać bezrobotnych oraz ludzi gotowych wynająć się do pracy (por. Mt 20:3, 4). Dumni uczeni w piśmie i faryzeusze chcieli być widziani przez tłumy zgromadzone na rynku i pozdrawiani w sposób odpowiadający ich wysokiej pozycji (Mt 23:2, 6, 7; Mk 12:38; Łk 11:43; 20:46). Po powrocie z rynku trzymający się tradycji faryzeusze i inni Żydzi nie jedli niczego, dopóki się nie oczyścili przez pokropienie (Mk 7:3, 4).

Podczas pobytu na ziemi Chrystus Jezus uzdrawiał ludzi m.in. na rynkach (Mk 6:56). A apostoł Paweł w Atenach codziennie prowadził rozważania „na rynku z tymi, którzy się tam akurat znaleźli” (Dz 17:16, 17; zob. APPIUSZA, RYNEK).

Sprawowanie władzy, kierowanie poczynaniami społeczeństw i państw; rządzenie. Również osoby, organy lub instytucje sprawujące taką władzę.

W Chrześcijańskich Pismach Greckich określenie „rządy” jest odpowiednikiem różnych form słowa arché („początek”), które inni tłumacze oddają też przez „księstwa”, „Zwierzchności” czy „władze” (Bp, BT, Bw, NŚ). Wyrazy kybérnesis i kyriòtes, oddawane w niektórych przekładach przez „rządzenie” lub „panowanie”, znaczą ściślej: „sterowanie; kierowanie” i „zwierzchnictwo”. W Pismach Hebrajskich słowo memszaláh jest tłumaczone m.in. na „władza” lub „panowanie” (Iz 22:21; 39:2), a misráh na „władza książęca” (Iz 9:6).

Biblia wyjawia, że w dziedzinie niewidzialnej istnieją rządy dobre, ustanowione przez Boga (Ef 3:10), oraz rządy niegodziwe, pochodzące od Szatana i demonów (Ef 6:12). Wszystkie prawe rządy i władze — zarówno widzialne, jak i niewidzialne — zostały pierwotnie ustanowione przez Boga za pośrednictwem Jezusa Chrystusa (Kol 1:15, 16). Jego Ojciec, Jehowa, ustanowił go głową wszelkiego rządu (Kol 2:8-10) i ma on panować, dopóki wszystkie przeciwne mu rządy, widzialne i niewidzialne, nie zostaną obrócone wniwecz (1Ko 15:24). Apostoł Paweł dał do zrozumienia, że nadejdzie taki system rzeczy, w którym powstanie rząd podległy władzy Chrystusa (Ef 1:19-21).

Rządy światowe. W Biblii rządy światowe ukazano jako „bestie”, których władza pochodzi od Smoka, Szatana Diabła. Bóg pozwala im istnieć, ale stosownie do swego zamierzenia ogranicza czas i zakres ich panowania (Dn rozdz. 7, 8; Obj rozdz. 13, 17; por. Dn 4:25, 35; Jn 19:11; Dz 17:26; 2Ko 4:3, 4; zob. ZWIERZĘTA SYMBOLICZNE).

Chrześcijanie a rządy. Jezus Chrystus oraz pierwsi chrześcijanie w żaden sposób nie mieszali się w sprawy ówczesnych rządów ludzkich (Jn 6:15; 17:16; 18:36; Jak 1:27; 4:4). Rozumieli, że w społeczeństwie niezbędna jest jakaś forma władzy, i nigdy nie nawoływali do buntu przeciw niej ani do bojkotowania prawa (Rz 13:1-7; Tyt 3:1). Jezus podał prawdziwym czcicielom Boga ważną zasadę, której mieli się trzymać: „Spłacajcie więc to, co Cezara, Cezarowi, a co Boże, Bogu” (Mt 22:21). Dzięki niej chrześcijanom żyjącym w I w., jak też w późniejszych czasach, łatwiej było zachować równowagę między posłuszeństwem wobec dwóch rodzajów władzy: świeckiej i Bożej. Jezus podczas pobytu na ziemi pokazał również, że ani on sam, ani jego uczniowie nie zamierzali walczyć z rządami „Cezara”, wręcz przeciwnie — podporządkowywali się ich wymaganiom, o ile nie były sprzeczne z prawem Bożym. Przyznał to sam Piłat, mówiąc o Jezusie: „Ja nie znajduję w nim żadnej winy” (Jn 18:38). Apostołowie naśladowali przykład swego Mistrza (Dz 4:19, 20; 5:29; 24:16; 25:10, 11, 18, 19, 25; 26:31, 32; zob. KRÓLESTWO; WŁADZE ZWIERZCHNIE).

Jehowa Bóg niekiedy przykazywał Izraelitom, aby pewne rzeczy, osoby lub nawet całe miasta obłożyli świętą klątwą. Językoznawcy L. Koehler i W. Baumgartner zdefiniowali słowo chérem jako „rzecz lub osobę poświęconą (na zagładę lub do sakralnego użytku, a zatem oddzieloną od świeckiego użytku)”, a kauzatywną formę czasownika charám tak objaśnili: „wyklinać (klątwą [...] oddzielać od społeczeństwa i życia, wydawać na zagładę)” (Lexicon in Veteris Testamenti Libros, Lejda 1958, s. 334). Rzeczy poświęcone stawały się dla Izraelitów swoistym tabu, czymś nietykalnym. Podobne znaczenie ma do dziś pokrewne słowo arabskie. Święte miejsca w Mekce i Medynie Arabowie uważają za haram, a do harim (haremu) szejka wstęp miał tylko on sam oraz jego eunuchowie.

Święta klątwa jest po raz pierwszy wzmiankowana w Prawie Mojżeszowym. W Wyjścia 22:20 powiedziano: „Kto składa ofiary jakimkolwiek bogom oprócz samego Jehowy, ma być wydany na zagładę [forma słowa charám]”. Przepis ten bezstronnie stosowano wobec samych Izraelitów; np. z powodu bałwochwalstwa w Szittim śmierć poniosło ok. 24 000 osób (Lb 25:1-9). Gdyby ktoś przywłaszczył sobie rzecz przeznaczoną na zagładę, sam mógł zostać