Z fragmentu tego wynika, że Chiwwici mieszkali w górach Liban, aż do pn. krańca Ziemi Obiecanej (Lb 34:8; Joz 11:1, 3). Kiedy Joab i jego ludzie dokonywali spisu na rozkaz króla Dawida, „przybyli do twierdzy Tyr i do wszystkich miast Chiwwitów” (2Sm 24:7). Wygląda na to, że Tyr leżał tuż poniżej pd. granicy terytorium Chiwwitów.

Gdy Salomon w całym kraju wznosił wiele budowli, do prac przymusowych prowadzonych pod nadzorem Izraelitów powoływał Kananejczyków, w tym Chiwwitów. Było to dalsze spełnienie proroczego przekleństwa rzuconego przez Noego na Kanaana (1Kl 9:20-23; 2Kn 8:7-10).

Chiwwici, Choryci i Huryci. W Rodzaju 36:2 Cibeon, dziadek jednej z żon Ezawa, został nazwany Chiwwitą. Jednakże wersety 20 i 24 wymieniają go wśród potomków Seira Choryty. Słowo „Choryta” może pochodzić od hebrajskiego chor („dziura”) i znaczyć po prostu „mieszkaniec jaskini”. Mogłoby to wyjaśnić pozorną sprzeczność między Rodzaju 36:2 a 36:20, 24 (zob. CHORYCI).

Jak twierdzą uczeni, pewne starożytne teksty odnalezione przez archeologów dowodzą, iż od czasów patriarchów na Wyżynie Armeńskiej, w Anatolii, Syrii oraz części Palestyny mieszkał lud zwany Hurytami, który obejmował Jebusytów i właśnie Chiwwitów oraz Chorytów. Badacze ci utożsamiają Chorytów z Chiwwitami i utrzymują, że w którymś momencie wszystkich Hurytów zaczęto nazywać Chorytami. Swoją teorię opierają w znacznym stopniu na podobieństwach językowych, zwłaszcza w nazwach własnych. Właśnie dlatego ich zdaniem określenie „Choryta” odnosi się nie do mieszkańca jaskini, lecz do Huryty.

Jednakże Biblia wyraźnie odróżnia Chiwwitów od Chorytów, natomiast nazwy Huryta w ogóle nie wymienia. Dlatego dopóki nie pojawią się dalsze dowody, trudno uznać takie wyjaśnienie za ostateczne.

(skrócona forma imienia Ezechiasz: „Jehowa wzmacnia”).

Beniaminita wymieniony wśród synów Elpaala (1Kn 8:1, 17, 18).

(skrócona forma imienia Ezechiasz: „Jehowa wzmacnia”).

Potomek króla Salomona, jeden z trzech synów Neariasza (1Kn 3:10, 23).

Produkt spożywczy wypiekany z mąki, często z dodatkiem zakwasu. Chleb (hebr. léchem, gr. ártos) stanowił podstawowe pożywienie wielu starożytnych ludów; sztuka jego wypieku była dobrze znana m.in. Izraelitom, Egipcjanom, Grekom i Rzymianom. Nawet w obecnych czasach w niektórych rejonach Bliskiego Wschodu chleb wciąż jest najważniejszym artykułem żywnościowym. W Biblii słowo „chleb” niekiedy odnosi się ogólnie do pokarmu, np. w Rodzaju 3:19 i w Modlitwie Pańskiej, zawierającej prośbę: „Daj nam dzisiaj naszego chleba na ten dzień” (Mt 6:11; por. Kzn 10:19, przyp. w NW).

Hebrajczycy do wyrobu chleba używali na ogół mąki pszennej lub jęczmiennej. Pszenica była droższa, więc ludzie często musieli się zadowolić chlebem jęczmiennym. Wspomniano o nim w Sędziów 7:13, 2 Królów 4:42 i Jana 6:9, 13. Mąka z moździerza była dość grubo utarta. Jednak używano także „wybornej mąki” (Rdz 18:6; Kpł 2:1; 1Kl 4:22). Mannę, którą Jehowa Bóg dostarczał Izraelitom podczas wędrówki po pustkowiu, mielono w żarnach lub ucierano w moździerzu (Lb 11:8).

Zazwyczaj codziennie mielono zboże i pieczono świeży chleb; często były to przaśniki (hebr. maccáh). Mąkę po prostu mieszano z wodą i wyrabiano ciasto bez dodawania zakwasu. Przy pieczeniu chleba na zakwasie na ogół używano kawałka ciasta zostawionego z poprzedniego wypieku. Rozrabiano go z wodą, mieszano z mąką, a następnie wyrabiano i odstawiano do wyrośnięcia (Gal 5:9; zob. BOCHENEK; PLACEK; ZAKWAS).

Pewne wypieki Izraelici składali Jehowie jako dary ofiarne (Kpł 2:4-13). Ofiary ogniowe nie mogły zawierać zakwasu — w przeciwieństwie do tych, których nie spalano na ołtarzu (Kpł 7:13; 23:17). Ponadto chleba pieczonego na zakwasie nie wolno było jeść podczas Paschy i związanego z nią Święta Przaśników (Wj 12:8, 15, 18; zob. CHLEB POKŁADNY).

Duże znaczenie chleba w codziennym życiu potwierdzają częste wzmianki o nim w Biblii. Na przykład zanim Melchizedek pobłogosławił Abrahama, „wyniósł chleb i wino” (Rdz 14:18). Gdy Abraham odsyłał Hagar i Ismaela, „wziął chleb oraz bukłak wody i dał to Hagar” (Rdz 21:14). Uwięzionemu Jeremiaszowi przyznano jako dzienną rację „okrągły bochenek chleba” (Jer 37:21). Jezus Chrystus dwukrotnie w cudowny sposób rozmnożył chleb, by nakarmić wielkie tłumy (Mt 14:14-21; 15:32-37). Swych naśladowców nauczył się modlić o „chleb na ten dzień według potrzeby dnia” (Łk 11:3). A psalmista słusznie oświadczył, iż to Jehowa Bóg daje „chleb, który krzepi serce śmiertelnika” (Ps 104:15).

Znaczenie przenośne. Słowa „chleb” wielokrotnie użyto w Biblii w znaczeniu przenośnym. Na przykład Jozue i Kaleb tak wyrazili się do Izraelitów o mieszkańcach Kanaanu: „Są dla nas chlebem” (Lb 14:9). Najwyraźniej chcieli przez to powiedzieć, że Izraelici łatwo pokonają nieprzyjaciół i dzięki temu staną się silniejsi. W Psalmie 80:5 o ich Pasterzu, Jehowie, napisano: „Tyś kazał im jeść chleb łez”, co zapewne wskazywało na wielki smutek spowodowany popadnięciem w niełaskę u Boga. O Jehowie wspomniano również, że daje swemu ludowi „chleb udręki oraz wodę uciemiężenia” (Iz 30:20). Wzmianka ta najprawdopodobniej odnosi się do ciężkich warunków podczas oblężenia, które miały się stać dla ludzi czymś tak normalnym jak chleb i woda.

Niegodziwcy, którzy „nie zasną, dopóki nie popełnią zła”, według Księgi Przysłów ‛żywią się chlebem niegodziwości’ (Prz 4:14-17). Ludzie tacy niejako karmią się nikczemnymi czynami. O kimś, kto podstępem zdobywa środki do życia, w Przysłów 20:17 powiedziano: „Miły jest człowiekowi chleb zdobyty fałszem, lecz potem jego usta napełnią się żwirem”. A dobra i pracowita żona „nie je chleba lenistwa” (Prz 31:27).

Symboliczne wzmianki o chlebie mają w Biblii także wydźwięk pozytywny. W Izajasza 55:2 wykazano, że duchowe dary od Jehowy są znacznie cenniejsze niż dobra materialne: „Czemu płacicie pieniędzmi za to, co nie jest chlebem, i czemu mozolicie się nad tym, co nie syci? Słuchajcie mnie uważnie i jedzcie to, co dobre, a wasza dusza niech się wielce rozkoszuje tłustością”.

Gdy Jezus ustanawiał Pamiątkę swej śmierci (14 Nisan 33 n.e.), „wziął chleb i pobłogosławiwszy, połamał go, a dając uczniom, rzekł: ‚Bierzcie, jedzcie. To oznacza moje ciało’” (Mt 26:26). Ten chleb wyobrażał ciało, które Jezus miał ofiarować za swoich uczniów (Łk 22:19; 1Ko 11:23, 24).

Jakiś rok wcześniej Jezus Chrystus wyjaśnił, co różni mannę spożywaną przez Izraelitów na pustkowiu od „chleba, który zstępuje z nieba”. Otwarcie oznajmił: „Ja jestem chlebem życia”. Wskazał, że to on jest „chlebem żywym, który zstąpił z nieba”, i dodał: „Jeśli ktoś je z tego chleba, będzie żył na wieki; chlebem zaś, który ja dam, jest moje ciało za życie świata” (Jn 6:48-51). Ten chleb należy ‛jeść’ symbolicznie — okazując wiarę w ofiarę złożoną z doskonałego ludzkiego ciała Jezusa (Jn 6:40). Po wstąpieniu do nieba Jezus przedstawił wartość ofiary okupu swemu Ojcu, Jehowie Bogu. Na jej podstawie może obdarzyć życiem wszystkich posłusznych ludzi. A zatem za pośrednictwem Jezusa Chrystusa — który zgodnie z proroctwem Bożym urodził się w Betlejem, co znaczy „dom chleba” (Mi 5:2; Łk 2:11) — życiodajny „chleb” udostępniany jest każdemu, kto przejawia wiarę (Jn 6:31-35).

Określenie odnoszące się do 12 chlebów, które co sabat zastępowano świeżymi i wykładano na stole w Miejscu Świętym przybytku i świątyni (Wj 35:13; 39:36; 1Kl 7:48; 2Kn 13:11; Neh 10:32, 33). Jego hebrajski odpowiednik dosłownie znaczy „chleb oblicza”. Słowo „oblicze” niekiedy wskazuje w Biblii na obecność (2Kl 13:23). I rzeczywiście chleb pokładny w pewnym sensie znajdował się przed obliczem Jehowy, czyli w Jego obecności, jako nieustanna ofiara (Wj 25:30, przyp. w NW; por. BWP). Chleby pokładne nazywano także „chlebami przedkładania” (Mk 2:26) albo po prostu „chlebami” (Heb 9:2).

Pieczenie chleba pokładnego „sabat w sabat”, a także przenoszenie go wraz z przybytkiem należało do zadań powierzonych Kehatytom (Lb 4:7; 1Kn 9:32). Każdy z 12 okrągłych placków wyrabiano z dwóch omerów (0,2 efy, czyli 4,4 l) wybornej mąki i według Flawiusza był to chleb przaśny (Dawne dzieje Izraela, III, VI, 6). W dniu sabatu ze stołu znajdującego się po pn. stronie Miejsca Świętego (Wj 26:35) zabierano stare chleby i wymieniano je na 12 świeżych. Chleby układano w dwóch stosach, w każdym po sześć sztuk. Na obu stosach kładziono czystą wonną żywicę. Według żydowskiej tradycji umieszczano ją w złotych naczyniach, a nie bezpośrednio na chlebach. Po zabraniu chlebów w sabat żywicę podobno spalano na ołtarzu (Kpł 24:5-8).

Stare chleby uznawano za szczególnie święte, gdyż przez tydzień leżały przed Jehową w Miejscu Świętym. Zjadali je kapłani z rodu Aarona „w świętym miejscu”, przypuszczalnie gdzieś na terenie należącym do sanktuarium (Kpł 24:9). W Biblii opisano tylko jeden wypadek, gdy chleby te spożyli ludzie niebędący potomkami Aarona. Kiedy Dawid uciekał przed Saulem, poprosił arcykapłana Achimelecha o chleb dla siebie i swych ludzi. Ponieważ Achimelech nie miał „zwykłego chleba”, dał Dawidowi chleby pokładne, które wcześniej zastąpiono świeżymi. Arcykapłan był przekonany, że Dawid wykonuje jakieś zadanie dla króla, ale wydał chleby dopiero po uzyskaniu zapewnienia, że Dawid i jego ludzie są ceremonialnie czyści (1Sm 21:1-6). Jezus Chrystus powołał się na to zdarzenie, gdy faryzeusze zarzucili jego uczniom, że w sabat zrywają kłosy zboża (Mt 12:3-7; Łk 6:1-4).

Zobacz CHLEB POKŁADNY.