niechęci do Hioba, będącej wyrazem całkowitego braku szacunku i panowania nad sobą, przypominali pozbawione uzdy zwierzęta, pędzące przed siebie bez opamiętania.

Jakub, przyrodni brat Jezusa, udzielając rady dotyczącej robienia właściwego użytku z języka, przyrównał panowanie nad tym narządem do nałożenia sobie uzdy. Jeśli ktoś potrafi okiełznać swój język, bo panuje nad sobą, stosując się do zasad biblijnych, to zdoła też ujarzmić całe swe ciało (Jak 3:2, 3). Kto uznaje się za czciciela Boga, musi kiełznać swój język, gdyż w przeciwnym wypadku jego forma oddawania czci będzie daremna (Jak 1:26).

Przywracanie zdrowia chorym; leczenie skaleczeń lub złamań; usuwanie chorób i ułomności fizycznych. W Biblii do uzdrawiania — zarówno w sensie dosłownym, jak i przenośnym — najczęściej odnosi się hebrajski czasownik rafáʼ i grecki iáomai. Grecki czasownik therapeúo jest tłumaczony na „leczyć” (Mt 4:23, 24). Niekiedy uzdrowienie następowało stopniowo, a w innych wypadkach natychmiast.

Wśród dobrodziejstw, jakimi Jehowa obdarzył wszystkich ludzi, jest zdolność regeneracyjna ich organizmów, polegająca na gojeniu się ran czy przezwyciężaniu chorób. Lekarz może zalecić jakąś terapię w celu przyśpieszenia powrotu do zdrowia, ale zasadniczą rolę odgrywają w tym otrzymane od Boga siły obronne organizmu. Dlatego psalmista Dawid przyznał, że chociaż urodził się niedoskonały, Stwórca mógł go pokrzepić w czasie choroby i uzdrowić wszelkie jego dolegliwości (Ps 41:1-3; 51:5; 103:2-4). Jehowa uzdrowił udręczonego Hioba (Hi 42:10), a także dbał o zdrowie fizyczne narodu izraelskiego (Wj 15:26).

O Jehowie napisano, że może zranić i uleczyć — zarówno dosłownie, jak i przenośnie. To On decyduje, kiedy jest pora na zadanie ran, a kiedy na uleczenie (Pwt 32:39; por. Kzn 3:1, 3). Na przykład niewiernego króla judzkiego Jehorama ukarał chorobą jelit, na którą nie było lekarstwa (2Kn 21:16, 18, 19). Mojżesz wiedział, że to Jehowa poraził trądem Miriam i tylko On może ją uzdrowić; dlatego błagał: „Boże, proszę! Uzdrów ją, proszę!” (Lb 12:10, 13). Jehowa uleczył też bezpłodność króla Abimelecha oraz jego żony i niewolnic, gdy minęła sytuacja stanowiąca zagrożenie dla Sary i realizacji obietnicy dotyczącej pojawienia się szczególnego potomstwa (Rdz 20:17, 18).

Biblia wskazuje, że ważniejsze od uleczenia choroby fizycznej jest uzdrowienie pod względem duchowym. Zwraca uwagę, jaką odpowiedzialność w tej dziedzinie ponosili przywódcy narodu izraelskiego. W czasach Jeremiasza ‛od proroka aż do kapłana wszyscy postępowali fałszywie’, a jednocześnie pozornie leczyli rany ludu Bożego, twierdząc, że nie dzieje się nic złego (Jer 6:13, 14; 8:11). Podobnie jak pocieszyciele Hioba, okazali się „lekarzami nic niewartymi” (Hi 13:4).

Hebrajski czasownik oznaczający „uzdrawiać” kilkakrotnie został też odniesiony do rzeczy nieożywionych w sensie przywrócenia im pierwotnego stanu. Na przykład Eliasz naprawił zburzony ołtarz (1Kl 18:30). A prorok Elizeusz uzdrowił wodę w pobliżu Jerycha, dzięki czemu przestała wywoływać poronienia (2Kl 2:19-22). Natomiast Jeremiasz tak potłukł butlę garncarza, że już nie można jej było naprawić, co stanowiło trafne unaocznienie. Jehowa oświadczył: „Potłukę ten lud i to miasto tak, jak ktoś tłucze naczynie garncarza, że nie da się go już naprawić [forma czasownika rafáʼ, dosł. „uzdrowić”]” (Jer 19:11; por. 2Kn 36:15-17).

Uzdrowienia dokonywane przez Jezusa i jego uczniów. Jezus Chrystus wiedział, że jego najważniejszym zadaniem było ‛nauczanie i głoszenie dobrej nowiny o królestwie’, a ‛leczenie wszelkiej dolegliwości i wszelkiej niemocy wśród ludu’ miało znaczenie drugorzędne. Toteż litował się nad tłumami głównie dlatego, że były „złupione i porzucone niczym owce bez pasterza” (Mt 4:23; 9:35, 36; Łk 9:11).

Jednakże ten Wielki Nauczyciel współczuł również tym ludziom, którzy podążali za nim w nadziei na wyleczenie ich fizycznych dolegliwości (Mt 12:15; 14:14; 19:2; Łk 5:15). Tak jak o nim przepowiedziano, dokonywał cudownych uzdrowień, które stanowiły wyraźny znak dla ówczesnego pokolenia i dodatkowo potwierdzały, że jest on Mesjaszem (Mt 8:16, 17). Były też zapowiedzią uleczenia, którego ludzkość dozna pod panowaniem Królestwa Bożego (Obj 21:3, 4). Jezus przywrócił zdrowie fizyczne wielu chorym: kulawym, kalekim, ślepym i niemym (Mt 15:30, 31), epileptykom i sparaliżowanym (Mt 4:24), kobiecie cierpiącej na upływ krwi (Mk 5:25-29), mężczyźnie z uschłą ręką (Mk 3:3-5), choremu na puchlinę (Łk 14:2-4), a także bardzo wielu opętanym przez demony, których oswobodził z pęt Szatana (Mt 12:22; 15:22-28; 17:15, 18; Mk 1:34; Łk 6:18; 8:26-36; 9:38-42; Dz 10:37, 38).

Jezus uzdrawiał ludzi różnymi sposobami. Mężczyźnie leżącemu przy sadzawce Betzata polecił jedynie: „Wstań, weź swoje nosze i chodź” (Jn 5:2-9). Kiedy indziej tylko ‛powiedział słowo’ i chory znajdujący się z dala od niego odzyskał zdrowie (Mt 8:5-13). Czasami uzdrowienie następowało wtedy, gdy dotknął ręką chorej osoby (Mt 8:14, 15) lub jej rany (Łk 22:50, 51). Wielu dostąpiło uleczenia po dotknięciu Jezusa lub frędzla jego szaty (Mt 14:36; Mk 6:56; Łk 6:19; 8:43-47). I żadnej przeszkody nie stanowiło to, że ktoś chorował od wielu lat (Mt 9:20-22; Łk 13:11-13; Jn 5:5-9).

Niektórzy sprzeciwiali się Jezusowi i nie doceniali jego cudownych uzdrowień. Przywódcy religijni wręcz wpadali w szał, gdy uzdrawiał w sabat (Mt 12:9-14; Łk 14:1-6; Jn 5:10-16). W jednej z takich sytuacji Jezus uciszył ich słowami: „Obłudnicy, czyż w sabat każdy z was nie odwiązuje swego byka lub osła z przegrody i nie wyprowadza, by go napoić? Czy zatem nie należało tej niewiasty, która jest córką Abrahama i którą Szatan trzymał związaną już osiemnaście lat, uwolnić z tych więzów w dzień sabatu?” (Łk 13:10-17).

Chrystus nie uzdrawiał dzięki własnej mocy, wiedzy czy mądrości. Nie posługiwał się też hipnozą, psychoterapią ani żadną inną podobną metodą. Przeciwnie, czynił to za sprawą ducha i mocy od Jehowy (Łk 5:17; 9:43). Ale nie wszyscy odczuwali wdzięczność, która by ich pobudziła do wychwalania Boga za te uzdrowienia (Łk 17:12-18). Podobnie w naszych czasach nie wszyscy doceniają to, że dzięki ofierze okupu Chrystusa mogą dostąpić wiecznotrwałego uzdrowienia (1Pt 2:24).

Jezus udzielał Bożej mocy uzdrawiania swym bliskim współpracownikom. Kiedy wysyłał do służby 12 apostołów, a następnie 70 uczniów, uzdolnił ich do leczenia chorych (Mt 10:5, 8; Łk 10:1, 8, 9). Po Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e. dzięki mocy otrzymanej od Boga uzdrowień dokonywali m.in. Piotr, Jan, Filip i Paweł (Dz 3:1-16; 4:14; 5:15, 16; 8:6, 7; 9:32-34; 28:8, 9). Ale po ugruntowaniu się chrystianizmu i śmierci apostołów „dary uzdrawiania” zanikły (1Ko 12:8, 9, 28, 30; 13:8, 13).

Osoba, która dokonywała uzdrowienia, musiała całkowicie ufać Jehowie oraz przyznawać — tak jak Jezus — że uzdrawia dzięki mocy Bożej (Mt 17:14-20; Jn 5:19). Natomiast chorzy nie zawsze musieli przejawiać wiarę, by odzyskać zdrowie (Jn 5:5-9, 13). Niemniej wielu z nich odznaczało się bardzo silną wiarą (Mt 8:5-13; 15:28; Mk 5:34; Łk 7:1-10; 17:19; Dz 14:8-10; zob. WIARA).

Cudowne uzdrawianie stanowiło „znak” Bożego poparcia (Dz 4:22, 29, 30). Kto nie chciał uznać tego znaku, był duchowo ślepy i głuchy (Iz 6:10; Jn 12:37-41). A ponieważ dokonywane dzięki Bogu uzdrowienia służyły za znak dla niewierzących, zazwyczaj nie korzystali z nich ci, którzy już byli namaszczonymi duchem chrześcijanami. Kiedy więc Tymoteusz odczuwał dolegliwości żołądkowe, Paweł go nie uzdrowił, lecz polecił mu pić po trosze wina (1Tm 5:23).

Uzdrawianie duchowe. Osobom okazującym skruchę Jehowa zapewnia prawdziwe uzdrowienie duchowe. Mogą one ponownie cieszyć się Jego łaską i zaznawać Jego błogosławieństw (Iz 19:22; 57:17-19; Jer 33:6). Dzięki takiemu uleczeniu umacniają się słabe ręce i chwiejące się kolana, otwierają się ślepe oczy oraz głuche uszy, kulawi odzyskują zdrowie, a niemi mowę — wszystko to w sensie duchowym (Iz 35:3-6). Ale niepoprawni odstępcy nigdy nie zostaną w ten sposób uleczeni ani nie zaznają duchowej pomyślności (2Kn 36:15-17; Iz 6:10; Jer 30:12, 13; Dz 28:24-28). Podobnie nieuleczalny był stan Egiptu oraz jego władcy, a także „króla Asyrii” (Jer 46:11; Eze 30:21; Nah 3:18, 19).

W Piśmie Świętym można znaleźć receptę na odzyskanie zdrowia duchowego (Heb 12:12, 13; Jak 5:14-16; Obj 3:18).

Hebrajski czasownik cadék (spokrewniony z rzeczownikiem cédek: „prawość”) bywa oddawany przez ‛uznać za prawego’ (Wj 23:7; Pwt 25:1). W niektórych przekładach jest tłumaczony na „usprawiedliwić”, a forma rzeczownikowa na „usprawiedliwienie”. W Chrześcijańskich Pismach Greckich, gdzie najpełniej omówiono to zagadnienie, odpowiadające mu słowa (czasownik dikaiòo oraz rzeczowniki dikaíoma i dikaíosis) w zasadzie odnoszą się do oczyszczenia z wszelkich zarzutów, uniewinnienia, ogłoszenia kogoś za niewinnego, nieposzlakowanego, prawego; wskazują też na odpowiednie do tego traktowanie danej osoby (zob. W. Bauer, Greek-English Lexicon of the New Testament, zrew. F. W. Gingrich i F. Danker, 1979, ss. 197, 198; A Greek-English Lexicon, red. H. Liddell i R. Scott, zrew. H. Jones, Oksford 1968, s. 429; Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu, red. R. Popowski, Warszawa 1994, s. 139).

Na przykład apostoł Paweł powiedział, iż Bóg „okazał się prawy [forma wyrazu dikaiòo]” w swych słowach i wygrał, gdy osądzali Go krytycy (Rz 3:4). Jezus oznajmił, że „mądrość potwierdza swą prawość swoimi dziełami” i że gdy człowiek będzie zdawał sprawę w Dniu Sądu, zostanie „uznany za prawego [forma wyrazu dikaiòo]” lub potępiony na podstawie swych słów (Mt 11:19; 12:36, 37). Przy innej okazji oświadczył, iż pokorny poborca podatkowy, który ze skruchą modlił się