również zachować równowagę gospodarczą. Jednakże te przepisy Prawa, podobnie jak wiele innych, zaczęto z czasem lekceważyć.

Jehowa oznajmił Izraelitom, że to On jest rzeczywistym Właścicielem ich ziemi. Z Jego punktu widzenia byli osiadłymi przybyszami i osiedleńcami. Dlatego w każdej chwili mógł ich wywłaszczyć, gdyby uznał to za stosowne (Kpł 25:23). Ponieważ nagminnie łamali Jego prawa, zostali skazani na 70-letnie wygnanie w Babilonie, a gdy w 537 r. p.n.e. stamtąd wrócili, dalej podlegali władzy pogan. W końcu w 70 r. n.e. Rzymianie całkowicie wysiedlili Żydów, tysiące z nich sprzedając do niewoli. Uległy wtedy zniszczeniu nawet kroniki genealogiczne.

Dziedzictwo chrześcijan. Jezus Chrystus, jako syn Dawida, jest dziedzicem jego tronu (Iz 9:7; Łk 1:32). A jako Syn Boży, jest dziedzicem niebiańskiego królestwa, co do którego Jehowa zawarł z nim przymierze (Ps 110:4; Łk 22:28-30). Dostanie więc w dziedzictwo narody i będzie nad nimi panować po wsze czasy, a wszystkich swych przeciwników roztrzaska (Ps 2:6-9).

Namaszczeni duchem członkowie zboru chrześcijańskiego mają dziedzictwo w niebiosach, bo jako „bracia” Jezusa, są jego współdziedzicami (Ef 1:14; Kol 1:12; 1Pt 1:4, 5). Dziedzictwo to obejmuje też ziemię (Mt 5:5).

Ponieważ Bóg wyzwolił Izraelitów z Egiptu, stali się Jego własnością, Jego „dziedzictwem” (Pwt 32:9; Ps 33:12; 74:2; Mi 7:14). Byli pierwowzorem „narodu świętego”, Izraela duchowego, który Bóg uznaje za swe „dziedzictwo”, gdyż nabył go krwią swego jednorodzonego Syna, Jezusa Chrystusa (1Pt 2:9; 5:2, 3; Dz 20:28).

Jezus Chrystus powiedział, że kto ze względu na jego imię i na dobrą nowinę zrezygnuje z czegoś, co jest dla niego cenne, ten „odziedziczy życie wieczne” (Mt 19:29; Mk 10:29, 30).

Zobacz LEWIRACKIE, MAŁŻEŃSTWO; PIERWORODNY; PIERWORODZTWA, PRAWO.

Tytuł taki (którego grecki odpowiednik ściśle rzecz biorąc znaczy „czyny apostołów”) od II w. n.e. nosi jedna z ksiąg biblijnych, choć jej treść koncentruje się głównie na działalności Piotra i Pawła, a nie wszystkich apostołów. Stanowi najbardziej wiarygodny i szczegółowy opis spektakularnych początków i szybkiego rozwoju społeczności chrześcijańskiej — najpierw wśród Żydów, a następnie wśród Samarytan i innych narodów.

W księdze tej dominuje przewodni temat całej Biblii: Królestwo Jehowy (Dz 1:3; 8:12; 14:22; 19:8; 20:25; 28:31). Wciąż powtarza się też myśl, że apostołowie dawali „dokładne świadectwo” o Chrystusie i o tym Królestwie oraz że sumiennie pełnili swą służbę (2:40; 5:42; 8:25; 10:42; 20:21, 24; 23:11; 26:22; 28:23). Ponadto omawiana księga wspaniale kreśli tło historyczne, z uwzględnieniem którego należy rozpatrywać natchnione listy wchodzące w skład Chrześcijańskich Pism Greckich.

Pisarz. Dzieje Apostolskie zaczynają się słowami „pierwsze sprawozdanie”, nawiązującymi do Ewangelii według Łukasza. Obie relacje są skierowane do tego samego człowieka, Teofila, i stąd wiemy, że również Dzieje opracował Łukasz, choć nie wymienił swego imienia (Dz 1:1; Łk 1:3). Obie księgi mają zbliżony styl i słownictwo. Informację, że pisarzem Dziejów był Łukasz, można znaleźć w kanonie Muratoriego z końca II w. n.e., a także w pochodzących z tego samego stulecia pismach teologicznych Ireneusza z Lyonu, Klemensa Aleksandryjskiego i Tertuliana z Kartaginy, którzy przytaczali cytaty z tej księgi.

Kiedy i gdzie spisana. Księga ta obejmuje w przybliżeniu 28 lat: od wniebowstąpienia Jezusa w r. 33 n.e. do końca dwuletniego aresztu Pawła w Rzymie ok. 61 r. W okresie tym panowało kolejno czterech cesarzy: Tyberiusz, Kaligula, Klaudiusz i Neron. Ponieważ to sprawozdanie relacjonuje wydarzenia z całego drugiego roku uwięzienia Pawła, nie mogło zostać ukończone wcześniej. Rozsądny wydaje się też wniosek, że gdyby Łukasz sporządził je później, zawarłby w nim więcej informacji o Pawle; gdyby to było po r. 64, z pewnością wspomniałby o okrutnym prześladowaniu rozpoczętym wówczas przez Nerona, a gdyby — jak utrzymują niektórzy — pisał po r. 70, zamieściłby wzmiankę o zburzeniu Jerozolimy.

Łukasz wielokrotnie towarzyszył Pawłowi podczas jego podróży — m.in. w niebezpiecznej drodze do Rzymu — co wynika z użycia zaimków i czasowników w pierwszej osobie liczby mnogiej (Dz 16:10-17; 20:5-15; 21:1-18; 27:1-37; 28:1-16). Sam Paweł w listach wysłanych z Rzymu wspomina o obecności Łukasza (Kol 4:14; Flm 24). A zatem Dzieje Apostolskie zostały ukończone w Rzymie.

Jak już wspomniano, Łukasz był naocznym świadkiem znacznej części opisywanych wydarzeń, a podróżując, spotkał wielu współchrześcijan, którzy albo w nich uczestniczyli, albo je widzieli. Na przykład Jan Marek mógł mu opowiedzieć o cudownym uwolnieniu Piotra z więzienia (Dz 12:12), a misjonarz Filip o przeżyciach zrelacjonowanych w rozdz. 6 i 8. Oczywiście również