(Nebukadreccarem), by wykonać wyrok na głównym egipskim bogu, Amonie z No, oraz na faraonie i wszystkich pozostałych bóstwach Egiptu (Jer 46:25, 26; Eze 30:10, 14, 15). Kolejny cios miasto otrzymało z rąk perskiego władcy Kambyzesa w 525 r. p.n.e. i zaczęło stopniowo podupadać, aż w końcu zostało całkowicie zburzone przez Rzymian pod wodzą Gajusza Korneliusza Gallusa — za udział w buncie przeciw Rzymowi (30/29 p.n.e.). Obecnie wokół ruin wielkich świątyń poświęconych bezsilnym bogom z No są tylko małe wioski.

Część twarzy stanowiąca początek drogi oddechowej i zawierająca narząd powonienia.

Podczas stwarzania Adama Bóg „tchnął w jego nozdrza dech [forma słowa neszamáh] życia i człowiek stał się duszą żyjącą” (Rdz 2:7). Ten „dech życia” nie tylko napełnił jego płuca powietrzem, ale dał ciału siłę życiową, podtrzymywaną przez oddychanie. Rzeczywiście, wdychane przez nos powietrze podtrzymuje siłę życiową — jest po prostu niezbędne do życia. W czasie potopu „wymarło wszystko, w czym działało w nozdrzach tchnienie siły życiowej — wszystko, co było na suchej ziemi” (Rdz 7:22).

Hebrajski wyraz tłumaczony na „nos” lub „nozdrza” (ʼaf) często odnosi się do całej twarzy. Adam zgodnie z wydanym na niego wyrokiem miał żyć z uprawy ziemi, pracując „w pocie swego oblicza [dosł. „nosa” bądź „nozdrzy”]” (Rdz 3:19). Lot pokłonił się twarzą (dosł. „nosem”) do ziemi aniołom, którzy go odwiedzili (Rdz 19:1).

Zdolność wyczuwania zapachu i smaku. W górnej części jamy nosowej mieści się tzw. okolica węchowa, której błona śluzowa zaopatrzona jest w komórki węchowe. Tutaj też znajdują się zakończenia nerwu trójdzielnego. Człowiek ma bardzo czuły węch. Dzieło The New Encyclopædia Britannica (1991, t. 27, ss. 170, 171) podaje: „Mimo stosunkowo małej dostępności komórek węchowych człowiek wyczuwa substancje zapachowe w niezwykle małym stężeniu. Ocenia się, że węch jest 10 000 razy czulszy niż smak; dla takich znanych substancji zapachowych jak merkaptan etylowy (występujący w zepsutym mięsie) zarejestrowano stężenie progowe rzędu jednej czterystumilionowej miligrama na litr powietrza”.

Nos odgrywa też ogromną rolę w wyczuwaniu smaku. Człowiek rozróżnia cztery podstawowe smaki: słodki, słony, kwaśny i gorzki. Rozpoznaje je za pomocą kubków smakowych w ustach. Ale dużo zawdzięcza również zmysłowi węchu. Na przykład z zatkanym nosem trudno jest odróżnić smak dwóch różnych potraw, bo wszystkie wydają się mniej lub bardziej mdłe.

Uroda. Zgrabny nos zdobi twarz. W Pieśni nad Pieśniami (7:4) nos Szulamitki przyrównano do „wieży Libanu”, być może w nawiązaniu do jego proporcjonalnego kształtu, dodającego twarzy godności i urody. Kapłani izraelscy, którzy reprezentowali Boga przed ludem, mieli zgodnie z Jego nakazem być bez skazy, m.in. nie mogli mieć rozszczepionego nosa (Kpł 21:18).

Znaczenie przenośne. Odpowiednik słowa „nos” bądź „nozdrza” (ʼaf) często jest używany przenośnie na oznaczenie „gniewu” (ponieważ ktoś rozwścieczony sapie lub prycha ze złości) (zob. GNIEW). Występuje też, gdy mowa o czynach wyrażających gniew Jehowy (Ps 18:8, 15) albo o działaniu Jego potężnej czynnej siły (Wj 14:21; 15:8).

Jehowa zapłonął gniewem na Izraela z powodu odrażającego bałwochwalstwa, w jakim pogrążył się ten lud. Za pośrednictwem proroka Izajasza oświadczył: „Ci są w mych nozdrzach dymem, ogniem płonącym przez cały dzień” (Iz 65:5).

W Przysłów 30:32, 33 powiedziano: „Jeżeli postąpiłeś nierozumnie, wynosząc się, i jeśli na tym skupiłeś swą myśl, połóż rękę na ustach. Bo ubijanie mleka daje masło, a uciskanie nosa wywołuje krwawienie, wyciskanie zaś gniewu powoduje kłótnię”. Fragment ten mocno uwypukla, jakich kłopotów przysparza ktoś, kto się nierozważnie wypowiada, dusi w sobie złość lub daje jej upust w sposób niekontrolowany. Zastosowano tu grę słów — „gniew” jest tłumaczeniem wyrazu oznaczającego „nos”, użytego w liczbie podwójnej.

Wyrażenie, które pojawia się w Biblii dwukrotnie, i to wyłącznie w pełnej symboli Księdze Objawienia (Obj 3:12; 21:2). Apostoł Jan otrzymał szereg wizji, w których oglądał m.in. zniszczenie Babilonu Wielkiego, a wprowadzając ostatnią, oznajmił: „Ujrzałem też miasto święte — Nową Jerozolimę, zstępującą z nieba od Boga i przygotowaną jako oblubienica przyozdobiona dla swego małżonka” (Obj 21:2).

Oblubienica Baranka. W ustaleniu, kogo wyobraża Nowa Jerozolima, pomagają inne wersety. Jan napisał, że została ona „przygotowana jako oblubienica”, a nieco dalej dodał: „Jeden z siedmiu aniołów (...) odezwał się do mnie, mówiąc: ‚Chodź tutaj, a pokażę ci oblubienicę, małżonkę Baranka’. Przeniósł mnie więc w mocy ducha na wielką i wyniosłą górę i pokazał mi święte miasto Jerozolimę, zstępującą z nieba od Boga i mającą chwałę Bożą. Blask jej był podobny do najdrogocenniejszego kamienia, jakby krystalicznie lśniącego kamienia jaspisu” (Obj 21:9-11).

Czyją oblubienicą jest Nowa Jerozolima? Baranka Bożego, Jezusa Chrystusa, który przelał swą krew w ofierze za ludzkość (Jn 1:29; Obj 5:6, 12; 7:14; 12:11; 21:14). Kogo więc wyobraża? Wyniesiony do chwały zbór chrześcijański. Ziemski zbór nazwano „nieskalanie czystą dziewicą”, która ma zostać przedstawiona Chrystusowi (2Ko 11:2). W innym miejscu Paweł przyrównuje go do żony, której mężem i głową jest Chrystus (Ef 5:23-25, 32).

Poza tym w Objawieniu 3:12 sam Chrystus obiecał członkom zboru, że jeśli zwyciężą, okazując się wierni, ‛napisze na nich imię swego Boga i imię miasta swego Boga, nowej Jerozolimy, która zstępuje z nieba od jego Boga, oraz swoje nowe imię’. Żona na ogół przyjmuje nazwisko męża. A zatem „oblubienicę” najwyraźniej można utożsamić z gronem 144 000 osób, które stoją z Barankiem na górze Syjon i mają napisane na swych czołach jego imię i imię jego Ojca (Obj 14:1).

Dlaczego „Nową Jerozolimą” nie może być jakieś miasto na Bliskim Wschodzie?

Nowa Jerozolima nie pochodzi z ziemi, lecz zstępuje „z nieba od Boga” (Obj 21:10). Tak więc nie może to być literalne miasto z ulicami i budynkami, wzniesione przez ludzi na Bliskim Wschodzie, na miejscu starożytnej Jerozolimy (zburzonej w 70 r. n.e.). Przebywającym na ziemi członkom klasy „oblubienicy” powiedziano, że ich „obywatelstwo jest w niebiosach” i że mają nadzieję dostąpić „dziedzictwa niezniszczalnego i nieskalanego, i niewiędnącego”. „Jest ono w niebiosach zachowane dla was” — oznajmił apostoł Piotr (Flp 3:20; 1Pt 1:4).

Kiedy w 537 r. p.n.e. ostatek Żydów powrócił z niewoli babilońskiej do Jerozolimy, Jehowa stworzył „nowe niebiosa i nową ziemię” (Iz 65:17). Określenie „nowe niebiosa” najwyraźniej odnosiło się wtedy do władzy sprawowanej w Jerozolimie przez namiestnika Zerubbabela (potomka Dawida), którego wspierał arcykapłan Jozue (Ag 1:1, 14; zob. NIEBO [Nowe niebiosa i nowa ziemia]). W przyszłości władzę nad „nową ziemią”, czyli społeczeństwem ludzkim, obejmą „nowe niebiosa”, czyli Nowa Jerozolima oraz Chrystus zasiadający na tronie w tym symbolicznym mieście.

Dodatkowego potwierdzenia, iż Nowa Jerozolima jest miastem niebiańskim, dostarcza wizja dana Janowi. Żadne ziemskie miasto nie może mieć takich rozmiarów ani tak olśniewającej architektury. Nowa Jerozolima zajmuje powierzchnię czworoboku o obwodzie 12 000 stadiów, czyli ok. 2220 km. Ponieważ ma kształt sześcianu, więc jej długość, szerokość i wysokość są sobie równe i wynoszą ok. 555 km. Żadne miasto wzniesione przez człowieka nie może sięgnąć takich wyżyn. Otacza ją mur o wysokości 144 łokci (ok. 64 m). Jest on zbudowany z jaspisu, a opiera się na 12 kamieniach fundamentowych, którymi są przepiękne, drogocenne klejnoty: jaspis, szafir, chalcedon, szmaragd, sardonyks, sard, chryzolit, beryl, topaz, chryzopraz, hiacynt i ametyst. Wypisano na nich imiona 12 apostołów Baranka. Ów zachwycający mur okala równie olśniewające miasto „z czystego złota, podobnego do czystego szkła”, a jego szeroka ulica „to czyste złoto, jak przezroczyste szkło” (Obj 21:12-21).

Szlachetne, dobroczynne rządy. W imponujących murach Nowej Jerozolimy znajduje się 12 bram wejściowych, po trzy z każdej strony; każda została wykonana z ogromnej perły. Chociaż bram miasta nigdy się nie zamyka, to „w żaden sposób nie wejdzie do niego nic, co nie jest święte, ani nikt, kto trwa w obrzydliwości i kłamstwie, tylko ci, którzy są zapisani w Barankowym zwoju życia”. Jest to naprawdę święte miasto, niemniej nie widać w nim świątyni, ponieważ „jego świątynią jest Jehowa Bóg, Wszechmocny, a także Baranek”. Prócz tego „nie potrzebuje słońca ani księżyca, aby mu świeciły, bo chwała Boża je rozświetliła, a jego lampą — Baranek”. Panowanie Nowej Jerozolimy przysporzy ludziom niezliczonych dobrodziejstw, gdyż ‛dzięki jej światłu będą chodzić narody’ (Obj 21:22-27).

Zobacz PRZYMIERZE.

Zobacz CHRZEŚCIJAŃSKIE PISMA GRECKIE.

Zobacz NOS, NOZDRZA.

Zobacz NARZĘDZIA ROLNICZE.

Zobacz KSIĘŻYC; ŚWIĘTOWANIE NOWIU.

Narzędzie do cięcia, mające jedną lub dwie krawędzie tnące. Noże używane w starożytności w krajach biblijnych były wykonane z kamienia (zwłaszcza krzemienia), miedzi, brązu lub żelaza.