i łacińska Wulgata, jak również etymologia tego słowa oraz języki pokrewne hebrajskiemu, np. aramejski, arabski i etiopski.

Na podstawie wypowiedzi z Izajasza 14:23 i Sofoniasza 2:14, dotyczących spustoszenia Babilonu i Niniwy, niektórzy uważają, że nie może tu chodzić o jeżozwierza (lub jeża), gdyż stworzenie to nie zamieszkuje trzciniastych rozlewisk wód, nie śpiewa ani nie wspina się po kolumnach. Jednak z Izajasza 14:23 wynika, że siedliskiem jeżozwierzy miały się stać nie trzciniaste rozlewiska, ale Babilon. Pewien badacz ruin Babilonu znalazł tam „sporo kolców jeżozwierza”. Podobnie wzmianka o ‛głosie śpiewającym w oknie’ w spustoszonej Niniwie nie musi się odnosić do jeżozwierza, ale może dotyczyć jakiegoś ptaka siadającego w opuszczonym oknie lub nawet odgłosu wiatru (Sof 2:14). W związku z zapowiedzią, iż jeżozwierz ‛będzie nocować między głowicami kolumn’, trzeba pamiętać, że nakreślono tu obraz zrujnowanego miasta. A zatem może chodzić o kolumny powalone na ziemię.

(hebr. seʽoráh; gr. krithé).

Zboże z rodzaju Hordeum, powszechnie uprawiane od starożytności po dziś dzień. Było jednym z ważnych produktów, które Izraelici mieli zastać w Ziemi Obiecanej; region ten w dalszym ciągu uchodzi za „ziemię pszenicy i jęczmienia” (Pwt 8:8).

Hebrajska nazwa jęczmienia (seʽoráh) jest spokrewniona z wyrazem oznaczającym „włosy” (seʽár) i trafnie nawiązuje do długich, wąskich ości tworzących charakterystyczne wąsy kłosa. Jęczmień to bardzo odporna roślina, która lepiej niż inne gatunki zbóż znosi suszę i przystosowuje się do różnych warunków klimatycznych. Dojrzały ma mniej więcej metr wysokości i liście nieco szersze niż pszenica.

O żniwach jęczmienia wspomniano w kontekście wydarzeń opisanych w Księdze Rut. W Izraelu jęczmień siano w miesiącu Bul (październik/listopad), gdy po pierwszych deszczach można było orać glebę (Iz 28:24, 25). Jęczmień dojrzewa szybciej niż pszenica (Wj 9:31, 32). Jego zbiory rozpoczynały się wczesną wiosną w miesiącu Nisan (marzec/kwiecień) — najpierw przeprowadzano je w gorącej dolinie Jordanu, potem na wyższych terenach o bardziej umiarkowanym klimacie, a w miesiącu Ziw (kwiecień/maj) w wyżynnym rejonie na wsch. od Jordanu. Żniwa jęczmienne stanowiły więc wyznacznik określonej pory roku (Rut 1:22; 2Sm 21:9); zaczynały się w okolicy Paschy, gdyż 16 Nisan kapłan kołysał już snopem ich pierwocin (Kpł 23:10, 11).

Jęczmień był mniej ceniony od pszenicy — w wizji Jana opisanej w Objawieniu 6:6 miał tylko jedną trzecią jej wartości. Było go tak dużo, że służył za paszę dla koni Salomona (1Kl 4:28); podobnie jest w dobie obecnej. Mielono go na mąkę i robiono z niej chleb, często w postaci okrągłego placka (2Kl 4:42; Eze 4:12; Jn 6:9, 13), niekiedy z dodatkiem innych ziaren (Eze 4:9).

Chociaż ze względu na niższą cenę jęczmień niewątpliwie częściej pojawiał się na stołach ludzi ubogich, nic nie wskazuje na to, żeby Izraelici nim gardzili — nawet ci, którzy mogli sobie pozwolić na pszenicę. Na przykład wraz z innymi produktami dostarczono go Dawidowi i jego ludziom, gdy w trakcie buntu Absaloma przybyli do Gileadu (2Sm 17:27-29). Salomon wysłał królowi Tyru Chiramowi 20 000 kor (4 400 000 l) jęczmienia i tyleż samo pszenicy oraz sporą ilość oliwy i wina na wyżywienie dla jego sług przygotowujących budulec na świątynię (2Kn 2:10, 15). Król judzki Jotam zmusił władcę ammonickiego do płacenia daniny składającej się m.in. z 10 000 kor (2 200 000 l) jęczmienia (2Kn 27:5). Po upadku Jerozolimy pewni mężczyźni, chcąc uniknąć śmierci z rąk skrytobójcy Ismaela, wyjawili mu, że mają „ukryte w polu skarby: pszenicę i jęczmień oraz oliwę i miód” (Jer 41:8).

Niemniej jęczmień był codziennym i niewyszukanym pożywieniem; zdaniem części komentatorów właśnie te cechy wyobrażał „okrągły placek jęczmiennego chleba”, który się przyśnił jednemu z Midianitów i symbolizował skromną armię Gedeona (Sdz 7:13, 14).

Ozeasz wykupił swą cudzołożną żonę Gomer za 15 srebrników (ok. 33 dolarów, jeśli chodziło o sykle) i półtora chomera jęczmienia (330 l) (Oz 1:3; 3:1, 2), czyli zdaniem niektórych biblistów za cenę niewolnika, wynoszącą 30 srebrnych sykli (66 dolarów) (Wj 21:32). ‛Ofiara dotycząca zazdrości’, którą według Prawa Mojżeszowego musiał złożyć mężczyzna podejrzewający swą żonę o niewierność, składała się z dziesiątej części efy (2,2 l) mąki jęczmiennej (Lb 5:14, 15). Za pomocą jęczmienia ustalano też wartość pola — obliczano ją na podstawie ilości ziarna jęczmiennego potrzebnej do jego obsiania (Kpł 27:16).

Narząd odgrywający zasadniczą rolę w odczuwaniu smaku i w mówieniu. Pełnienie tej pierwszej funkcji umożliwiają mu rozmieszczone na nim kubki smakowe (choć pewne znaczenie ma tu także zmysł węchu). Ale co istotniejsze, sprawność i szybkość ruchów języka są niezbędne do artykułowania słów (zob. MOWA, JĘZYK; USTA [Podniebienie]).

Jakub, przyrodni brat Jezusa, barwnie opisał potęgę języka i uzmysłowił chrześcijanom, jak bardzo trzeba się starać, aby robić zeń właściwy użytek. Wykazał, że m.in. z powodu nieokiełznania języka ktoś może oddawać cześć Bogu na darmo (Jak 1:26). Przyrównał język do ognia mogącego zniszczyć las. Nieujarzmiony język, gdy ulegnie szkodliwym wpływom, może doprowadzić do tak wielkiej nieprawości, że skala całe czyjeś życie. Pod względem duchowym działa niekiedy jak trucizna — zarówno na swego właściciela, jak i na innych. Żaden niedoskonały człowiek nie potrafi samodzielnie ujarzmić języka ani całkowicie uniknąć ‛potykania się w słowie’ (Jak 3:2-8). Niemniej dzięki niezasłużonej życzliwości Jehowy okazanej za pośrednictwem Chrystusa chrześcijanin może okiełznać ten krnąbrny narząd niedoskonałego ludzkiego ciała i zmienić swą osobowość (Kol 3:9, 10; Jak 3:10-18; 1Pt 3:10; por. Ps 34:13; 39:1).

Z opisem sporządzonym przez Jakuba harmonizują słowa pisarza Księgi Przysłów, według którego „spokój języka jest drzewem życia”, natomiast „jego przewrotność oznacza załamanie na duchu”. W mocy języka jest życie i śmierć (Prz 15:4; 18:21). „Język łagodny potrafi złamać kość” — łagodna odpowiedź może bowiem tak zmiękczyć kogoś, kto swą nieugiętością przypomina kość, iż przestanie być srogi i zawzięty (Prz 25:15). Język leczy duchowo, jeśli służy do przekazywania wypowiedzi Bożych (Prz 12:18). „Odpowiedź języka pochodzi od Jehowy”, bo tylko On potrafi wskazać słowa stosowne i uzdrawiające pod względem duchowym (Prz 16:1). Biblia zapowiadała, że Jezus w czasie swej służby będzie uzdrawiał duchowo, ogłaszając słowa Boże, którymi ‛opatrzy mających złamane serce’ (Iz 61:1).

Jehowa wyraźnie przedstawił swój pogląd na fałszywy język, gdy wymienił go wśród siedmiu znienawidzonych przez siebie rzeczy i postawił na równi z „rękoma, które przelewają krew niewinną” (Prz 6:16-19). Dawid oświadczył, że niegodziwi próbują unicestwić sługę Bożego ‛językiem naostrzonym jak miecz’, po czym wykazał, iż za sprawą Boga to oni zostaną ranni, bo „ich język jest przeciwko nim samym” (Ps 64:3, 7, 8). Jehowa zapewnił swój lud: „Potępisz każdy język, który się podniesie przeciwko tobie w sądzie” (Iz 54:17). Bardzo to pokrzepia sług Boga, którzy przestrzegają Jego prawa, nawet jeśli mędrcy tego świata ‛mówią wielkie rzeczy’ i twierdzą: „Językiem swym zyskamy przewagę” (Ps 12:3-5). Tacy ‛wywieszają język’ i ‛uderzają’ nim (Iz 57:4; Jer 18:18), lecz ich klęska jest pewna (Prz 10:31).

Bóg obiecał, że języki osób jąkających się zaczną ‛mówić szybko i wyraźnie’, a niemych — ‛krzykną wesoło’ (Iz 32:4; 35:6). Przebywając na ziemi, Jezus rzeczywiście uzdrawiał ludzi niemych lub mających wady wymowy (Mk 7:33-37). Nadejdzie też czas, gdy wszyscy będą używać języka do wypowiadania tylko tego, co właściwe, bo w myśl słów Jehowy każdy język przysięgnie, że Go uznaje. Nastąpi to za pośrednictwem Jezusa Chrystusa, na co wskazał apostoł Paweł, mówiąc, iż ‛wszelki język otwarcie uzna, że Jezus Chrystus jest Panem ku chwale Boga, Ojca’ (Flp 2:11; Iz 45:23; Rz 14:11).

Jehowa w sposób symboliczny wyjawił, iż zagniewany użyje swego języka „jak trawiącego ognia” (Iz 30:27). Kiedy w dniu Pięćdziesiątnicy Jezus Chrystus wylał ducha świętego na ok. 120 uczniów zebranych w pewnej sali w Jerozolimie, dało się to zauważyć dzięki temu, że na każdym z nich spoczął jakby język ognia i że zaczęli mówić różnymi językami (Dz 2:3, 4; zob. DARY OD BOGA [„Różne języki”]).

(„oby Jehowa [go] wybrał”).

Jeden z synów króla Dawida urodzonych w Jerozolimie, gdy ten przeniósł tam z Hebronu swoją rezydencję (2Sm 5:13-15; 1Kn 14:4, 5).

(„Jehowa zbudował”).

Syn Jerochama; Beniaminita będący głową domu patriarchalnego, którego członkowie powrócili z niewoli babilońskiej (1Kn 9:1-3, 7-9).

(„Jehowa zbudował”).

Beniaminita, przodek niejakiego Meszullama (1Kn 9:7, 8).

(„wonny; olejek balsamowy; aromatyczny”).

Jeden z synów Toli; głowa domu patriarchalnego w plemieniu Issachara (1Kn 7:1, 2).

(„[od; należący do] Jecera”).

Przewodnik czwartej 12-osobowej zmiany muzyków, którzy usługiwali przy sanktuarium Jehowy po reorganizacji przeprowadzonej przez Dawida (1Kn 25:7, 8, 11). W wersecie 3 jego imię, zapisane bez hebrajskiej litery jod na początku, jest odczytywane jako „Ceri”; podano tam, że był synem Jedutuna.

(od rdzenia oznaczającego: „miód”).

Mężczyzna z plemienia Judy, najwyraźniej będący synem założyciela Etamu (1Kn 4:1, 3; zob. ETAM 4).