wymieniony wśród tych, którzy poświadczyli pieczęcią umowę z czasów Ezdrasza i Nehemiasza (Neh 10:1, 2, 8). Po odbudowaniu murów Jerozolimy w mieście tym również mieszkał pewien Serajasz — przypuszczalnie reprezentant wspomnianego domu patriarchalnego bądź jakiś inny kapłan noszący to imię (Neh 11:1, 10, 11).

Ważny narząd, którego praca warunkuje krążenie krwi odżywiającej komórki ciała (Kpł 17:14).

Pismo Święte wspomina o sercu bardzo często — blisko tysiąc razy. Hebrajskie (lew, lewáw) i greckie (kardía) słowa tłumaczone na „serce” zostały użyte przez pisarzy biblijnych zarówno w znaczeniu dosłownym, jak i przenośnym.

Literalne serce. Do literalnego serca pisarze biblijni nawiązują rzadko. Jednym z przykładów może być wzmianka o tym, że gdy Jehu „strzelił Jehoramowi między ramiona, (...) strzała przeszyła mu serce” (2Kl 9:24; zob. też Wj 28:30).

Symboliczne serce. W ogromnej większości wypadków słowo „serce” jest używane w Piśmie Świętym w znaczeniu przenośnym. Przedstawia „najważniejszą część w sensie ogólnym, wnętrze, czyli wewnętrznego człowieka, który się ujawnia we wszelkich czynnościach, pragnieniach, uczuciach, emocjach, namiętnościach, zamiarach, myślach, poglądach, wyobrażeniach, w swej mądrości, wiedzy, umiejętnościach, w wierzeniach i sposobie rozumowania, w pamięci oraz świadomości” (Journal of the Society of Biblical Literature and Exegesis, 1882, s. 67).

A zatem w sensie biblijnym symboliczne serce nie oznacza ani samego siedliska uczuć i pobudek, ani samego intelektu. ‛Semici kojarzyli z sercem wszystko, co charakteryzowało człowieka, jeśli chodzi o uczucia oraz intelekt i wolę’. Jest ono „sumą czynników składających się na wewnętrznego człowieka w odróżnieniu od ciała — tej zewnętrznej, namacalnej powłoki” (E. Dhorme, L’emploi métaphorique des noms de parties du corps en hébreu et en akkadien, Paryż 1963, ss. 113, 114, 128).

U Boga, który bada serca, nie liczy się to, co widać na zewnątrz, ale to, kim dana osoba jest wewnątrz (1Sm 16:7; Ps 17:3; Prz 17:3; 24:12). Dlatego Pismo Święte radzi: „Bardziej niż wszystkiego innego, czego należy pilnować, strzeż swego serca [całego wewnętrznego człowieka], bo z niego pochodzą źródła życia” (Prz 4:23). A chrześcijańskie żony zachęca, by skupiały się nie na zewnętrznych ozdobach, lecz na „ukrytej osobie serca w niezniszczalnej szacie cichego i łagodnego ducha, który ma wielką wartość w oczach Boga” (1Pt 3:3, 4).

Czasami w Biblii określenie „serce” wyraźnie kieruje uwagę na zdolność myślenia, ale nie w oderwaniu od pozostałych elementów wewnętrznego człowieka. Mojżesz wezwał Izraelitów: „Przywołaj sobie do serca [„wspomnij w swym umyśle”, przyp. w NW], że Jehowa to prawdziwy Bóg”. A później powiedział: „Jehowa nie dał wam serca [„umysłu”, przyp. w NW], by poznało” (Pwt 4:39; 29:4). O tym, że w Pismach Hebrajskich i Chrześcijańskich Pismach Greckich serce może obejmować intelekt, świadczą wypowiedzi, w których powiązano je z ‛myśleniem’ (Mt 9:4), ‛rozważaniem’ (Mk 2:6), „zrozumieniem” i „zdolnością rozumienia” (1Kl 3:12; Mk 6:52) oraz „poznaniem” (Prz 15:14).

Serce jest też symbolem innego ważnego elementu wnętrza człowieka, mianowicie pobudek, które skłaniają do określonego działania. O Izraelitach przynoszących daninę na budowę przybytku powiedziano, że „przyszli, każdy, kogo skłaniało serce” (Wj 35:21, 26, 29; 36:2). Niegodziwy Haman ‛ośmielił się’ (dosł. „napełnił swe serce”), by spiskować przeciwko Żydom (Est 7:5, przyp. w NW; Dz 5:3). W Hebrajczyków 4:12 wyjaśniono, że słowo Boże, przypominające ostry miecz, jest zdolne „rozeznać myśli i zamiary serca”. Również Jezus wskazał, że z serca pochodzi siła pobudzająca do działania — dobrego lub złego (Mt 15:19; Łk 6:45). Aby nam pomóc pielęgnować właściwe pobudki, Biblia przestrzega, byśmy w kontaktach z drugimi nie kierowali się samolubną chęcią czerpania osobistych korzyści (Judy 16) ani nie podporządkowywali swego życia miłości do pieniędzy i pragnieniu bogactwa (Prz 23:4, 5; 1Tm 6:9, 10). Zachęca natomiast do służenia Bogu ze szczerej miłości (Pwt 11:13; 1Jn 5:3), do darzenia ofiarną miłością współwyznawców (Jn 15:12, 13), a także do miłowania innych bliźnich tak jak samych siebie (Łk 10:27-37; Gal 6:10). Oczywiście kierowanie się takimi pobudkami wymaga angażowania zdolności myślenia (Ps 119:2, 24, 111).

Stan naszego symbolicznego serca znajduje odzwierciedlenie w naszym usposobieniu, pysznym lub pokornym (Prz 16:5; Mt 11:29). Częścią wewnętrznego człowieka są również uczucia i emocje. Zalicza się do nich miłość (Pwt 6:5; 1Pt 1:22), radość (Pwt 28:47; Jn 16:22), boleść i smutek (Neh 2:2; Rz 9:2) czy też nienawiść (Kpł 19:17). Dlatego serce może być ‛zatroskane’ (Iz 35:4) i „przebite” wskutek ucisku (Ps 109:22) albo może ‛topnieć’ ze strachu (Pwt 20:8). Kiedy w Chrześcijańskich