Mnóstwo religii — dlaczego?

„UŚMIECHAMY się dzisiaj, patrząc na rytualne tańce Indian z Pueblo, którzy chcą w ten sposób wyprosić deszcz. (...) Co jednak robimy, gdy popadamy w rozpacz? (...) Kiedy dwukrotnie przeżywałem ciężkie chwile, postępowałem tak samo, jak tamci Indianie — modliłem się o pomoc”. Napisał to profesor filozofii Huston Smith we wstępie do książki Great Religions of the World.

Szukanie pomocy u kogoś wyższego i potężniejszego, gdy się jest pod działaniem stresu, zdaje się należeć do podstawowych i powszechnych potrzeb człowieka. Antropolodzy i historycy podają w swych opracowaniach naukowych, że człowiek od początku swego istnienia odczuwał tę potrzebę, gdy oszałamiały go siły natury, gdy zagrażały mu zwierzęta drapieżne oraz gdy rozmyślał nad śmiercią i tym, co może być poza grobem. To wszystko wraz z lękiem przed czymś nieznanym doprowadziło, ich zdaniem, do narodzin religii.

Na przykład w książce Religions in Japan tak czytamy o początkach sintoizmu: „Wszystko, co wywoływało uczucie głębokiego szacunku, czczono jako siedlisko mocy boskiej lub mistycznej; dlatego siły natury, imponujące drzewa, skały albo góry oraz niewytłumaczalne zjawiska przyrody stały się obiektami kultu. Nadano im nazwę kami (bóg)”. Z czasem rodziły się legendy, obrzędy, rytuały i oddawanie czci w sanktuariach. Przekazywano to z pokolenia na pokolenie. Tak powstał sintoizm.

Zgodnie z tym poglądem Sumerowie, Egipcjanie, Hindusi, Chińczycy i pozostałe starożytne cywilizowane ludy wymyśliły niezależnie od siebie własne formy wielbienia — własne religie. Z kolei na te formy kultu wywierały wpływ takie czynniki, jak sposób życia ludzi, ich pożywienie, zwyczaje, a nawet klimat i położenie geograficzne danego kraju. Rezultatem tego jest widoczna dzisiaj różnorodność religii.

NIEZALEŻNIE OD SIEBIE CZY ZE WSPÓLNEGO ŹRÓDŁA?

Takie wyjaśnienie jednak zadowala tylko do pewnego stopnia. Uzasadnia wprawdzie wielką różnorodność religii, lecz nie daje odpowiedzi na szereg istotnych pytań. Jeżeli wszystkie religie rozwinęły się niezależnie od siebie, to czym na przykład wytłumaczyć wiele uderzających podobieństw, których po prostu nie da się przypisać naturalnym odruchom ludzkim.

Przypatrzmy się choćby opowiadaniom i legendom o pochodzeniu człowieka. Co prawda różnią się w szczegółach, ale często powtarza się motyw: Człowiek został utworzony z prochu ziemi. W pewnym micie greckim jest mowa o tym, że Prometeusz uformował pierwszych ludzi z gliny, a Atena tchnęła w nich dech życia. Peruwiańscy Indianie posłużyli się do określenia pierwszego człowieka wyrażeniem alpa camasca (ożywiona ziemia). Natomiast Indianie z północnoamerykańskiego plemienia Mandan wierzyli, że „Wielki Duch” wykonał z gliny dwie figury ludzkie i ożywił je tchnieniem ust. W starym chińskim podaniu można wyczytać, iż Pan Ku uczynił ludzi, łącząc glinę z pierwiastkami in i jang; inna legenda głosi, że postać mityczna Nu-Kua modeluje z żółtej gliny mężczyzn i kobiety. Listę tę można by dowolnie wydłużać, włączając legendy plemion afrykańskich, a także mieszkańców wysp Mikronezji.

Jeszcze bardziej zdumiewa uniwersalny charakter legend mówiących o zniszczeniu niegodziwych przodków w potopie i o przeżyciu lub o późniejszym ponownym pojawieniu się rodu ludzkiego. Ludy i plemiona, zamieszkujące różne oddalone od siebie miejsca na kuli ziemskiej, podają rozmaite wersje tej samej historii.

CO BYŁO ICH ŹRÓDŁEM?

Każdy, kto choć pobieżnie zna Biblię, dostrzeże od razu podobieństwo między tymi legendami a biblijnym sprawozdaniem o stwarzaniu czy też o potopie z czasów Noego. Zapewne zastanawiasz się nad tym, co wspólnego ma Biblia z legendami Greków, północnoamerykańskich i peruwiańskich Indian, Chińczyków i innych ludów? Pismo Święte wcale nie inspirowało religii tych ludów. Biblia raczej nakreśla w ogólnym zarysie, jak powstało tyle religii, i robi to w sposób, który wyjaśnia zarówno ich różnorodność, jak też ich podobieństwa.

H.G. Wells napisał w książce The Outline of History (Zarys historii): „Wszędzie, gdzie się przyjęła pierwotna cywilizacja — w Afryce, Europie czy Azji Zachodniej — pojawia się świątynia. A gdzie cywilizacja rozwinęła się najwcześniej, w Egipcie i Sumerze, świątynia odgrywała rolę największą. (...) Jednocześnie z początkami cywilizacji powstawały też pierwsze w historii świątynie. Oba te elementy są ściśle ze sobą związane”.

W biblijnej Księdze Rodzaju czytamy: „Cała ziemia w dalszym ciągu używała jednego języka i jednego słownictwa. I stało się, że gdy wędrowali na wschód, odkryli w końcu równinę w kraju Szinear i zamieszkali tam” (Rodz. 11:1, 2).a Szinear leży w Mezopotamii, uchodzącej za kolebkę cywilizacji.

W sprawozdaniu powiedziano dalej, że osiedliwszy się na nizinie Szinear, ludzie postanowili wspólnie urzeczywistnić plan pewnej budowy: „Nuże! Zbudujmy sobie miasto i wieżę, której szczyt sięgnąłby do niebios, i uczyńmy sobie sławne imię, abyśmy nie zostali rozproszeni po całym obliczu ziemi” (Rodz. 11:4).

Jakie miasto i jaką wieżę budowali? Chodzi o Babel lub Babilon, które było przede wszystkim miastem religijnym. W jego ruinach znaleziono nie mniej niż 53 świątynie. Cechą charakterystyczną tamtejszej religii była wiara w triady bóstw, w astrologię, w nieśmiertelność duszy ludzkiej, w świat podziemny, czyli piekło. Ważną rolę odgrywały też czary, bałwochwalstwo, magia, wróżbiarstwo i okultyzm. Osławiona wieża Babel to nie tylko pomnik czy punkt orientacyjny w terenie; inne podobne budowle odkopane w tamtych rejonach pozwalają wnioskować, że był to najprawdopodobniej zikkurat z kilkoma tarasami i świątynią na szczycie. Wieża ta miała się wznosić bardzo wysoko i górować nad miastem.

Co się stało z tym planem budowy? Biblia donosi: „Dlatego nazwano je [miasto] Babel, ponieważ tam Jehowa pomieszał język całej ziemi; i Jehowa rozproszył ich stamtąd po całej powierzchni ziemi” (Rodz. 11:9).

Nie mogąc się ze sobą porozumieć, budowniczowie zarzucili pierwotny projekt i rozeszli się w różne strony. Wszędzie, gdzie dotarli, zanieśli swoje religijne poglądy, wyobrażenia, legendy i mity. Dalszy rozwój tych wierzeń w poszczególnych rejonach doprowadził w ciągu tysięcy lat do powstania wielkich różnic, które na pierwszy rzut oka dają się zauważyć w dzisiejszych religiach świata. Przy bliższym zbadaniu wychodzą jednak na jaw uderzające podobieństwa świadczące o tym, że te religie pochodzą z tego samego źródła — z Babel, to jest z Babilonu.

Nawiązując do tego wspólnego źródła religii fałszywej, pułkownik J. Garnier pisze w książce The Worship of the Dead (Kult zmarłych): „Nie tylko Egipcjanie, Chaldejczycy, Fenicjanie, Grecy i Rzymianie, lecz także hindusi, buddyści z Chin i Tybetu, Goci, Anglosasi, druidzi, Meksykanie i Peruwianie, tubylcy australijscy, a nawet niecywilizowani wyspiarze Mórz Południowych musieli zaczerpnąć swe poglądy religijne z jakiegoś wspólnego źródła, z jednego centrum. Wszędzie spotykamy zadziwiające podobieństwa między obrzędami, ceremoniami, zwyczajami, tradycjami, imionami bogów i bogiń oraz ich wzajemnymi powiązaniami”.

Powyższe potwierdza jeszcze Joseph Campbell w następującym komentarzu do swej książki The Masks of God: Primitive Mythology (Oblicza Boga: Pierwotna mitologia): „W minionym półwieczu archeologia i etnografia jasno wykazały, że dawne cywilizacje Starego Świata — Egiptu, Mezopotamii, Krety i Grecji, Indii i Chin — wywodzą się ze wspólnego pnia i że ta wspólnota pochodzenia wystarcza do wyjaśnienia form pokrewnych struktur ich mitologii i rytuałów”.

WYNIK

Biblia nie tylko przedstawia przyczynę wielkiego rozproszenia, lecz także przepowiada jego wynik — ustanowienie ogólnoświatowego imperium babilońskiej religii fałszywej. Dosadnym i żywym językiem ukazuje to imperium jako „wielką rozpustnicę, siedzącą nad wieloma wodami, z którą królowie ziemi uprawiali rozpustę (...). A na jej czole było napisane imię, tajemnica: ‛Babilon Wielki, matka rozpustnic i obrzydliwości ziemi’” (Obj. 17:1, 2, 5). Wywiera ono potężny wpływ nie tylko na masy ludzkie, ale też na organizacje polityczne, wojskowe i gospodarcze.

Jakie są rezultaty długotrwałej dominacji Babilonu Wielkiego nad narodami i ludami? Jakie owoce zostały wydane pod działaniem jego licznych form religijnych? Kwestie te rozważymy w następnym artykule.

[Przypis]

[Mapa na stronie 5]

[Patrz publikacja]

Wyobrażenia i mity religijne rozprzestrzeniły się z Babilonu na wszystkie strony świata

Italia

Grecja

BABILON

Egipt

Indie