Chrześcijanie a nadzieja na millennium

„Niech nadejdzie Twoje królestwo. Niech wola Twa dzieje się jak w niebie, tak i na ziemi” (Mat. 6:10).

1. (a) Jaki jest stosunek kościołów chrześcijaństwa do millennium? (b) Dlaczego Świadkowie Jehowy tym się nie przejmują?

KOŚCIÓŁ rzymskokatolicki i podobnie większość znaczniejszych religii protestanckich nigdy nie wspominają swoim parafianom o nadziei na millennium, czyli „tysiąclecie”. Nadzieję tę pogardliwie nazywają „millenaryzmem”, a tych, którzy nią żyją — „millenarystami”. Ale Świadkowie Jehowy nie wstydzą się swej wiary w tysiącletnie panowanie Chrystusa, ponieważ niezbite fakty historyczne dowodzą, że taką nadzieję mieli też pierwsi chrześcijanie.

PIERWSI CHRZEŚCIJANIE NAZYWANI „MILLENARYSTAMI”

2. Co podają przytoczone encyklopedie o wierze w millennium wśród pierwszych chrześcijan?

² Na temat chrześcijan, którzy wierzą w tysiącletnie rządy Chrystusa, Encyclopedia Americana podaje: „Wyznający takie poglądy są nazywani millenarystami lub chiliastami, a ich doktryna — chiliazmem (greckie chilioi — 1000). Przyznaje się powszechnie, że takie zapatrywania były, jeśli nie ogólnie przyjęte, to przynajmniej bardzo popularne w kościele starożytnym”. Francuska Encyclopaedia Universalis informuje nas: „W zachodnim chrześcijaństwie idea millenaryzmu była niezwykle żywa przez trzy pierwsze stulecia, zwłaszcza u judeochrześcijan. (...) Millenaryzm nader głęboko zakorzenił się w chrystianizmie pierwszych wieków”. Z Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN (tom 2) dowiadujemy się pod hasłem „Chiliazm”: „Wiara w nastanie na ziemi 1000-letniego Królestwa Bożego rządzonego osobiście przez Chrystusa; podzielało ją wielu pisarzy kościelnych pierwszych wieków chrześcijaństwa”.

3, 4. (a) Co świadczy o tym, że chrześcijanie nie musieli czekać na Objawienie, aby poznać nadzieję związaną z millennium? (b) Jakie zastrzeżenie co do nadziei milenijnej mogą wysuwać niektórzy sceptycy?

³ Istnieją dowody na to, że chrześcijanie żywili nadzieje związane z tysiącletnim Królestwem Bożym, zanim jeszcze apostoł Jan u schyłku I wieku n.e. otrzymał Objawienie. Czytając pisma proroków żydowskich, znajdowali tam przebłyski tej wspaniałej nadziei na millennium, którą Chrystus ukazał w Objawieniu (w rozdziałach 20 i 21). Rzecz ciekawa, że Encyclopaedia Britannica (wydanie z roku 1966) potwierdza tę okoliczność, jak następuje: „Idea millenaryzmu u pierwszych chrześcijan (...) wywodziła się głównie z żydowskich oczekiwań eschatologicznych [dotyczących ostatecznego przeznaczenia ludzkości i świata]”. W tej samej sprawie 30-tomowa New Encyclopaedia Britannica (1977) wypowiada się takimi słowami: „W Księdze Objawienia dopełniło się wchłonięcie przez chrystianizm żydowskich nastrojów apokaliptycznych [w oczekiwaniu na ostateczne usunięcie zła i triumf dobra]. (...) W ciągu pierwszych stu lat dziejów chrześcijaństwa [33-133 n.e.] powszechnie nauczano tej formy millenaryzmu lub inaczej chiliazmu (od greckiego wyrazu oznaczającego 1000) i uznawano ją w kościele”.

⁴ Ktoś mógłby tutaj wtrącić: Być może, lecz nadzieja millenijna tych pierwszych chrześcijan nie dotyczyła ziemi. Była to nadzieja niebiańska. — Ale co mówią o tym fakty historyczne i sama Biblia? Rozpatrzmy bliżej całe zagadnienie.

RAJ NA ZIEMI W DALSZYM CIĄGU OCZEKIWANY

5, 6. Jakie były zapatrywania chrześcijan z I wieku według różnych wiarogodnych źródeł?

⁵ Pod dostatkiem jest dowodów przemawiających za tym, że pierwsi chrześcijanie nigdy sobie nie wyobrażali, jakoby wszystkie proroctwa i obietnice zawarte w Pismach Hebrajskich, a dotyczące odbudowy raju na ziemi, z chwilą przyjścia Mesjasza, czyli Chrystusa, zostały unieważnione. Nawet dzieło Dictionnaire de Theologie Catholique (Słownik teologii katolickiej) przyznaje: „Początki millenaryzmu sięgają czasów przedchrześcijańskich. Wiara w ziemskie panowanie Mesjasza wywodziła się z oczekiwań Izraela”.

⁶ Dziejopisarz Kenneth Scott Latourette w swojej książce A History of Christianity nadmienia o pierwszych chrześcijanach spodziewających się powtórnego przyjścia Chrystusa co następuje: „Wielu obstawało przy poglądzie, iż przed ostatecznym końcem dziejów i całkowitym urzeczywistnieniem zamierzenia Bożego przez doskonałe spełnienie się Jego woli — czego spodziewali się wszyscy chrześcijanie — Chrystus powróci, ustanowi na ziemi swoje Królestwo i będzie tu rządzić przez tysiąc lat. (...) Koncepcja epoki trwającej tysiąc lat (lub wielu takich epok) nie występowała wyłącznie u chrześcijan, ale spotykało się ją również w judaizmie”.

7. Z czego wynika, że pierwsi chrześcijanie nie mieszali pojęć raju i nieba?

⁷ Zatem nagromadzone dowody potwierdzają, że pierwsi chrześcijanie byli „millenarystami”, jeśli przez to rozumieć ludzi czekających na 1000-letnie królestwo Chrystusa-Mesjasza. Jezus wyjawił, iż będzie władał z nieba, ale nie przekreślił pierwotnej nadziei mesjańskiej Żydów co do przywrócenia na ziemi raju podczas millennium. Co ciekawe, katolicki Supplement au Dictionnaire de la Bible (Uzupełnienie do słownika biblijnego) stwierdza, że „zarówno w pismach żydowskich, jak i w literaturze wczesnochrześcijańskiej, słowo raj zazwyczaj nie jest równoznaczne z niebem”.

CHRYSTUS NIE PRZEKREŚLIŁ NADZIEI NA MILLENNIUM

8. (a) Czego gwarancją było przyjście Jezusa? (b) Jak Pismo Święte wskazuje na odzyskanie raju?

⁸ Syn Boży oświadczył w swoim słynnym Kazaniu na Górze: „Nie myślcie, że przyszedłem zniweczyć Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem niweczyć, ale spełnić” (Mat. 5:17).a Biblia w przekładzie Today’s English Version tak oddaje ostatnie zdanie: „Nie przyszedłem, aby ich usunąć, lecz po to, by ich nauki okazały się prawdą”. A skoro Jezus przyszedł w celu wykazania prawdziwości nauk proroków, jego przybycie stanowiło rękojmię urzeczywistnienia także proroctw dotyczących odbudowy raju na ziemi. Wymieńmy dla przykładu niektóre z nich: Psalm 37:11, 29; 72:1-8, 16-19; 115:16; Księga Izajasza 9:6, 7 (9:5, 6, Nowy Przekład); 11:1-10; 45:18; Księga Daniela 2:34, 35, 44, 45; 7:13, 14.

9. Jak wzorcowa modlitwa łączy sprawę Królestwa z nadzieją na millennium?

⁹ Jezus w tymże Kazaniu na Górze potwierdził również, że ziemia ma odegrać określoną rolę w spełnieniu się woli Boga, inaczej mówiąc Jego zamierzenia. Naśladowców swoich nauczył modlić się: „Nasz Ojcze w niebiosach, niech imię Twoje będzie uświęcone. Niech nadejdzie Twoje królestwo. Niech wola Twa dzieje się jak w niebie, tak i na ziemi” (Mat. 6:9, 10). Syn Boży zatem powiązał spełnianie się woli Ojca na ziemi z przyjściem Jego Królestwa, a właśnie ono będzie obiecanym Królestwem Mesjańskim. Tak więc Modlitwa Pańska, którą katolicy i protestanci w ciągu stuleci powtarzali dosłownie miliony razy, jest w gruncie rzeczy między innymi modlitwą o ziszczenie się mesjańskich obietnic, na jakich opiera się nadzieja milenijna.

MILENIJNA NADZIEJA W PEŁNI OBJAWIONA

10. (a) Kiedy i jak Jezus w pełni wyjawił nadzieję milenijną? (b) Jakie podał przy tym krzepiące szczegóły?

¹⁰ Ćwierć wieku po zburzeniu Jeruzalem przez Rzymian w roku 70 n.e. [co położyło kres żydowskim nadziejom na wyzwolenie narodowe za sprawą politycznego Mesjasza] Jezus, prawdziwy Mesjasz, całkowicie odsłonił realną nadzieję na millennium. Apostoł Jan w swoim opisie Objawienia, które otrzymał od Boga za pośrednictwem Jezusa Chrystusa, przedstawił nam, co następuje:

„Ujrzałem anioła zstępującego z nieba, mającego w ręce klucz od przepaści i wielki łańcuch. I chwycił smoka, pradawnego węża, który jest Diabłem i Szatanem, i związał go na tysiąc lat. (...)

„Widziałem trony, i byli tam ci, którzy na nich zasiedli, i dano im władzę sądzenia. (...) Szczęśliwy i święty jest każdy mający udział w pierwszym zmartwychwstaniu; nad tymi powtórna śmierć nie ma władzy, lecz będą kapłanami Boga i Chrystusa, i będą królować z nim przez tysiąc lat”.

„Widziałem nowe niebo i nową ziemię (...). Usłyszałem przy tym donośny głos od tronu, mówiący: ‛Oto przybytek Boga jest pośród ludzi i Bóg będzie przebywał z nimi (...). I otrze wszelką łzę z ich oczu, i nie będzie już śmierci, nie będzie też żałoby ani krzyku, ani bólu. Rzeczy dawniejsze przeminęły’” (Obj. 20:1-8; 21:1-4).

„ŚWIĘTA TAJEMNICA” WYJAWIONA

11. Jak ma się nadzieja milenijna objawiona przez Jezusa do dawniejszej mesjańskiej nadziei Żydów?

¹¹ Czy potrafisz, czytelniku, dostrzec podobieństwo między powyższym opisem tysiącletniego panowania Chrystusa a pierwotną mesjańską nadzieją Żydów, którzy według poprzednio już cytowanego dzieła The Jewish Encyclopedia mieli „nadzieję idealnej przyszłości mesjańskiej, (...) złotego wieku rajskiej szczęśliwości, (...) doskonałego świata pokoju i harmonii wśród wszystkich stworzeń”, co odpowiadałoby zapowiedzianym „nowym niebiosom i nowej ziemi”?b

12, 13. Skąd wiadomo, że uczniowie Jezusa jeszcze wyglądali ziemskiego królestwa Mesjasza?

¹² Bezsprzecznie jednak istniały i takie ważne szczegóły co do mesjańskiego Królestwa, których nie rozumieli Żydzi, a których nie mogli pojąć również apostołowie i inni z pierwszych uczniów Chrystusa. Wkrótce po wygłoszeniu Kazania na Górze, w którym Jezus uczył swoich naśladowców modlić się o przyjście Królestwa Bożego i o spełnienie się woli Bożej na ziemi tak jak w niebie, powiedział on do najbliższych uczniów: „Wam dana jest święta tajemnica królestwa Bożego, zaś dla tamtych z zewnątrz wszystko dzieje się w przypowieściach” (Marka 4:11).

¹³ W ciągu całej swej ziemskiej służby publicznej Jezus przekazywał naśladowcom sporo wiadomości dotyczących mesjańskiego Królestwa. Co więcej, nawet po śmierci, aż do chwili wstąpienia do swego Ojca niebiańskiego, dalej mówił im „o królestwie Bożym”. A mimo to ostatnie pytanie, jakie mu zadali, brzmiało: „Panie, czy w tym czasie przywrócisz królestwo Izraelowi?” Tym samym pokazali, że wciąż jeszcze oczekiwali od Mesjasza ustanowienia na nowo literalnego królestwa izraelskiego (Dzieje 1:3, 6). Słusznie uważali, że z mesjańskim Królestwem związane będzie rządzenie, sprawowanie władzy, ale błędnie rozumowali mniemając, iż Mesjasz ma panować na ziemi, a jego rząd będzie wyłącznie żydowski.

14. (a) Dzięki czemu uczniowie Chrystusa zdołali uwolnić się od błędnych oczekiwań? (b) Jakie ważne znamiona „świętej tajemnicy” stopniowo przyswoili sobie pierwsi chrześcijanie?

¹⁴ Dopiero po wylaniu ducha świętego w dniu Pięćdziesiątnicy naśladowcy Chrystusa uwolnili się od utrwalonych wyobrażeń o nacjonalistycznie pojętym królestwie mesjańskim i zaczęli rozumieć nowe, ważne szczegóły „świętej tajemnicy królestwa Bożego”. Między innymi dotarło do ich świadomości, że Mesjasz zostanie Królem niebiańskim, a jego rząd też będzie się mieścił w niebie (Jana 18:36; Dzieje 2:32-36; 1 Tym. 3:16). Prawdami nowymi i wręcz rewolucyjnymi nawet dla wiernych Żydów, których umysły kształtowało Pismo Święte, a nie filozofia grecka, były również inne aspekty tej „świętej tajemnicy”: pewna ograniczona liczba osób, „świętych”, miała być wybrana, aby towarzyszyć Mesjaszowi w jego Królestwie, że mieli oni panować z nim w niebie oraz że mieli wywodzić się nie tylko spośród Żydów, lecz także spomiędzy pogan, czyli narodów nieżydowskich (Dan. 7:13, 14, 27; Łuk. 12:32; 22:28-30; Jana 14:1-3; Efez. 3:3-6; Kol. 1:26, 27).

NOWA NADZIEJA O CHARAKTERZE PRZEŁOMOWYM

15. Dlaczego dla wiernego ostatka Żydów myśl o pójściu do nieba oznaczała istny przewrót w pojęciach?

¹⁵ Wszystko to było zupełnie nowe. Jak już się dowiedzieliśmy z artykułu „Pochodzenie nadziei milenijnej”, Żydzi początkowo spodziewali się życia na ziemi pod władzą Mesjasza, a dopiero wskutek wpływu fałszywych tradycji religijnych i filozofii niektórzy z nich w znacznie późniejszym okresie dziejów zaczęli przyjmować doktrynę o duszy nieśmiertelnej. Wierny ostatek żydowski, który trwał przy natchnionych Pismach Hebrajskich i uznał Jezusa za prawdziwego Mesjasza, z pewnością nie wierzył we wrodzoną nieśmiertelność. Dlatego tym bardziej szokująca była dla tych Żydów myśl o Mesjaszu rządzącym ziemią z niebios i o sobie jako przyszłych przeniesionych tam jego współwładcach.

16. Co na temat tej rewolucyjnie nowej nadziei napisał Piotr?

¹⁶ Apostoł Piotr w liście do pierwszych chrześcijan, którzy otrzymali to szczególne powołanie, by zostać kapłanami i królami u boku niebiańskiego Mesjasza, napisał otwarcie: „Błogosławiony niech będzie Bóg i Ojciec naszego Pana, Jezusa Chrystusa, bo stosownie do swego wielkiego miłosierdzia na nowo nas zrodził do nadziei żywej przez wzbudzenie z martwych Jezusa Chrystusa, do dziedzictwa niezniszczalnego i nieskazitelnego, i niewiędnącego, zachowanego dla was w niebiosach. (...) jesteście ‛rodem wybranym, królewskim kapłaństwem’” (1 Piotra 1:3, 4; 2:9).

17. Jak wskazał Paweł, że powołanie do życia w niebie było rzeczą nową?

¹⁷ Podobnie apostoł Paweł pisał o tym wyjątkowym powołaniu do życia niebiańskiego, co następuje: „Wybawił on nas i powołał świętym powołaniem — (...) teraz stało się [ono] zupełnie jasne wskutek ujawnienia się Wybawcy naszego, Chrystusa Jezusa, który powalił śmierć, a na życie i nieskazitelność rzucił światło” (2 Tym. 1:9, 10). Gdyby wierny ostatek spośród Żydów już liczył na życie w niebie, czy Chrystus musiałby ‛rzucać światło’ na to „święte powołanie” do nieskazitelności? Nie, dla pierwszych chrześcijan, wybranych z Żydów i pogan, powołanie do życia niebiańskiego było czymś całkowicie nowym.

NIEBIAŃSKA NADZIEJA DLA OGRANICZONEJ LICZBY „WYBRANYCH”

18, 19. Dlaczego słowa z Drugiego listu Pawła do Tymoteusza i z Pierwszego listu Piotra wskazują, że nie wszyscy ożywieni nadzieją na życie wieczne będą królami i kapłanami u boku Chrystusa w niebie? (Obj. 5:9, 10).

¹⁸ Ale czy to „święte powołanie” do nieskazitelnej egzystencji w niebiosach otrzymali wszyscy, którzy uznali Chrystusa i spodziewają się życia wiecznego? Dla uwypuklenia faktu, że owo specjalne powołanie dotyczy ograniczonej liczby „wybranych”, Paweł dodał: „Dalej będę trwał w tym wszystkim przez wzgląd na wybranych, aby i oni osiągnęli wybawienie, które jest w jedności z Chrystusem Jezusem, wraz z chwałą wieczną. Wierz tym słowom: Jeżeli umarliśmy razem, z pewnością też razem będziemy żyli; jeśli dalej będziemy trwali, będziemy też razem królowali” (2 Tym. 2:10-12).

¹⁹ Gdyby wszyscy zbawieni zostali powołani do „chwały wiecznej”, aby „razem królowali” z Chrystusem Jezusem, to nad kim mieliby sprawować rządy? I gdyby ci wszyscy weszli w skład „królewskiego kapłaństwa”, to w czyim interesie pełniliby swój urząd?

20. Jak listy Pawła: do Galatów i do Rzymian, dają poznać, że przewidziana była określona liczba duchowych Izraelitów?

²⁰ Weź pod uwagę, drogi czytelniku, co następuje: W Liście do Galatów pisze Paweł o chrześcijanach wybranych spośród Żydów i nie-Żydów, którzy zostali „ochrzczeni w Chrystusie”, że są „rzeczywiście nasieniem Abrahama, dziedzicami w stosunku do obietnicy”, i nazywa ich „Izraelem Bożym” (Gal. 3:26-29; 6:16). A w Liście do Rzymian ten sam apostoł mówi o „świętej tajemnicy”, iż Bóg z „braku wiary” u wielu Żydów powołał również pogan, i dodaje — co tu ma kluczowe znaczenie — „aż wejdzie pełna liczba ludzi z narodów [zupełność pogan, Biblia gdańska; w pełnej liczbie poganie, Kowalski]”. Wyjaśnia on, że „tym sposobem”, to znaczy przez powoływanie pogan w celu skompletowania wymaganej liczby, „zostanie wybawiony cały Izrael”. Oczywiście chodzi o Izraela duchowego, o „wybranych” spośród Żydów i nie-Żydów, którzy „są rzeczywiście ‛Izraelem’” lub „prawdziwym Izraelem” (Rzym. 11:7, 17-26; 9:6 [The New English Bible]; 2:28, 29).

21. (a) Ilu jest Izraelitów duchowych? (b) Jaki tekst Pisma Świętego dowodzi, że nie zostali wybrani spośród aniołów?

²¹ Skoro przedstawiciele narodów nieżydowskich mieli otrzymywać „święte powołanie” tylko dopóty, dopóki nie zostanie osiągnięta „pełna liczba” członków „Izraela Bożego”, to wynika stąd logiczny wniosek, że liczba duchowych Izraelitów jest ograniczona. Do ilu? Zajrzyjmy do Księgi Objawienia 7:1-8. Podano tam dokładnie, ile ma wynosić liczba chrześcijan podlegających „opieczętowaniu”, aby wejść w skład duchowego Izraela. Należących do tego grona nie wyłania się spomiędzy aniołów; potwierdza to Objawienie 14:1-4, gdzie powiedziano o nich z podaniem tej samej liczby, iż zostali „wykupieni z ziemi”, „wykupieni spośród ludzkości jako pierwociny dla Boga i Baranka”.

22. Jaką biblijnie uzasadnioną nadzieję ma grono 144 000?

²² Wymienione 144 000 zrodzonych z ducha, namaszczonych chrześcijan żywią na podstawie Słowa Bożego nadzieję niebiańską. Po wzięciu udziału „w pierwszym zmartwychwstaniu” staną się oni „kapłanami Boga i Chrystusa, i będą królować z nim przez tysiąc lat” (Obj. 20:6).

23. Jakie pytania powstają w związku z określeniami „pierwociny” i „królować”?

²³ Zatem jeśli ci „wybrani” są „pierwocinami”, to poza nimi z konieczności istnieją też jakieś inne plony. A skoro mają „królować”, kim będą ich poddani i jaką ci żywią nadzieję? Dowiemy się tego w toku dalszych dociekań.

[Przypisy]

[Napis na stronie 12]

Papiasz z Hierapolis, Ireneusz z Lyonu i rzymski Justyn Męczennik — żyjący w II wieku i uznawani przez katolików za „świętych” oraz „ojców Kościoła” — byli zdecydowanymi millenarystami (The Catholic Encyclopedia).

[Napis na stronie 13]

Zwalczając nadzieję milenijną, rzymski prezbiter Kajus i „święty” Dionizy posunęli się do tego, że zaprzeczyli autentyczności Objawienia, które otrzymał Jan (Dictionnaire de Theologie Catholique).