trzeciego dnia”, jak tego uczą kościelne wyznania wiary i Biblia (1 Kor. 15:4; Dzieje 2:29-32; Ps. 16:10). Ponadto dzięki niemu nastąpi zmartwychwstanie zarówno sprawiedliwych, jak też niesprawiedliwych” (Dzieje 24:15). Hades zostanie więc w końcu opróżniony i przestanie istnieć; będzie ‛wrzucony do jeziora ognia’.

Niektórzy mogą jednak zapytać, dlaczego w 10 wersecie 20 rozdziału Objawienia (BT) napisano, że Diabeł będzie cierpieć katusze w jeziorze ognia. Jeśli jezioro ognia, jak się dowiedzieliśmy, jest symboliczne, to logicznie rzecz biorąc, dotyczy to również katuszy.

W czasach biblijnych dozorcy więzienni często okrutnie męczyli więźniów i dlatego nazywano ich „oprawcami” i „katami”. W jednej przypowieści Jezus mówił o pewnym okrutnym niewolniku, że został ‛wydany strażnikom więziennym [po grecku: basanistes]’. To greckie słowo w gruncie rzeczy znaczy „oprawca”, „kat”, i tak też bywa oddawane w niektórych tłumaczeniach (Mat. 18:34). Jeśli zatem w Objawieniu napisano o Diable i o innych, że będą w jeziorze ognia „cierpieć katusze (...) na wieki wieków”, znaczy to, że będą przez całą wieczność „uwięzieni” w śmierci drugiej — symbolu całkowitego zniszczenia. Diabeł, śmierć odziedziczona po Adamie i zatwardziali grzesznicy zostaną na zawsze unicestwieni — „uwięzieni” w jeziorze ognia (por. Hebr. 2:14; 1 Kor. 15:26; Ps. 37:38).

Znajomość symboliki biblijnej pomaga nam zrozumieć, co miał na myśli Jezus, gdy mówił, że grzesznicy mają być wrzuceni „do piekła, gdzie robak ich nie umiera i ogień nie gaśnie” (Marka 9:47, 48, BT). Greckim słowem przetłumaczonym tu na „piekło” jest geenna albo Gehenna. Nazywano tak rozciągającą się poza murami Jeruzalem dolinę, która służyła za wysypisko śmieci. Dniem i nocą płonął tam ogień, w którym spalano miejskie odpadki. Czasem wrzucano do Gehenny także zwłoki przestępców, których nie uważano za godnych przyzwoitego pogrzebu lub zmartwychwstania. Żywiące się odpadkami robaki w tej dolinie na pewno nie były nieśmiertelne. Jezus przedstawił tu poglądowo, w sposób zrozumiały dla Żydów, że zatwardziali grzesznicy będą na zawsze zniszczeni. Gehenna ma więc to samo znaczenie, co „jezioro ognia” — wyobraża śmierć drugą, wieczne zniszczenie.

Dogmat o wiecznych mękach opiera się na nauce o nieśmiertelności duszy. W Biblii jednak powiedziano wyraźnie: „Dusza, która grzeszy, ta umrze” (Ezech. 18:4, 20, Biblia gdańska; zob. także Dzieje 3:23, Bg). Obrońcy nauki o ogniu piekielnym przedstawiają prawdziwego Boga Jehowę jako monstrum — okrutnego potwora — a nie jako tego, kim jest w rzeczywistości: Bogiem miłości, „miłosiernym i łaskawym (...) przepełnionym serdeczną życzliwością” (Wyjścia 34:6).

Bóg serdecznie zatroszczył się o to, żeby wybawić ludzi, ale nie od mąk, tylko od zniszczenia. Jezus powiedział: „Bóg bowiem tak bardzo umiłował świat, że dał swego Syna jednorodzonego, aby każdy, kto w niego wierzy, nie zginął, lecz posiadł życie wieczne” (Jana 3:16).

Ponownie zakryte

Niedawno podczas prac renowacyjnych i naprawczych w liczącym 200 lat kościele w Kuhmoinen (Finlandia) odkryto Boże imię Jehowa. Po usunięciu starej farby uwidoczniło się słowo „Jehowa”, wypisane wielkimi literami na ścianie nad ołtarzem poniżej dużego malowidła ściennego. Lokalna gazeta „Kuhmoisten Sanomat” poinformowała: „W gminie długo zastanawiano się, co zrobić z tym nieco kłopotliwym słowem oraz wielkim freskiem, i postanowiono pozostawić decyzję w tej sprawie radzie parafialnej”. Janne Vilkuna, dyrektor Muzeum Środkowej Finlandii, uznała malowidło za „tak cenne, że niezwłocznie powinno być fachowo odrestaurowane” — powiedziano w tej gazecie. Rada parafialna natomiast jednomyślnie uchwaliła, aby to miejsce wyłożyć boazerią i w ten sposób zakryć „kłopotliwe” imię Boże.