Jak w dwudziestym wieku datuje się wydarzenia z pierwszego stulecia

1. Dlaczego uzasadnione jest dalsze rozpatrywanie dat biblijnych?

W POPRZEDNICH dwóch artykułach zbadaliśmy biblijną historię starożytną wstecz aż do czasów Adama i udowodniliśmy, że jest godna zaufania. Wszelkie rozważania danych historycznych byłyby jednak z pewnością niekompletne, gdyby nie uwzględniały umiejscowienia w strumieniu dziejów ludzkich okresu ziemskiej służby kaznodziejskiej Jezusa i jego apostołów, gdyż nie było na ziemi innego człowieka, któryby wywarł tak głęboki wpływ na życie i losy ludzi, a nawet narodów na całym świecie, jak właśnie Jezus.

2. Co jest wstępnym warunkiem ustalenia daty jakiegoś wydarzenia z pierwszego stulecia?

² Jak już wykazaliśmy poprzednio, ani będący obecnie w użyciu kalendarz gregoriański, ani kalendarz juliański, wyparty przez tamten niespełna 400 lat temu, nie nadaje się bezpośrednio do ustalenia w czasie wydarzeń zanotowanych w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Powodem tego jest fakt, że Biblia stosowała całkowicie odmienny system datowania ważnych wypadków. Zanim więc będzie można przystąpić do wzajemnego powiązania z sobą wydarzeń biblijnych i przedstawienia ich według dat odpowiadających terminologii współczesnych kalendarzy, trzeba koniecznie zdobyć jakiś wspólny punkt wyjściowy, absolutnie ściśle określoną datę poświadczoną zarówno w Biblii, jak i w uznanej historii świeckiej. Po uzyskaniu takiego punktu oparcia łatwo już datować według powszechnie używanego kalendarza inne zderzenia historyczne, o których donosi Biblia.

3, 4. (a) Kiedy objął władzę Tyberiusz Cezar? (b) W którym roku rozpoczął więc działalność kaznodziejską Jan Chrzciciel?

³ Po śmierci Juliusza Cezara jego przybrany syn, Gajus Oktawian, zręcznymi posunięciami podporządkował sobie senat rzymski, umiejętnie przekształcił ustrój republiki w cesarstwo i w końcu sam usadowił się pewnie w siodle jako pierwszy imperator rzymski. W roku 27 p.n.e., dążąc do ubóstwienia swej osoby, Oktawian przybrał religijny tytuł Augstus — dostojny. Pamięć o sobie utrwalił również w ten sposób, że miesiąc Sextilis z kalendarza juliańskiego nazwał swoim nowo przyjętym tytułem i zapożyczył jeden dzień z lutego, aby jego miesiąc augustus (sierpień) miał tyle samo dni co julius (lipiec), nazwany tak od Juliusza Cezara, poprzednika Oktawiana.a W końcu tak się złożyło, że August Cezar zmarł w roku 14 n.e. w dziewiętnastym dniu miesiąca nazwanego jego imieniem, licząc według kalendarza juliańskiego (według kalendarza gregoriańskiego był to dzień 17 sierpnia). W tym samym dniu jako jego następca zasiadł na tronie cesarskim jego pasierb i zarazem zięć, Tyberiusz.

⁴ Dzień 19 sierpnia roku 14 n.e. według kalendarza juliańskiego jest ustaloną i nie podlegającą dyskusji datą w historii Rzymu. W następstwie tego nie ma żadnych uzasadnionych wątpliwości co do roku, w którym Jan Chrzciciel rozpoczął działalność kaznodziejską na pustyni w pobliżu rzeki Jordan, ponieważ historyk Łukasz stwierdza, iż „było to w piętnastym roku rządów Tyberiusza Cezara”. (Łuk. 3:1, BT) Wspomniany „piętnasty rok” nie skończył się wcześniej niż w dniu 16 sierpnia roku 29 n.e., licząc według kalendarza gregoriańskiego. Otóż w tymże roku, najwidoczniej wiosną, rozpoczął służbę Jan Chrzciciel.

5. W jaki sposób Łukasz rozprasza wszelkie wątpliwości co do tego, kiedy rozpoczął służbę kaznodziejską Jan Chrzciciel?

⁵ Przewidując widocznie, że przeciwnicy zechcą zaatakować wiarogodność tak ważnego wydarzenia, Łukasz do tego stopnia obwarował swe doniesienie danymi historycznymi, iż nie ma miejsca nawet na cień wątpliwości. Po podaniu informacji o „piętnastym roku rządów Tyberiusza Cezara” Łukasz dodał, że działo się to za kadencji dalszych sześciu wysokiej rangi rządców. Oświadczył mianowicie, iż wtedy „Poncjusz Piłat był namiestnikiem Judei [od 27 do 37 roku n.e.], Herod tetrarchą Galilei [do roku 40 n.e.], brat jego Filip tetrarchą Iturei i kraju Trachonu [do roku 34 n.e.], Lizaniasz tetrarchą Abileny”; poza tym rzecz działa się „za najwyższego kapłana Annasza i Kajfasza [od około roku 18 do 36 n.e.]”. (Łuk. 3:1, 2, BT) Wobec takiej listy dostojników współcześnie sprawujących urzędy w piętnastym roku panowania Tyberiusza żaden sceptyk nie potrafi udowodnić na podstawie historii rzymskiej i żydowskiej, że początek służby publicznej Jana Chrzciciela nie przypadał na rok 29 n.e.

SIEDEMDZIESIĄT TYGODNI LAT

6. Jakie dalsze ważne wydarzenie miało miejsce w roku 29 n.e.?

⁶ Rok 29 n.e. wzbudza zainteresowanie nie tylko dlatego, że wówczas Jan Chrzciciel zaczął ogłaszać: „Upamiętajcie się, albowiem przybliżyło się Królestwo Niebios [czyli: Królestwo Boże]”; co ważniejsze, u progu stał już ten, którego Bóg postanowił namaścić na władcę wspomnianego Królestwa. (Mat. 3:2) Jan jako zwiastun Jezusa był od niego starszy mniej więcej o sześć miesięcy. (Łuk. 1:34-38) Wynika stąd, że chrzest i namaszczenie Jezusa odbyły się jesienią tegoż roku 29 n.e., bo właśnie wtedy Jezus „miał lat około trzydziestu”. (Łuk. 3:23) Jan poświadczył, że Jezus przy tej sposobności stał się Pomazańcem, to jest Chrystusem, gdyż dokonało się na nim pomazanie czyli namaszczenie świętym duchem Bożym. — Jana 1:32-34.

7. (a) Kiedy miał się pojawić Pomazaniec według proroctwa Daniela? (b) Jaki długi miał być okres wyczekiwania?

⁷ Okoliczność, że początek działalności kaznodziejskiej tego Pomazańca przypadał na jesień roku 29 n.e., potwierdza dodatkowo znacznie dawniej wypowiedziane proroctwo, zapisane w księdze Daniela 9:25, którego fragment brzmi: „Od wypowiedzenia słowa, by dokonać odbudowy Jeruzalem, aż do pomazańca wodza tygodni siedem i tygodni sześćdziesiąt dwa.” (BT) Siedem i sześćdziesiąt dwa daje w sumie sześćdziesiąt dziewięć tygodni. Gdyby to miały być tygodnie dosłowne, po siedem dni każdy, okres wyczekiwania na pojawienie się Pomazańca wyniósłby tylko 483 literalne dwudziestoczterogodzinne doby, czyli zaledwie szesnaście miesięcy! Chodziło więc raczej o tygodnie prorocze. Po zastosowaniu biblijnej reguły: „dzień za rok”, reprezentują one 483 lata (sześćdziesiąt dziewięć tygodni lat). — 4 Mojż. 14:34; Ezech. 4:6.

8. Skąd wiemy, że rozkaz odbudowy Jeruzalem nie został wydany w roku 537 p.n.e. ani w siódmym roku panowania Artakserksasa?

⁸ Kiedy w takim razie wypowiedziano „słowa, by dokonać odbudowy Jeruzalem”? Nie nastąpiło to w roku 537 p.n.e., ponieważ wtedy dekret Cyrusa nie dotyczył odrestaurowania miasta, lecz jedynie ‚odbudowania domu [czyli: świątyni] Jehowy, który był w Jeruzalem’. (Ezdr. 1:2, 3 NW) Podobnie nie miało to miejsca w roku 468 p.n.e., w siódmym roku panowania króla perskiego Artakserksesa I, kiedy Ezdrasz wyruszył do Jeruzalem ze specjalnym listem od króla. List ów nic nie wspomina o rozkazie odbudowy Jeruzalem czy choćby o upoważnieniu kogoś do podjęcia takich prac; treścią jego były jedynie sprawy dotyczące służby świątynnej w Jeruzalem. — Ezdr. 7:1-27.

9. Co zdarzyło się w dwudziestym roku panowania Artakserksesa na dowód tego, że właśnie wtedy nadszedł czas wypowiedzenia słowa o odbudowie Jeruzalem?

⁹ Natomiast w dwudziestym roku panowania Artakserksesa I doniesiono Nehemiaszowi, w jak „wielkiej biedzie” znajduje się miasto Jeruzalem i że „mur Jerozolimy jest zburzony, a bramy jej są ogniem spalone”. Kiedy więc nadarzyła się sposobność, Nehemiasz przedstawił ten stan rzeczy królowi i zwrócił się do niego z prośbą: „Jeśli to odpowiada królowi (...), to proszę, abyś mnie posłał do Judy, do grobów moich ojców, abym go obudował.” Ponadto dodał jeszcze: „Jeśli to odpowiada królowi, niech się wystawi dla mnie listy (...), również pismo do Asafa, zawiadowcy lasu królewskiego, aby mi dał drewna do sporządzenia bram twierdzy przy świątyni, bram muru miejskiego i domu, do którego się wprowadzę.” — Neh. 1:2, 3; 2:5-8, BT.

10. W jakiej porze roku wydano polecenie odbudowy miasta Jeruzalem, lecz kiedy zaczęto je realizować?

¹⁰ Powyższa prośba skierowana była do króla w porze wiosennej, w miesiącu Nisan, lecz zanim Nehemiaszowi wystawiono listy i zanim odbył długą, bo liczącą około 1500 kilometrów podróż z perskiego pałacu w Suzie — mieście położonym jakieś 650 kilometrów na wschód od Babilonu — do Jeruzalem, oraz zanim przekazał listy królewskie namiestnikom „za rzeką” Eufrat, minęło sporo czasu. Do zrujnowanego miasta przybył dopiero pod koniec miesiąca Tammuza (dziesiątego miesiąca w kalendarzu księżycowym). Sam Nehemiasz napisał: „Nareszcie dostałem się do Jeruzalem.” (Neh. 2:9-11, NW) A zatem polecenie, „by dokonać odbudowy”, weszło w stadium realizacji w drugiej połowie dwudziestego roku rządów Artakserksesa, czyli w dniu 3 lub 4 miesiąca Ab roku 455 p.n.e.; wtedy też zaczęło się liczyć 69 tygodni zapowiedzianych w proroctwie. — Neh. 2:11 do 6:15.

11. Kiedy Artakserkses wstąpił na tron? Na który rok kalendarzowy przypadał więc dwudziesty rok jego panowania?

¹¹ Rozmaite wiarogodne dane zgodnie przemawiają za tym, żeby panowanie Artakserksesa I liczyć od roku 474 p.n.e. Grecki historyk Tukidydes, żyjący współcześnie z Artakserksesem, podaje, że wódz ateński Temistokles zbiegł z Grecji do Azji, kiedy Artakserkses „dopiero niedawno wstąpił na tron”, a w każdym razie już po śmierci jego ojca Kserksesa. Zarówno grecki biograf Plutarch, żyjący w pierwszym stuleciu naszej ery, jak i rzymski historyk Nepos z pierwszego wieku naszej ery, podzielają w tym względzie pogląd Tukidydesa. Przybywszy do Efezu (w Azji Mniejszej), ów Temistokles zwrócił się do Artakserksesa z prośbą o udzielenie mu roku czasu na opanowanie języka perskiego, zanim stanie przed królem. Prośba została uwzględniona, Temistokles odbył audiencję u króla, a następnie według greckiego historyka Diodora Sicula z pierwszego stulecia n.e. Temistokles zmarł w roku 471 p.n.e. Stosownie do tych faktów przybył do Azji w roku 473 p.n.e., co zresztą potwierdza tłumaczona przez Hieronima kronika Euzebiusza, a stąd wynika, że Artakserkses wstąpił na tron w roku 474 p.n.e. Oznacza to, że dwudziesty rok panowania tego króla upływał w roku 455 p.n.e. lub co najmniej pokrywał się z nim częściowo. Oparłszy się na tych, jak również jeszcze innych dowodach, znany historyk Ernst Wilhelm Hengstenborg (1802-1869) w swym dziele: Christologie des Alten Testaments (Chrystologia Starego Testamentu), tomie 2, podaje na stronie 535: „Dwudziesty rok rządów Artakserksesa przypadł na rok 455 przed Chrystusem.” Z opinią tą zgadza się zarówno arcybiskup Ussher, jak też inni historycy.

12. Objaśnij, w jaki sposób powyższa informacja o rządach Artakserksesa pomaga w ustaleniu chwili chrztu Jezusa.

¹² Stwierdziwszy ponad wszelką wątpliwość, że wydanie i wprowadzenie w czyn słynnego rozporządzenia Artakserksesa o odbudowie Jeruzalem przypada na rok 455 p.n.e., musimy koniec 483 lat wyczekiwania na pojawienie się Pomazańca (Mesjasza) ustalić na drugą połowę roku 29 n.e.b W świetle tych wszystkich faktów na pewno nie brak dowodów na to, kiedy właściwie Jezus zastał ochrzczony i namaszczony.

13, 14. (a) Kiedy urodził się Jezus, skoro został ochrzczony w roku 29 n.e.? (b) Kiedy jednak urodził się zdaniem niektórych komentatorów, i na jakich przesłankach opiera się ten wniosek? (c) W jaki sposób rok zajęcia Jeruzalem przez Heroda ułatwia obliczenie narodzin Jezusa?

¹³ Skoro wiadomo, że chrzest Jezusa w wieku lat trzydziestu odbył się w roku 29 n.e., możemy też obliczyć datę jego urodzin: fakt ten nastąpił jesienią roku 2 p.n.e. Z kolei jesienią roku 1 p.n.e., Jezus miał jeden rok. Ponieważ nie było roku zerowego, więc jesienią następnego roku, czyli 1 roku n.e., Jezus miał już dwa lata, a jesienią roku 29 n.e. osiągnął trzydzieści lat. Niektórzy kronikarze wyznaczają narodziny Jezusa na rok 4 p.n.e., a nawet jeszcze wcześniej — na rok 6 p.n.e., opierając swe wnioski na informacji Józefa Flawiusza, iż na krótko przed śmiercią Heroda miało miejsce zaćmienie księżyca. (Dawne dzieje Izraela, księga XVII, rozdz. VI, odc. 4) Obliczono, że takie zaćmienie nastąpiło w dniu 13 marca roku 4 p.n.e., wobec czego powiadają, że Zbawiciel musiał się urodzić o tyle wcześniej, by pozostało dosyć czasu na wydanie i wykonanie rozkazu Heroda co do wymordowania chłopców w wieku dwóch lat i poniżej.

¹⁴ Nie stanowi to jednak wystarczającego powodu do przesuwania urodzin Jezusa na rok 4 p.n.e., ponieważ zaćmienie księżyca jest dosyć częstym zjawiskiem; w niektórych latach występuje nawet dwukrotnie. Większe znaczenie posiada stwierdzenie Flawiusza, że Herod zmarł trzydzieści siedem lat po osadzeniu go na tronie królewskim przez Rzymian. (Dawne dzieje Izraela, księga XVII, rozdz. VIII, par. 1) W istocie rzeczy Herod zajął Jeruzalem i objął rządy dopiero latem roku 38 p.n.e. Jeżeli więc Flawiusz liczy panowanie Heroda od zajęcia miasta, kiedy faktycznie zaczął rządzić, a nie od czasu, kiedy trzy lata wcześniej senat rzymski wyraził na to zgodę, wówczas śmierć Heroda wypada w roku 1 p.n.e. Pozwala to swobodnie przyjąć za porę urodzin Jezusa jesień roku 2 p.n.e., gdyż pozostaje jeszcze dość miejsca na przybycie astrologów chaldejskich, jak również na rzeź niewinnych niemowląt w Betlejem. — Mat. 2:1-18.

15. W którym roku naszej ery został zabity Mesjasz, skoro miało to nastąpić „w połowie” siedemdziesiątego tygodnia lat?

¹⁵ Dalszym potwierdzeniem powyższych dat jest pozostała część proroctwa Daniela o siedemdziesięciu tygodniach lat. Tekst księgi Daniela 9:26, 27 podaje, że „zabity będzie Mesjasz, wszakże mu to nic nie zaszkodzi”, zaznaczając, iż nastąpi to po 69 tygodniach lat, „w połowie” siedemdziesiątego tygodnia. Ten ostatni, siedemdziesiąty tydzień ma logicznie rzecz biorąc taką samą długość jak i pozostałe sześćdziesiąt dziewięć, a wobec tego liczy również siedem lat. Zatem Mesjasz został zabity w trzy i pół roku po jesieni roku 29 n.e., „w połowie” trwającego siedem lat siedemdziesiątego tygodnia, czyli wiosną roku 33 n.e. Czytamy: „W połowie tygodnia położy kres ofiarom krwawym i bezkrwawym” oficjalnie składanym Bogu i przez niego uznanym; istotnie właśnie wtedy przymierze Prawa wraz ze swymi ofiarami zostało prawnie unieważnione „przez przybicie go do pala męki”. (Dan. 9:27, BT; Kol. 2:14, NW) Jezusowi pozostawiło to możliwość włączenia do okresu swej służby kaznodziejskiej czterech dorocznych uroczystości paschalnych, o których wspomina Pismo święte.c

16. Jakie fakty astronomiczne stanowią dalszy dowód na to, że Jezus umarł po południu, dnia 1 kwietnia roku 33 n.e.?

¹⁶ Znane są również pewne fakty astronomiczne, które potwierdzają, że Jezusa zabito w roku 33 naszej ery. Wydarzenie to miało miejsce podczas dwudziestoczterogodzinnego dnia 14 Nisana, który się zaczął w czwartek o godzinie 18 wieczorem, a skończył w piątek tak samo o godzinie 18. Wynika stąd, że Jezus zmarł w piątek po południu „o godzinie dziewiątej”, jak wtedy nazywano godzinę 15. (Marka 15:34-37) Dzień następny po święcie Paschy, a więc 15 Nisana, zawsze uchodził za sabat, niezależnie od tego, na który dzień tygodnia przypadał. (3 Mojż. 23:6, 7) Jeżeli 15 Nisana trafił na zwykły, cotygodniowy sabat, wówczas dzień ten zwano ‚wielkim sabatem’; taki wypadek zaszedł też w okresie śmierci Jezusa. (Jana 19:31, NT) Otóż tabele astronomiczned wykazują, że tego rodzaju paschalna pełnia księżyca wystąpiła w czwartek wieczorem, dnia 31 marca 33 roku naszej ery (według kalendarza gregoriańskiego). Inna pełnia księżyca przypadająca na czwartek wieczór w miesiącu Nisan podczas służby kaznodziejskiej Jezusa zdarzyła się w roku 30 n.e., lecz ta możliwość nie wchodzi w rachubę, bo gdyby wtedy miała nastąpić jego śmierć, trzeba by się zgodzić na założenie, że Mesjasz prowadził działalność kaznodziejską zaledwie przez sześć miesięcy. Zatem nie ma żadnej uzasadnionej wątpliwości co do tego, że Jezus zmarł w piątek po południu, dnia 1 kwietnia 33 roku n.e.

WYDARZENIA MIĘDZY ROKIEM 36 A 49 N.E.

17. Co działo się w drugiej połowie „siedemdziesiątego tygodnia”, i kiedy ów tydzień dobiegł końca?

¹⁷ Druga połowa siedemdziesiątego tygodnia, mianowicie okres trzech i pół lat po uśmierceniu Mesjasza na palu męki, dobiegła końca jesienią roku 36 n.e. W tym czasie wyłącznie do Żydów i prozelitów żydowskich kierowane było specjalne zaproszenie Jehowy dotyczące przyłączenia się do niebiańskiej klasy Królestwa, co zresztą ściśle odpowiadało proroczej przepowiedni: „Mocnym uczyni przymierze [Abrahamowe] dla wielu przez tydzień jeden.” (Dan. 9:27, BT) Z tego właśnie powodu dobra nowina o zbawieniu dotarła do narodów nieżydowskich dopiero jesienią roku 36 n.e., kiedy apostoł Piotr otrzymał przywilej ochrzczenia Korneliusza i jego domowników. — Dzieje 10:1—11:18.

18. Co miało się rozpocząć jesienią roku 36 n.e.?

¹⁸ Wraz z nadejściem jesieni roku 36 n.e. dzieło głoszenia o Chrystusie miało się wielce rozprzestrzenić i objąć narody nieżydowskie, zwane też pogańskimi. I oto znów widzimy, że Jehowa, wielki Dyspozytor czasu, potrafi zawsze w porę zatroszczyć się o wszystko, co potrzebne do otwarcia nowych dziedzin pracy w Jego dziele: z góry przygotował człowieka dobrze się nadającego do tego, by zostać „apostołem pogan”, mianowicie Saula z Tarsu, który stał się apostołem Pawłem. — Rzym. 11:13; Gal. 2:8, 9.

19. Czy w roku 36 Paweł był przygotowany do spełnienia powierzonego mu zadania?

¹⁹ W roku 36 n.e. Paweł nie był dopiero co nawróconym nowicjuszem. Ponieważ był Żydem, jego nawrócenie nie musiało być odkładane do roku 36. Wydaje się, że światło prawdy olśniło go jeszcze w pierwszym roku po zejściu z widowni Jezusa, co — jak wiemy — miało miejsce wiosną roku 33. Przez następne dwa lata lub dwa i pół roku Paweł działał w Damaszku, aż zmuszony przez okoliczności umknął stamtąd, spuszczony w koszu przez otwór w murze miejskim. Udał się wtedy na jakiś czas do Arabii, a potem na krótko przed podróżą do Jeruzalem powrócił znów do Damaszku. Paweł podaje, że mijały trzy lata od chwili jego nawrócenia, gdy po raz pierwszy odwiedził Piotra i Jakuba w Jeruzalem; wizyta owa mogła mieć miejsce w roku 36. Apostoł pisze: „Potem udałem się w okolice Syrii i Cylicji.” — Dzieje 9:23-25; Gal. 1:15-21.

20. Kiedy grono zarządzające w Jeruzalem rozstrzygnęło kwestię obrzezania?

²⁰ W dalszym ciągu tego samego Listu do Galatów pisze Paweł: „Potem po czternastu latach udałem się (...) znowu do Jerozolimy.” (Gal. 2:1) Licząc od roku 36, ów czternasty rok przypadałby na rok 49 n.e., jeśli uwzględnić ówczesny zwyczaj posługiwania się raczej liczebnikami porządkowymi. Podczas tego pobytu Pawła ciału zarządzającemu przedłożona została sprawa obrzezania, którą to grono też rozstrzygnęło. — Dzieje 15:2-29; Gal. 2:3-9.

21, 22. Jakie wydarzenia wspominane w Biblii miały miejsce w latach od 41 do 49 n.e.?

²¹ Biblia donosi jeszcze o kilku innych ciekawych wydarzeniach, które miały miejsce w latach od 36 do 49 n.e. Na przykład: kiedy władzę imperatora sprawował Klaudiusz i zarazem tuż przed śmiercią Heroda Agryppy I, prorok Agabus za sprawą ducha Jehowy przepowiedział nadejście głodu; apostoł Jakub został stracony przez Heroda; a Piotr nie podzielił tego samego losu jedynie dzięki cudownemu uwolnieniu przez anioła Jehowy. — Dzieje 11:27 do 12:11.

²² Historia świecka potwierdza, że te zdarzenia rozegrały się w roku 44 n.e. Klaudiusza ogłoszono cesarzem w roku 41, a Heroda Agryppę I stoczyło robactwo po święcie Paschy roku 44 n.e. (Dzieje 12:21-23) Przepowiedziana klęska głodu nastąpiła jednak dopiero w roku 46, kiedy prokuratorem rzymskim w Judei był Tyberiusz Aleksander. Chrześcijanie z Antiochii mieli więc wystarczająco dużo czasu, bo pełne dwa lata, by przygotować się na taką ewentualność i przedsięwziąć środki zaradcze wspominane w sprawozdaniu biblijnym. Po tych wydarzeniach Biblia w trzynastym i czternastym rozdziale Dziejów Apostolskich opisuje pierwszą podróż misyjną apostoła Pawła. W towarzystwie Barnaby odwiedził Paweł wyspę Cypr i wiele miast w Azji Mniejszej, a następnie powrócił do Antiochii Syryjskiej. Wydaje się, że owa pierwsza wyprawa zajęła Pawłowi większą część roku 47 i 48, ale pozostało mu jeszcze dosyć czasu na powrót do bazy w Antiochii, skąd wiosną roku 49 wyruszył w wyżej wspomnianą podróż do Jeruzalem.

INNE WYDARZENIA Z OKRESU SŁUŻBY KAZNODZIEJSKIEJ PAWŁA

23, 24. Kiedy Paweł wyruszył w swoją drugą bogatą w zdarzenia podróż misyjną, i ile czasu zajęło mu dotarcie do greckiego miasta Koryntu?

²³ Zobaczmy teraz, jak wielce pomocne są doniesienia biblijne przy ustalaniu według naszego kalendarza poszczególnych dat dotyczących drugiej podróży misyjnej apostoła Pawła, którą odbył w latach od 49 do 52 n.e. Wiosną roku 49 Paweł powrócił do Antiochii ze specjalnym listem zredagowanym przez grono zarządzające w Jeruzalem; kopia tego listu zachowała się dla nas do dnia dzisiejszego. (Dzieje 15:23-29) Sprawozdanie podaje, że „po kilku dniach”, a więc najprawdopodobniej latem tegoż roku 49, Barnaba wrócił do pracy misyjnej na Cypr, zaś Paweł i Sylas wyruszyli w drogę, aby usługiwać zborom w Syrii i sąsiedniej Cylicji. — Dzieje 15:36-41.

²⁴ Musiała już być wiosna roku 50 n.e., gdy Paweł i Sylas przemierzywszy Azję Mniejszą po raz pierwszy przeprawili się do Europy. (Dzieje 16:1-12) Następne sześć miesięcy to okres wytężonej pracy, ponieważ ci pionierzy przetarli nowy szlak, zakładając zbory w Filippi, Tesalonice, Berei i Atenach, aż jesienią roku 50 dostali się do Koryntu. Cóż to był za owocny rok służby! Pomyśl tylko: w ciągu mniej więcej piętnastu miesięcy ci misjonarze z pierwszego stulecia przebyli prawie 2100 kilometrów, z czego dużą część najpewniej pieszo, zakładając i umacniając wiele nowych zborów złożonych tak z Żydów, jak i z pogan.

25. Jaki fakt historyczny dowodzi, że Paweł przybył do Koryntu dopiero w drugiej połowie roku 50 n.e.?

²⁵ Historia świecka potwierdza, że przybycie Pawła do Koryntu należy datować pod koniec roku 50. Niejaki Paulus Orosius, dziejopisarz z pierwszej połowy piątego stulecia, podaje, że dnia 25 stycznia roku 50 cesarz Klaudiusz wydał rozporządzenie, aby wszyscy Żydzi opuścili Rzym. W tej sytuacji również Akwila i Pryscylla spakowali swój dobytek, zapewnili sobie miejsca na statku, odpłynęli w stronę Koryntu, przybyli do tego miasta, osiedlili się w nowym miejscu, które miało być ich domem przez następne półtora roku, i założyli warsztat wyrobu namiotów; ze wszystkim tym uporali się w ciągu kilku miesięcy poprzedzających pojawienie się Pawła w Koryncie jesienią tegoż roku. Czytamy bowiem, że Paweł „natknął się na pewnego Żyda, imieniem Akwila, (...) który świeżo przybył z Italii, i na Pryscyllę, żonę jego, dlatego że Klaudiusz zarządził, aby wszyscy Żydzi opuścili Rzym”. — Dzieje 18:2.

26. Jakie znalezisko archeologiczne potwierdza, że Paweł przebywał w Koryncie od jesieni roku 50 do wiosny roku 52?

²⁶ Dalszy szczegół potwierdzający ścisłość historyczną Biblii znajdujemy w tym samym osiemnastym rozdziale Dziejów Apostolskich, a wierszu 12: „A gdy Gallion był prokonsulem Achai, powstali jednomyślnie Żydzi przeciwko Pawłowi i stawili go przed sądem.” Archeolodzy odnaleźli fragment inskrypcji z zarządzeniem cesarza Klaudiusza, z którego wynika, że właśnie Gallion był prokonsulem Achai od połowy roku 51 do połowy roku 52. Gallion oddalił powyższą sprawę, po czym Paweł pozostał w Koryncie „jeszcze dłuższy czas”, a następnie odpłynął do Antiochii Syryjskiej. (Dzieje 18:18) Wydaje się wiec, że apostoł Paweł przybył do Koryntu jesienią roku 50, mniej więcej po roku czy jeszcze później stawiono go przed Gallionem, lecz został tam jeszcze do wiosny roku 52, spędziwszy w tym mieście — jak podaje Biblia — razem osiemnaście miesięcy. (Dzieje 18:11) Bez trudu mógł dotrzeć do Antiochii w pełni lata roku 52 n.e.

27. Czy Paweł po powrocie do Antiochii zamierzał przejść w stan spoczynku?

²⁷ Można by słusznie przypuszczać, że po tylu pracowitych latach spędzonych w pełnoczasowej służbie misjonarskiej i po wszystkich tych trudach i niebezpieczeństwach, które nastręczała podróż w warunkach pierwszego stulecia, apostoł Paweł teraz osiedli się w Antiochii na dłużej, aby korzystać z dobrze zasłużonego odpoczynku. (2 Kor. 11:26, 27) A jednak nie! Paweł nie myślał o emeryturze. We wszystkich jego pismach, w całej jego działalności stwierdzamy, że stale żywo odczuwał konieczność rozwijania dzieła z jeszcze większym rozmachem i lepszą skutecznością.

28. Omów trzecią podróż misyjną Pawła, uwzględniając zarówno miejscowości, które odwiedził, jak i czas, który na to poświęcił.

²⁸ Dlatego nie dziwi nas wiadomość, że zaledwie po krótkim pobycie w Antiochii ten energiczny misjonarz znów wyruszył w drogę. „Spędziwszy tam jakiś czas”, zapewne jesienią roku 52 rozpoczął trzecią podróż misyjną. Podróżując tym razem lądem, „przemierzając kolejno krainę galacką i Frygię, utwierdzając wszystkich uczniów”, dotarł potem do Efezu, gdzie prawdopodobnie spędził dalsze dwa i pół roku. (Dzieje 18:23; 19:1-10) Z kolei, jak sam powiada, odszedł stamtąd po święcie Pięćdziesiątnicy (już w roku 55), przemierzył Macedonię, dostał się do Koryntu, gdzie spędził zimę, i w końcu wracając znaną już sobie trasą, wiosną następnego roku koło święta Paschy przybył do Filippi. Wracając dalej w przyspieszonym tempie, zdążył jeszcze w okresie Pięćdziesiątnicy roku 56 n.e. znaleźć się ponownie w Jeruzalem. — 1 Kor. 16:5-8; Dzieje 20:1-3, 6, 15, 16; 21:8, 15-17.

29. W jakich latach rozegrały się wydarzenia, które Paweł przeżył od chwili aresztowania w Jeruzalem aż do śmierci w Rzymie?

²⁹ Ledwie apostoł Paweł przybył do Jeruzalem, zaraz rzucili się na niego przeciwnicy religijni, tak iż ze względu na bezpieczeństwo żołnierze rzymscy potajemnie przetransportowali go w pośpiechu do Cezarei. Tam przez okres dwóch lat przebywał w więzieniu, aż do czasu, kiedy po chytrym i oglądającym się za łapówką Feliksie urząd namiestnika objął Festus. (Dzieje 21:27-33; 23:23-35; 24:27) Jeżeli chodzi o rok, w którym Festus został mianowany namiestnikiem, to jedna szkoła krytyków utrzymuje, że miało to miejsce w roku 55, natomiast druga twierdzi, że to nastąpiło w latach 60-61; znane dzieło The Encyclopaedia Britannica komentuje tę sprawę w następujący sposób: „Z całym spokojem można powiedzieć, że prawda leży pośrodku między tymi dwoma skrajnymi datami, ponieważ argumenty wysuwane w obronie obu poglądów zdają się mniej popierać jedno stanowisko niż podważać drugie.”e W tej sytuacji i w harmonii ze wszystkimi poprzednio omówionymi faktami wychodzimy z założenia, że apostoł Paweł w roku 58 n.e. otrzymał potwierdzenie apelacji skierowanej do cesarza, aby ten rozpatrzył jego sprawę, i że w tym samym roku został wysłany drogą morską do Rzymu. Przeżywszy najszerzej znane w historii rozbicie statku i po przezimowaniu na wyspie Malcie wiosną roku 59 Paweł przybył do Rzymu, gdzie przez następne dwa lata aż do roku 61 głosił i nauczał jako więzień. (Dzieje 27:1; 28:1, 11, 16, 30, 31) Drugie uwięzienie Pawła w Rzymie, które skończyło się jego straceniem, przypadło prawdopodobnie na lata 64-65 n.e. — 2 Tym. 1:16; 4:6, 7.

30. Jakim dobrodziejstwem okazało się powyższe studium wydarzeń z pierwszego stulecia naszej ery?

³⁰ Przegląd powyższych wydarzeń z pierwszego stulecia z pewnością był interesujący i posłużył umocnieniu wiary. Pisarze biblijni nie wiedzieli nic o nowożytnych kalendarzach, lecz ich staranność i skrupulatność oraz metody stosowane w datowaniu zdarzeń okazały się wielką pomocą w dokładnym umieszczeniu poszczególnych wypadków w strumieniu czasu. Wewnętrzna harmonia chronologii biblijnej i jej wierne trzymanie się faktów przyczynia nam zaufania i przekonania do Pisma świętego, jak również utwierdza nas w przeświadczeniu, że Biblia jest rzeczywiście Słowem Prawdy Jehowy.

[Przypisy]