Lojalne służenie z organizacją Jehowy

„Z lojalnym będziesz postępował lojalnie” (2 SAMUELA 22:26, NW).

1, 2. Jakie przykłady lojalności daje się zauważyć w zborze?

PEWIEN starszy do późnej nocy przygotowuje wykład na chrześcijańskie zebranie. Miałby już ochotę go odłożyć i odpocząć, niemniej wytrwale pracuje, wyszukując biblijne przykłady i przypowieści, które trafią do serc braci i dodadzą im ducha. W dzień zebrania dwoje zmęczonych rodziców z tego samego zboru z przyjemnością spędziłoby wieczór w domu, tymczasem cierpliwie ubierają dzieci i wyruszają do Sali Królestwa. Po zebraniu grupa chrześcijan dyskutuje na temat przemówienia wygłoszonego przez starszego. Pewną siostrę korci, by wspomnieć, jak właśnie ten brat zranił kiedyś jej uczucia, ale zamiast tego z entuzjazmem mówi o jednej z poruszonych przez niego myśli. Czy zauważyłeś, co wspólnego mają te sytuacje?

² Tym wspólnym elementem jest lojalność. Starszy lojalnie poświęca czas i siły na usługiwanie trzodzie Bożej; rodzice lojalnie uczęszczają na zebrania zborowe; siostra lojalnie popiera starszych (Hebrajczyków 10:24, 25; 13:17; 1 Piotra 5:2). Rzeczywiście, we wszystkich dziedzinach życia daje się zauważyć, jak lud Boży obstaje przy lojalnym służeniu wespół z organizacją Jehowy.

3. Dlaczego lojalność wobec ziemskiej organizacji Jehowy ma tak istotne znaczenie?

³ Spoglądając na ten zepsuty świat, Jehowa nie dostrzega zbyt wielu przejawów lojalności (Micheasza 7:2, NW). Jakąż radością musi napawać Jego serce widok lojalnych, oddanych Mu sług! Twoja lojalność naprawdę Go cieszy. Z drugiej jednak strony doprowadza do wściekłości Szatana, pradawnego buntownika, dowodzi bowiem, iż jest on kłamcą (Przypowieści 27:11; Jana 8:44). Możesz się zatem spodziewać, że Szatan będzie próbował złamać twą lojalność wobec Jehowy i Jego ziemskiej organizacji. Rozważmy niektóre ze stosowanych przez niego metod. Pomoże nam to lepiej zrozumieć, jak do końca zachować lojalność (2 Koryntian 2:11).

Skupianie się na niedociągnięciach może podkopać lojalność

4. (a) Dlaczego łatwo można sobie wyrobić krytyczny stosunek do osób sprawujących przewodnictwo? (b) Jak Korach okazał nielojalność względem organizacji Jehowy?

⁴ Jeżeli jakiemuś bratu powierzono odpowiedzialne zadania, jego potknięcia mogą być bardziej widoczne. Jakże łatwo jest krytykować ‛słomkę w oku swego brata, nie zważając na belkę we własnym’! (Mateusza 7:1-5). Niemniej rozpamiętywanie błędów może prowadzić do nielojalności. Rozważmy na przykład różnicę między postawą Koracha i Dawida. Korach miał poważne obowiązki i najwyraźniej przez wiele lat dochowywał lojalności, ale nie zapanował nad ambicjami. Zrodziła się w nim niechęć do przewodnictwa sprawowanego przez Mojżesza i Aarona, jego stryjecznych braci. Chociaż Mojżesz był najskromniejszym ze wszystkich ludzi, Korach prawdopodobnie zaczął się doszukiwać u niego błędów. Z pewnością jakieś dostrzegł. Jednakże te uchybienia nie usprawiedliwiały jego nielojalności wobec organizacji Jehowy. Dlatego Korach został zgładzony spośród zboru (4 Mojżeszowa 12:3; 16:11, 31-33).

5. Dlaczego Dawid mógł odczuwać pokusę do zbuntowania się przeciw Saulowi?

⁵ Z kolei Dawid służył królowi Saulowi, który początkowo był dobrym władcą, ale później stał się niegodziwy. Dawid musiał się wykazać wiarą, wytrwałością, a nawet odrobiną sprytu, by uchronić się przed jego zamachami, powodowanymi zazdrością. Niemniej gdy nadarzyła mu się sposobność zemsty, powiedział, że jest to „nie do pomyślenia, z punktu widzenia Jehowy”, by miał się okazać nielojalnym wobec Jego pomazańca (1 Samuela 26:11, NW).

6. Czego nigdy nie powinniśmy robić, nawet jeśli dostrzegamy słabości i wady starszych?

⁶ A jak my się zachowamy, jeśli odniesiemy wrażenie, że osoba sprawująca wśród nas przewodnictwo niewłaściwie ocenia jakąś sytuację, używa szorstkich słów lub okazuje stronniczość? Czy będziemy się na nią uskarżać, podsycając być może krytyczne nastawienie zboru? Czy na znak protestu przestaniemy chodzić na chrześcijańskie zebrania? Skądże! Wzorem Dawida nigdy nie pozwolimy, by niedociągnięcia drugich popchnęły nas do nielojalności względem Jehowy i Jego organizacji! (Psalm 119:165).

7. Jakie niegodziwe praktyki rozpanoszyły się w świątyni jeruzalemskiej i jak zapatrywał się na nie Jezus?

⁷ Najlepszy przykład człowieczej lojalności dał Jezus Chrystus, którego proroczo nazwano lojalnym wobec Jehowy (Psalm 16:10, NW). Zepsucie panujące w świątyni jeruzalemskiej musiało wystawiać jego lojalność na próbę. Jezus wiedział, że działalność arcykapłana i ofiary obrazowały jego służbę oraz ofiarną śmierć — zdawał sobie sprawę, jakie to ważne, by ludzie mogli się z tych pierwowzorów czegoś nauczyć. Toteż słusznie zapałał oburzeniem, gdy zobaczył, że świątynia stała się „jaskinią zbójców”. Korzystając z przyznanych mu przez Boga kompetencji, dwukrotnie ją oczyścił (Mateusza 21:12, 13; Jana 2:15-17).a

8. (a) Jak Jezus okazywał lojalność wobec postanowień związanych ze świątynią? (b) Jak możemy dowieść, że cenimy sobie możliwość wielbienia Jehowy z Jego czystą organizacją?

⁸ Mimo to Jezus lojalnie popierał postanowienia związane ze świątynią. Od dzieciństwa chodził do niej z okazji świąt i często nauczał na jej terenie. Zapłacił nawet podatek świątynny, choć w rzeczywistości nie był do tego zobowiązany (Mateusza 17:24-27). Pochwalił ubogą wdowę, która wrzuciła do skarbony świątynnej „całe swoje utrzymanie”. Po niedługim czasie Jehowa na zawsze odrzucił tę świątynię. Ale dopóki to nie nastąpiło, Jezus był wobec niej lojalny (Marka 12:41-44; Mateusza 23:38). Dzisiejsza ziemska organizacja Boża znacznie przewyższa system żydowski i jego świątynię. To prawda, że nie jest doskonała — właśnie dlatego od czasu do czasu dokonuje zmian. Ale nie ma w niej zepsucia, a Jehowa Bóg bynajmniej nie zamierza jej czymś zastąpić. Nigdy więc nie powinniśmy dopuścić do tego, by niedociągnięcia dostrzegane w organizacji rozgoryczały nas lub skłaniały do przejawiania krytycznego, negatywnego nastawienia. Naśladujmy raczej lojalność Jezusa Chrystusa (1 Piotra 2:21).

Nasze własne uchybienia

9, 10. (a) Jak szatański system rzeczy wykorzystuje nasze uchybienia, by nas skłonić do nielojalności? (b) Co powinna zrobić osoba, która dopuściła się poważnego grzechu?

⁹ Chcąc skłonić nas do nielojalności, Szatan wykorzystuje też nasze uchybienia. Jego system rzeczy gra na naszych słabościach, kusząc nas do robienia czegoś, co się nie podoba Jehowie. Z przykrością trzeba stwierdzić, że każdego roku tysiące osób daje się uwikłać w niemoralność. Oprócz takiego braku lojalności niektórzy pozwalają sobie jeszcze na prowadzenie podwójnego życia — trwają w niegodziwym postępowaniu, a przy tym udają wiernych chrześcijan. Po przeczytaniu artykułów poświęconych temu zagadnieniu, opublikowanych w Przebudźcie się! w serii „Młodzi ludzie pytają”, pewna młoda kobieta napisała: „Te artykuły opisywały moje życie”. W tajemnicy przyjaźniła się z młodymi, którzy nie kochali Jehowy. Z jakim skutkiem? Oto, co napisała: „Upadłam na samo dno, wdałam się w niemoralność i musiałam być napominana. Nadwerężyłam swą więź z Jehową i straciłam zaufanie rodziców i starszych”.b

¹⁰ Ta młoda kobieta otrzymała od starszych pomoc i ponownie zaczęła lojalnie służyć Jehowie. Niestety, wielu ponosi bardziej przykre konsekwencje, a niektórzy już nigdy nie powracają do zboru. O ileż lepiej zachowywać lojalność i opierać się pokusom tego niegodziwego świata! Nie lekceważ ostrzeżeń przed świeckim towarzystwem i deprawującą rozrywką, zamieszczanych w Strażnicy i Przebudźcie się! Obyś nigdy nie dał się wciągnąć w nielojalne postępowanie! Ale jeśli ci się to zdarzy, nie udawaj kogoś, kim nie jesteś (Psalm 26:4). Zwróć się raczej o pomoc. Chrześcijańscy rodzice i starsi są do twej dyspozycji (Jakuba 5:14).

11. Dlaczego nigdy nie wolno nam myśleć, że jesteśmy do gruntu źli, i jaki biblijny precedens pomoże nam skorygować taki punkt widzenia?

¹¹ Nasze niedociągnięcia mogą nam zagrażać w jeszcze inny sposób. Niekiedy osoba, która dopuściła się nielojalności, zupełnie rezygnuje z zabiegania o uznanie Jehowy. Pamiętaj — Dawid dopuścił się bardzo rażących grzechów. Mimo to długo po jego śmierci Jehowa uważał go za swego wiernego sługę (Hebrajczyków 11:32; 12:1). Dlaczego? Ponieważ Dawid nigdy nie przestał zabiegać o to, by Mu się podobać. W Księdze Przypowieści 24:16 czytamy: „Choć sprawiedliwy siedem razy upadnie, jednak znowu się podniesie”. Gdybyśmy walcząc z jakąś słabością, popełniali drobne grzechy — choćby wielokrotnie — Jehowa mimo wszystko może nas uznawać za ludzi prawych, jeśli tylko ‛znowu się podnosimy’, czyli okazujemy szczerą skruchę i dalej lojalnie Mu służymy (porównaj 2 Koryntian 2:7).

Wystrzegaj się trudno uchwytnych form nielojalności!

12. Jak nieustępliwa, legalistyczna postawa faryzeuszy zaprzeczała lojalności?

¹² Nielojalność czasami przybiera formy trudniejsze do uchwycenia. Może się nawet wydawać lojalnością! Na przykład faryzeusze z czasów Jezusa najprawdopodobniej sądzili, iż są nad wyraz lojalni.c Nie dostrzegali jednak, że istnieje różnica między człowiekiem lojalnym a osobą nieugięcie trzymającą się ludzkich przepisów — byli nieustępliwi i surowo osądzali drugich (porównaj Kaznodziei 7:16). Przez takie postępowanie w rzeczywistości okazywali się nielojalni — wobec ludzi, którym mieli usługiwać, wobec ducha Prawa, którego jakoby nauczali, i wobec samego Jehowy. Natomiast Jezus okazywał lojalność wobec ducha Prawa, które opierało się na miłości. Dlatego zgodnie z proroctwami mesjańskimi budował i zachęcał ludzi (Izajasza 42:3; 50:4; 61:1, 2).

13. (a) Kiedy chrześcijańscy rodzice mogliby okazać się nielojalni? (b) Dlaczego karcąc dzieci, rodzice muszą unikać nadmiernej surowości, krytycyzmu i doszukiwania się błędów?

¹³ Chrześcijanie obdarzeni jakąś miarą władzy odnoszą wielką korzyść ze wzoru, jaki pod względem jej sprawowania zostawił Jezus. Na przykład lojalni rodzice wiedzą, iż muszą wychowywać dzieci w karności (Przypowieści 13:24). Starają się jednak nie rozjątrzać ich ciągłym krytykowaniem lub surowymi karami, wymierzanymi w złości. Jeżeli dzieci odnoszą wrażenie, że rodziców nie da się zadowolić, że pod wpływem wyznawanej religii tylko doszukują się błędów i są krytyczni, to mogą popaść w przygnębienie i w konsekwencji odejść od prawdziwej wiary (Kolosan 3:21).

14. Jak chrześcijańscy pasterze mogą okazać się lojalni wobec trzody, której usługują?

¹⁴ Podobnie chrześcijańscy starsi i nadzorcy podróżujący poświęcają uwagę problemom i niebezpieczeństwom, które zagrażają trzodzie. Jako lojalni pasterze, w razie potrzeby udzielają rad, zabiegając o to, by najpierw poznać wszystkie okoliczności, a następnie skrupulatnie poprzeć swe wypowiedzi Biblią i publikacjami Towarzystwa (Psalm 119:105; Przypowieści 18:13). Zdają też sobie sprawę z tego, że owce oczekują od nich duchowego budowania i karmienia. Dlatego starają się naśladować Wspaniałego Pasterza, Jezusa Chrystusa. Tydzień po tygodniu lojalnie usługują owcom na chrześcijańskich zebraniach — nie rujnują, lecz budują i wzmacniają wiarę braci (Mateusza 20:28; Efezjan 4:11, 12; Hebrajczyków 13:20, 21).

15. Jak niektórzy w I wieku niewłaściwie ukierunkowali swą lojalność?

¹⁵ Inną trudną do uchwycenia formą nielojalności jest źle pojęta lojalność. Prawdziwa lojalność w sensie biblijnym nie pozwala przedkładać swego oddania się komuś lub czemuś innemu ponad lojalność wobec Jehowy Boga. W I wieku znaczna część Żydów uporczywie trzymała się Prawa Mojżeszowego i żydowskiego systemu rzeczy. Jednakże nadszedł wyznaczony przez Jehowę czas na odebranie błogosławieństwa temu buntowniczemu narodowi i obdarzenie nim Izraela duchowego. Tylko stosunkowo niewielu okazało lojalność wobec Jehowy i dostosowało się do tej doniosłej zmiany. Nawet wśród prawdziwych chrześcijan niektórzy judaiści z uporem powracali do „słabych i nędznych rzeczy elementarnych” Prawa Mojżeszowego, które Chrystus przecież wypełnił (Galatów 4:9; 5:6-12; Filipian 3:2, 3).

16. W jaki sposób lojalni słudzy Jehowy odnoszą się do korygowania poglądów?

¹⁶ W przeciwieństwie do tamtych osób słudzy Jehowy w czasach nowożytnych okazywali się lojalni w okresach przemian. W miarę jak światło objawianej prawdy się nasila, następuje korygowanie poglądów (Przypowieści 4:18). Ostatnio „niewolnik wierny i roztropny” pomógł nam sprostować dotychczasowe zrozumienie dotyczące słowa „pokolenie” z Ewangelii według Mateusza 24:34, czasu sądzenia „owiec” i „kóz”, wspomnianego w Ewangelii według Mateusza 25:31-46, a także nasze stanowisko wobec pewnych rodzajów służby cywilnej (Mateusza 24:45). Niektórzy odstępcy z pewnością by się cieszyli, gdyby wielu Świadków Jehowy uparcie obstawało przy poprzednim zrozumieniu tych zagadnień i nie chciało robić postępów. Ale nic takiego się nie wydarzyło. Dlaczego? Ponieważ lud Jehowy jest lojalny.

17. Jak bliskie nam osoby mogłyby niekiedy wystawić naszą lojalność na próbę?

¹⁷ Niemniej kwestia źle pojętej lojalności może też dotyczyć spraw bardziej osobistych. Kiedy serdeczny przyjaciel lub nawet członek rodziny obiera postępowanie sprzeczne z zasadami biblijnymi, możemy przeżywać rozterki. Siłą rzeczy chcielibyśmy być lojalni wobec naszych bliskich. Jednakże nigdy nie wolno stawiać oddania względem takich osób ponad lojalność wobec Jehowy! (Porównaj 1 Samuela 23:16-18). Nie powinniśmy pomagać błądzącemu w ukrywaniu poważnego grzechu ani trzymać jego strony przeciwko starszym, którzy starają się ‛skorygować go w duchu łagodności’ (Galatów 6:1). Takie postępowanie oznaczałoby brak lojalności wobec Jehowy, Jego organizacji, a także wobec bliskiej nam osoby. Kto chce ustrzec grzesznika przed potrzebnym mu skarceniem, w gruncie rzeczy nie dopuszcza, by doświadczył na sobie miłości Jehowy (Hebrajczyków 12:5-7). Pamiętajmy również, że „razy przyjaciela są oznaką wierności” (Przypowieści 27:6). Niewykluczone, iż otwarta, serdeczna rada oparta na Słowie Bożym zrani dumę błądzącego krewnego lub przyjaciela, lecz w ostatecznym rozrachunku może ocalić mu życie!

Lojalność wytrzymuje prześladowania

18, 19. (a) Do czego Achab nakłaniał Nabota i z jakiego powodu ten mu odmówił? (b) Czy lojalność Nabota była warta zapłaconej ceny? Wyjaśnij to szerzej.

¹⁸ Niekiedy Szatan atakuje naszą lojalność bezpośrednio. Rozważmy przykład Nabota. Kiedy król Achab chciał wymusić na nim sprzedaż winnicy, odpowiedział: „Jest dla mnie nie do pomyślenia, z punktu widzenia Jehowy, żebym ci miał dać dziedziczną własność moich praojców” (1 Królów 21:3, NW). Nabot nie był uparty, lecz lojalny. Prawo Mojżeszowe zakazywało Izraelicie sprzedawania na zawsze ziemi będącej dziedziczną własnością (3 Mojżeszowa 25:23-28). Nabot z pewnością wiedział, iż mściwy król może kazać go zabić, ponieważ już wcześniej pozwolił swej żonie, Izebel, zgładzić wielu proroków Jehowy. Mimo to pozostał niewzruszony (1 Królewska 18:4).

¹⁹ Za lojalność trzeba czasami zapłacić wysoką cenę. Izebel z pomocą „nikczemnych ludzi” spreparowała przeciw Nabotowi oskarżenie o przestępstwo, którego nie popełnił. W rezultacie Nabot i jego synowie zostali straceni (1 Królewska 21:7-16; 2 Królewska 9:26). Czy oznacza to, że jego lojalność była chybiona? Nic podobnego! Nabot należy do licznego grona lojalnych sług Bożych, mężczyzn i kobiet, którzy „żyją” teraz w pamięci u Jehowy, spokojnie śpiąc w grobach aż do czasu zmartwychwstania (Łukasza 20:38; Dzieje 24:15).

20. Jak nadzieja pomoże nam zawsze postępować lojalnie?

²⁰ Obietnica zmartwychwstania dodaje też otuchy osobom, które obecnie zachowują lojalność wobec Jehowy. Wiemy, iż nasza lojalność może nas w tym świecie drogo kosztować. Jezus Chrystus okupił lojalność życiem, a swym naśladowcom zapowiedział, że nie będą traktowani lepiej (Jana 15:20). Jemu sił dodawała nadzieja na przyszłość i podobnie jest z nami (Hebrajczyków 12:2). Dzięki nadziei zdołamy zawsze postępować lojalnie, bez względu na znoszone prześladowania.

21. O czym zapewnia Jehowa tych, którzy są wobec Niego lojalni?

²¹ Co prawda stosunkowo niewielu z nas przechodzi obecnie tak bezpośrednie próby lojalności. Ale przed nadejściem końca słudzy Boży mogą jeszcze doświadczyć dotkliwych prześladowań. Co możemy zrobić, by zachować wówczas lojalność? Musimy o nią dbać już teraz. Jehowa zlecił nam doniosłe zadanie — mamy głosić i nauczać o Jego Królestwie. Lojalnie bierzmy udział w tej doniosłej działalności (1 Koryntian 15:58). Jeżeli nie pozwolimy, by ludzkie słabości podkopały naszą lojalność wobec organizacji Jehowy, i będziemy się wystrzegać takich trudno uchwytnych form nielojalności, jak źle pojęta lojalność, to lepiej się przygotujemy na ewentualne cięższe próby. Cokolwiek by nas spotkało, możemy zawsze żywić ufne przekonanie, że Jehowa jest niezmiennie lojalny wobec swych lojalnych sług (2 Samuela 22:26, NW). On niezawodnie będzie nas strzegł! (Psalm 97:10, NW).

[Przypisy]

Jak byś odpowiedział?

◻ Co możemy zrobić, by uchybienia drugich nie skłoniły nas do nielojalności?

◻ Jak nasze własne niedociągnięcia mogłyby nas doprowadzić do nielojalności?

◻ Jak zwalczać skłonność do okazywania źle pojętej lojalności?

◻ Co pomoże nam zachować lojalność nawet w okresie prześladowań?

[Ramka na stronie 9]

Lojalne usługiwanie w Betel

„Niech wszystko odbywa się przyzwoicie i w sposób uporządkowany” — napisał apostoł Paweł (1 Koryntian 14:40). Wiedział, że do dobrego funkcjonowania zboru potrzebny jest ‛porządek’, zorganizowanie. Podobnie dzisiaj starsi muszą podejmować decyzje w takich sprawach organizacyjnych, jak przydzielanie członków zboru do poszczególnych grup studium książki, planowanie zbiórek do służby polowej i sprawdzanie stopnia opracowania terenu. Tego rodzaju postanowienia mogą się niekiedy okazać próbą lojalności. Nie są natchnionymi przez Boga ustaleniami i nie mogą zadowolić osobistych upodobań każdego członka zboru.

Czy nie jest ci czasami trudno dostosować się do takich praktycznych ustaleń chrześcijańskiego zboru? Jeżeli tak, może ci pomóc przykład Betel. Nazwa Betel pochodzi od hebrajskiego słowa oznaczającego „Dom Boży” i odnosi się do wszystkich 104 oddziałów Towarzystwa Strażnica oraz do Biura Głównego, znajdującego się w USA.* Ochotnicy, którzy mieszkają i pracują w obiektach Betel, pragną, by te miejsca odzwierciedlały ich głęboki szacunek i cześć dla Jehowy. Od każdego wymaga to lojalności.

Osoby odwiedzające Betel często mówią o widocznym tam porządku i czystości. Pracownicy są zorganizowani i szczęśliwi — ich mowa, sposób bycia, a nawet wygląd zewnętrzny świadczą o chrześcijańskiej dojrzałości i o tym, że mają sumienie wyszkolone na Biblii. Wszyscy członkowie rodziny Betel lojalnie trzymają się zasad wyłuszczonych w Słowie Bożym.

Dodatkowo Ciało Kierownicze przygotowało dla nich broszurę zatytułowaną Wspólnie mieszkać w jedności, w której życzliwie przedstawiono praktyczne ustalenia niezbędne do harmonijnej współpracy w tak dużej rodzinie (Psalm 133:1, NW). Poruszono między innymi kwestię zakwaterowania, posiłków, higieny, ubioru i wyglądu zewnętrznego. Członkowie rodziny Betel lojalnie popierają i wprowadzają w czyn takie postanowienia, nawet gdy wymaga to zrezygnowania z osobistych upodobań. Nie uważają broszury za zbiór surowych reguł i przepisów, lecz za pożyteczny przewodnik ułatwiający umacnianie jedności i zgody. Nadzorcy lojalnie przestrzegają tych opartych na Biblii wytycznych i korzystają z nich z pozytywnym nastawieniem, by budować członków rodziny i zachęcać ich do trwania w świętej służbie w Betel.

* Te drukarnie, budynki biurowe i mieszkalne nie są wielką duchową świątynią Boga, czyli Jego domem. Duchową świątynię Bożą stanowi postanowienie co do czystego wielbienia (Micheasza 4:1). W tym znaczeniu nie ogranicza się ona do żadnego literalnego budynku na ziemi.

[Ramka na stronie 10]

Człowiek lojalny a legalista

Już w roku 1916 w dziele Encyclopædia of Religion and Ethics zauważono, iż „tę różnicę między człowiekiem lojalnym a legalistą można dostrzec wszędzie — bez względu na czas i miejsce”. Wyjaśniono tam: „Legalista robi to, co mu się każe, nie łamie przepisów; trzyma się słowa, które zostało spisane i które można przeczytać. Człowiek lojalny też tak postępuje, ale (...) można się po nim spodziewać czegoś więcej, gdyż w spełnianie swych powinności angażuje cały umysł, kształtuje swe nastawienie zgodnie z duchem sprawy, której służy”. Dalej w tym samym dziele napisano: „Lojalność to coś znacznie więcej niż przestrzeganie prawa. (...) Człowiek lojalny tym różni się od praworządnego, że służy całym sercem i umysłem (...). Nie dopuszcza się rozmyślnie grzechów polegających na popełnieniu, zaniechaniu lub zlekceważeniu czegoś”.