Zaginione imperium wprawia krytyków Biblii w zakłopotanie

„Historia imperium asyryjskiego była niegdyś jednym z najbardziej zagadkowych rozdziałów w kronice świata”. „Cała wiedza o starożytnej Niniwie ograniczała się do rozrzuconych po Biblii wzmianek o tym mieście i proroctw na jego temat, jak również przypadkowych, fragmentarycznych informacji o dziejach Asyrii, zawartych w dziełach Diodora Sycylijczyka (...) i innych [pisarzy]” (Cyclopædia of Biblical Literature, tomy I i III, 1862)

DIODOR SYCYLIJCZYK — historyk grecki żyjący 2000 lat temu — twierdził, że Niniwa była czworokątem. Wspomniał, iż jej boki miały w sumie 480 stadionów długości, a więc obwód wynosił około 100 kilometrów. Podobny obraz kreśli Biblia, opisując Niniwę jako wielkie miasto, „na trzy dni drogi pieszej” (Jonasza 3:3).

Dziewiętnastowieczni krytycy biblijni nie wierzyli, by jakieś nieznane starożytne miasto mogło być aż tak duże. Stali też na stanowisku, że jeśli Niniwa w ogóle kiedykolwiek istniała, musiała należeć do cywilizacji starszej niż babilońska.

Pogląd ten zaprzeczał relacji z 10 rozdziału Księgi 1 Mojżeszowej, gdzie czytamy, iż prawnuk Noego Nemrod utworzył w pobliżu Babel (czyli Babilonu) pierwsze państwo. W Biblii powiedziano: „Z tej krainy wyruszył do Asyrii, gdzie zabrał się do budowy Niniwy i Rechobot-Ir, i Kalach oraz Resen między Niniwą a Kalach: jest to wielkie miasto” (Rodzaju [1 Mojżeszowa] 10:8-12, NW). Zauważmy, że cztery nowe miasta asyryjskie nazwano w tym wersecie jednym „wielkim miastem”.

W 1843 roku francuski archeolog Paul-Émile Botta natknął się na ruiny pałacu, który okazał się częścią asyryjskiego miasta Chorsabadu. Kiedy wieść o tym odkryciu obiegła świat, wywołała silne poruszenie. „Zainteresowanie opinii publicznej wzrosło, gdy udowodniono, że pałac należał do Sargona — króla asyryjskiego wspomnianego z imienia w Izajasza 20:1. Wcześniej powątpiewano w jego istnienie, ponieważ nie mówiły o nim żadne inne źródła” — wyjaśnia Alan Millard w książce Treasures From Bible Times (Skarby z czasów biblijnych).

Tymczasem inny archeolog, Austen Henry Layard, natrafił na ruiny w miejscu zwanym Nimrud, jakieś 42 kilometry na południowy zachód od Chorsabadu. Okazało się, że są to pozostałości Kalach, jednego z czterech miast asyryjskich wspomnianych w 1 Mojżeszowej 10:11. Później, w roku 1849, Layard odsłonił szczątki imponującego pałacu na obszarze nazywanym Kujundżykiem — między Kalach a Chorsabadem. Stwierdzono, iż budowla ta stanowiła część Niniwy. Między Chorsabadem i Kalach znajdują się też ruiny jeszcze innych osiedli, na przykład na pagórku o nazwie Karamles. „Gdyby uznać, że te cztery duże wzniesienia: Nimrud [Kalach], Kujundżyk [Niniwa], Chorsabad i Karamles tworzą rogi kwadratu”, oświadczył Layard, „wówczas okaże się, iż łączna długość jego boków wynosi niemal dokładnie 480 stadionów (100 kilometrów) podanych przez geografa, co odpowiada trzydniowej wędrówce proroka [Jonasza]”.

Kiedy więc Jonasz wspomniał o „wielkim mieście”, najwidoczniej miał na myśli wszystkie owe miejscowości, które określił mianem Niniwy, pierwszego miasta wymienionego w 1 Mojżeszowej 10:11. Podobnie jest dzisiaj. Istnieje na przykład różnica między Londynem a tak zwanym Wielkim Londynem, połączonym z peryferiami.

Butny król asyryjski

Pałac w Niniwie miał ponad 70 pomieszczeń, a łączna długość ścian wynosiła mniej więcej trzy kilometry. Na owych ścianach znaleziono szczątki spalonych rzeźb, upamiętniających zwycięstwa wojenne i inne osiągnięcia. Większość rzeźb była w bardzo złym stanie. Pod koniec pobytu w tym miejscu Layard odkrył jednak doskonale zachowaną komnatę. Na jej ścianach przedstawiono zdobycie warowni, króla najeźdźców zasiadającego na tronie za miastem oraz prowadzonych przed nim jeńców. Nad wizerunkiem króla widnieje napis, który asyriolodzy odczytują następująco: „Sennacheryb, król świata, król Asyrii, zasiadł na tronie nimedu i dokonał przeglądu łupów (wziętych) z Lakisz (La-ki-su)”.

Scenę tę wraz z inskrypcją można dziś obejrzeć w Muzeum Brytyjskim. Harmonizuje z nimi opis wydarzenia historycznego zawarty w Biblii, w 2 Królewskiej 18:13, 14: „W czternastym roku panowania króla Ezechiasza najechał Sennacheryb, król asyryjski, wszystkie warowne miasta judzkie i zdobył je. Wtedy Ezechiasz, król judzki, wysłał poselstwo do króla asyryjskiego do Lakisz ze słowami: ‚Zbłądziłem. Odstąp ode mnie! Ilekolwiek kary mi wymierzysz, to przyjmę’. Król asyryjski wymierzył Ezechiaszowi, królowi Judy, trzysta talentów srebra i trzydzieści talentów złota” (BT).

W ruinach Niniwy znaleziono też inne inskrypcje, odsłaniające dalsze szczegóły najazdu Sennacheryba na Judę i zapłacenia haraczu przez Ezechiasza. Layard napisał: „Jedną z najciekawszych zbieżności w spisanych dokumentach historycznych jest chyba ilość złota zabranego Ezechiaszowi — trzydzieści talentów. Potwierdzają to dwa zupełnie niezależne źródła”. Jak oznajmił sir Henry Rawlinson, który przyczynił się do odcyfrowania pisma asyryjskiego, dzięki tym inskrypcjom „historyczna tożsamość [Sennacheryba] stała się bezdyskusyjna”. Ponadto w książce Nineveh and Babylon (Niniwa i Babilon) Layard pyta: „Czy przed dokonaniem tych odkryć ktoś by przypuszczał, że pod kopcem usypanym z ziemi i śmieci, kopcem wyznaczającym położenie Niniwy, będzie można znaleźć dzieje wojen między Ezechiaszem a Sennacherybem, spisywane na bieżąco przez samego Sennacheryba i potwierdzające w najdrobniejszych szczegółach sprawozdanie biblijne?”

Oczywiście relacja Sennacheryba nie jest w pełni zgodna z Biblią. Na przykład archeolog Alan Millard zaznacza: „Najbardziej zadziwiające jest zakończenie [kroniki Sennacheryba]: Poseł dostarcza Sennacherybowi całą kontrybucję od Ezechiasza dopiero ‚później — do Niniwy’. Wbrew zwyczajowi nie przynoszą tej daniny zwycięskie wojska asyryjskie”. Natomiast Biblia podaje, iż haracz został zapłacony przed powrotem króla asyryjskiego do Niniwy (2 Królewska 18:15-17). Skąd ta różnica? I dlaczego Sennacheryb nie mógł się szczycić zdobyciem stolicy Judy, Jeruzalem, tak jak się przechwalał wzięciem warowni judzkiej Lakisz? Na pytanie to odpowiada trzech pisarzy biblijnych. Jeden z nich, naoczny świadek, napisał: „Wyszedł anioł Jahwe i pobił w obozie Asyryjczyków sto osiemdziesiąt pięć tysięcy. I oto rano, gdy trzeba było wstawać, wszyscy oni byli martwi. Sennacheryb więc, król Asyrii, zwinął obóz i odszedł; wrócił się i pozostał w Niniwie” (Izajasza 37:36, 37, BT; 2 Królewska 19:35; 2 Kronik 32:21).

W książce Treasures From Bible Times Millard dochodzi do następującego wniosku: „Nie ma podstaw do powątpiewania w tę relację (...) To zupełnie zrozumiałe, iż Sennacheryb nie opisał takiej klęski, nie chciał się przecież kompromitować przed swymi następcami”. Próbował raczej wywołać wrażenie, że najazd na Judę zakończył się sukcesem i że Ezechiasz posłał daninę do Niniwy, jak gdyby dalej był podporządkowany Sennacherybowi.

Udokumentowane początki państwa asyryjskiego

W Niniwie znaleziono też biblioteki składające się z dziesiątków tysięcy tabliczek glinianych. Dokumenty te potwierdzają to, co podaje 1 Mojżeszowa 10:11. Wynika z nich, że imperium asyryjskie sięgało korzeniami Babilonu. Idąc za tą wskazówką, archeolodzy zaczęli poświęcać znacznie więcej uwagi terenom położonym bardziej na południe. W dziele Encyclopædia Biblica wyjaśniono: „Wszystko, co pozostało po Asyryjczykach, zdradza babilońskie pochodzenie. Język, pismo, literaturę, religię i naukę przejęli oni od południowych sąsiadów, wprowadzając jedynie drobne zmiany”.

Tego rodzaju odkrycia zmusiły krytyków Biblii do skorygowania poglądów. Bezstronne zbadanie tej Księgi naprawdę pozwala stwierdzić, że jej pisarze byli skrupulatni i uczciwi. Oto, co powiedział po dokładnym zapoznaniu się z Biblią były przewodniczący Sądu Najwyższego USA Salmon P. Chase: „Studiowałem to zagadnienie długo, rzetelnie i gruntownie; stosowałem w tej sprawie religijnej takie same zasady postępowania dowodowego, jakich zawsze przestrzegałem w sprawach świeckich, i doszedłem do wniosku, że Biblia jest księgą nadprzyrodzoną, że pochodzi od Boga” (The Book of Books: An Introduction).

Pismo Święte to rzeczywiście o wiele więcej niż dokładna historia. Jest natchnionym Słowem Bożym, zbawiennym darem dla ludzkości (2 Tymoteusza 3:16). Można się o tym przekonać, poznając zawarte w Biblii informacje z dziedziny geografii. Zagadnienie to omówimy w następnym numerze.

[Ilustracje na stronach 6, 7]

Powyżej: Trzy fragmenty płaskorzeźby ściennej

Poniżej: Zdobycie Lakisz — rysunek na podstawie asyryjskiej płaskorzeźby ściennej

[Prawa własności]

(Za uprzejmą zgodą British Museum)

(Źródło: The Bible in the British Museum, wydane przez British Museum Press)

[Prawa własności do ilustracji, strona 4]

Za uprzejmą zgodą Zarządu British Museum