EZDRASZA, KSIĘGA
Sprawozdanie ukazujące, jak Jehowa spełnił obietnice dotyczące uwolnienia Izraela z niewoli babilońskiej i odrodzenia w Jerozolimie prawdziwego wielbienia. Przytoczono w nim królewskie rozkazy zezwalające Żydom na wznowienie wielbienia Jehowy po 70 latach spustoszenia Jerozolimy i opisano, jak pomimo przeciwności doprowadzili oni to dzieło do końca. W całej swej księdze Ezdrasz ściśle trzyma się tego tematu. Najwyraźniej nie zamierzał przedstawić kompletnej kroniki wydarzeń i zapewne właśnie dlatego w jego relacji są luki czasowe — np. między rozdz. 6 a 7.
Pisarz. Ezdrasz nie tylko był kapłanem, uczonym oraz biegłym przepisywaczem, ale też „przygotował swe serce, by (...) uczyć w Izraelu przepisu i sprawiedliwości”, a także by korygować uchybienia w sposobie oddawania czci Jehowie praktykowanym przez repatriowanych Izraelitów — posiadał więc wszelkie potrzebne kwalifikacje do napisania księgi noszącej jego imię. Prócz tego z upoważnienia króla Persji dysponował władzą, która umożliwiała mu przeprowadzenie potrzebnych badań archiwalnych, toteż znakomicie nadawał się do opisania tego ważnego okresu dziejów swego narodu (Ezd 7:6, 10, 25, 26). Dlatego od 27 wersetu 7 rozdz. do końca rozdz. 9 zgodnie z prawdą przedstawia wydarzenia w pierwszej osobie. Większość uczonych zgadza się co do tego, że Księga Ezdrasza podejmuje relację historyczną w miejscu, w którym kończą ją księgi Kronik, o czym świadczy porównanie 2 Kronik 36:22, 23 z Ezdrasza 1:1-3. Również ta okoliczność przemawia za tym, że właśnie Ezdrasz był pisarzem tej księgi. To samo głosi tradycja żydowska.
Autentyczność. Księga Ezdrasza należy do kanonu hebrajskiego. Pierwotnie stanowiła jeden zwój z Księgą Nehemiasza. Takiego tradycyjnego połączenia trzyma się Talmud Babiloński (Bawa batra 14b), ale od XVI w. drukowane Biblie hebrajskie wprowadzają podział między tymi księgami, choć dalej uznają je za jedną całość, gdy podają łączną liczbę ksiąg składających się na Pisma Hebrajskie. Przekład Wujka (wyd. 1599) używa nazw Księgi Pierwsze i Wtóre Ezdraszowe, lecz przy drugiej podaje też tytuł Księgi Nehemiaszowe. Pewien grecki apokryf nosi tytuł Księga 3 Ezdrasza. Składa się z fragmentów 2 Kronik, Ezdrasza i Nehemiasza oraz z popularnych legend. Prócz tego istnieje utwór mylnie nazywany Księgą 4 Ezdrasza.
Większa część Księgi Ezdrasza została napisana po hebrajsku. Spore fragmenty sporządzono jednak po aramejsku, gdyż Ezdrasz korzystał z publicznych rejestrów i urzędowych dokumentów, z których przepisał m.in. listy do królów Persji, wysłane przez urzędników „zza Rzeki [Eufrat]”, oraz udzielone im odpowiedzi i polecenia. Dokumenty te powiązał ze sobą krótkim komentarzem historycznym. W jego czasach aramejski był językiem dyplomacji i handlu międzynarodowego. Urywki spisane po aramejsku występują w rozdz. 4-7. Niektóre informacje Ezdrasz przepisał z archiwów żydowskich, więc rzecz jasna uczynił to w języku hebrajskim. Także te fakty dobitnie przemawiają za autentycznością jego relacji.
W Ezdrasza 7:23-26 zaznaczono, że władze perskie pozwoliły Żydom stosować się do Prawa Mojżeszowego, przez co przyczyniły się do odrodzenia czystego wielbienia. Wspominając o królach Persji, Ezdrasz wymienia ich we właściwej kolejności. Większość współczesnych uczonych zgadza się, że księga ta jest dokładna, a The New Westminster Dictionary of the Bible otwarcie przyznaje, iż „wiarogodność zawartych w niej danych historycznych nie budzi najmniejszych wątpliwości” (red. H. Gehman, 1970, s. 291). Można więc polegać na jej treści, jak również na tym, że Ezdrasz był postacią historyczną.
Czas i tło akcji. Księga Ezdrasza została spisana razem z księgami Kronik ok. 460 r. p.n.e. Ezdrasz rozpoczyna od przytoczenia dekretu Cyrusa, zezwalającego Żydom na opuszczenie Babilonu i powrót do ojczyzny. Dokument ten został opublikowany w pierwszym roku panowania tego króla Persji (Ezd 1:1). Juda i Jerozolima opustoszały jesienią 607 r., gdy ostatni mieszkańcy pozostawieni przez Nebukadneccara przenieśli się do Egiptu. A zatem 70 rok spustoszenia Jerozolimy, ostatni rok wymuszonego sabatu dla całego kraju, dobiegł końca jesienią 537 r. Wobec tego dekret Cyrusa musiał zostać wydany pod koniec r. 538 lub na początku 537. Przemawiają za tym dwie okoliczności: po pierwsze, spustoszenie musiało trwać całe 70 lat; po drugie, Izraelitów raczej nie wyprawiono by w drogę podczas zimowych deszczów, a tak właśnie by się stało, gdyby owo rozporządzenie wydano kilka miesięcy wcześniej. Przypuszczalnie ogłoszono je więc wczesną wiosną r. 537, dzięki czemu Żydzi mogli wyruszyć w podróż podczas pory suchej, dotrzeć do Jerozolimy i postawić ołtarz w pierwszym dniu siódmego miesiąca (Tiszri) tego samego roku, czyli 29 września według kalendarza gregoriańskiego (Ezd 3:2-6).
Po opisaniu obchodów Paschy oraz Święta Przaśników, urządzonych po ukończeniu odbudowy świątyni w r. 515 p.n.e., Ezdrasz przeskakuje do siódmego roku panowania króla Persji Artakserksesa (468 p.n.e.), gdy on sam pojawił się na scenie wydarzeń. Począwszy od wersetu 27 rozdz. 7 do końca rozdz. 9 używa pierwszej osoby, ale w rozdz. 10 przechodzi na trzecią osobę i usuwa się w cień, żeby skupić się na poczynaniach książąt, kapłanów, lewitów oraz pozostałych repatriantów, zwłaszcza tych, którzy musieli odprawić cudzoziemskie żony.
[Ramka na stronie 622]
GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI EZDRASZA
Odbudowa świątyni jerozolimskiej i wznowienie w niej prawdziwego wielbienia po niewoli babilońskiej
Obejmuje okres ok. 70 lat od powrotu Żydów z wygnania w Babilonie
Cyrus wydaje dekret przyznający Żydom wolność, ostatek wygnańców wraca więc do Jerozolimy, żeby odbudować świątynię (537 p.n.e.) (1:1 do 3:6)
Odbudowa świątyni (3:7 do 6:22)
Położenie fundamentu w drugim roku po powrocie z niewoli
Wrogowie ustawicznie przeszkadzają w odbudowie świątyni, aż wreszcie udaje im się doprowadzić do wstrzymania prac i dopiero w drugim roku Dariusza I (520 p.n.e.) prorocy Zachariasz i Aggeusz pobudzają lud do wznowienia robót
Po urzędowym zbadaniu kronik perskich w Babilonie i Ekbatanie okazuje się, że Cyrus rzeczywiście wyraził zgodę na odbudowę świątyni, toteż Dariusz I nakazuje bezzwłocznie ją podjąć, a usiłującym w tym przeszkodzić grozi karą śmierci
W szóstym roku Dariusza I (515 p.n.e.) budowa świątyni dobiega końca; po jej poświęceniu obchodzona jest Pascha
Ezdrasz wyrusza do Jerozolimy (468 p.n.e.), by przekazać dary dla świątyni i ustanowić sędziów (7:1 do 8:36)
Władca Persji Artakserkses I udziela zezwolenia na tę podróż
Ezdrasz w towarzystwie ok. 1500 mężczyzn oraz 258 Lewitów i netynejczyków z Kasifii wyrusza z punktu zbornego nad rzeką Ahawa; mają ze sobą złoto, srebro oraz sprzęty dla świątyni i po upływie trzech i pół miesiąca docierają do Jerozolimy
Oczyszczenie Izraela wraz z kapłanami (9:1 do 10:44)
Dowiedziawszy się o skalaniu narodu przez małżeństwa z cudzoziemkami, Ezdrasz w publicznej modlitwie wyznaje winy Jehowie
Szechaniasz przyznaje, iż dopuścili się grzechu, i proponuje zawarcie przymierza zobowiązującego do odprawienia cudzoziemskich żon wraz z ich potomstwem
Wszyscy dawniejsi wygnańcy zostają zgromadzeni w Jerozolimie; zapada postanowienie, że książęta będą na bieżąco rozpatrywać poszczególne przypadki nieczystości
Kapłani, lewici i pozostali mężczyźni odprawiają cudzoziemskie żony wraz z synami