SETNIK

Greckie słowa hekatontárches (lub hekatòntarchos) i kentyríon odnoszą się do oficera dowodzącego oddziałem 100 żołnierzy, czyli do setnika (centuriona). Rzymski legion bez względu na liczebność składał się z 60 centurii, a każdą dowodził setnik. Jeżeli legion miał mniej niż 6000 żołnierzy, setnik dalej dowodził jego sześćdziesiątą częścią, nawet gdy było to mniej niż 100 żołnierzy. Setników mianowali trybunowie, a potem zatwierdzali ich wyżsi urzędnicy państwowi. Był to najwyższy stopień wojskowy, do jakiego mogli dojść zwykli żołnierze, choć wśród samych setników istniały jeszcze możliwości pewnego awansu.

Setnicy odgrywali kluczową rolę w legionie, pełniąc w nim ważne funkcje. Chociaż podlegali trybunom i musieli wykonywać ich rozkazy, właśnie oni byli bezpośrednimi, rzeczywistymi przełożonymi żołnierzy. Setnik prowadził musztrę, pracował z żołnierzami, sprawdzał ich uzbrojenie, zapasy, żywność oraz kontrolował ich zachowanie. Był odpowiedzialny za dyscyplinę, nadzorował biczowanie i wykonywanie wyroków śmierci, miał prawo wymierzać żołnierzom karę. Gotowość bojowa i skuteczność armii rzymskiej zależała przede wszystkim od setników; ogólnie biorąc, byli oni jej najbardziej doświadczonymi i najcenniejszymi członkami (zob. WOJSKO).

Chrześcijańskie Pisma Greckie wspominają o setnikach szereg razy. Pewien setnik z Kafarnaum prosił Jezusa o uzdrowienie swego niewolnika, a Jezus pochwalił go za wielką wiarę (Mt 8:5-13). Człowiek ten niewątpliwie był poganinem, o czym świadczy zarówno to, co o nim mówili Żydzi: „Miłuje nasz naród i sam zbudował dla nas synagogę”, jak i jego własne słowa: „Nie zasługuję na to, byś wszedł pod mój dach”, a także wypowiedź Jezusa: „Nawet w Izraelu nie znalazłem tak wielkiej wiary”. Jeżeli był on Rzymianinem, całe zdarzenie jest tym bardziej godne uwagi, gdyż Rzymianie nie słynęli ze współczucia dla niewolników (Łk 7:1-9).

Inny setnik dowodził czterema żołnierzami, którzy dokonali egzekucji Jezusa (Jn 19:23). Oficer ten był zapewne obecny przy tym, gdy przed Piłatem rozpatrywano kwestię, czy Jezus jest Synem Bożym (Jn 19:7). Ponieważ był świadkiem procesu i innych okoliczności prowadzących do zawieszenia Jezusa na palu, a potem cudownych zjawisk towarzyszących jego śmierci, „zaczął wychwalać Boga” i mówił: „Rzeczywiście był to człowiek prawy” oraz „Ten na pewno był Synem Bożym” (Łk 23:47; Mt 27:54). Niewątpliwie to jego Piłat zapytał, czy Jezus jest martwy, zanim pozwolił wydać jego zwłoki i je pochować (Mk 15:44, 45).

Korneliusz, setnik oddziału italskiego, mieszkający w Cezarei, był pierwszym nieobrzezanym poganinem, który został przyjęty do zboru chrześcijańskiego (Dz 10:1-48). Fakt, iż miał swój dom oraz żołnierzy do własnej dyspozycji, wskazuje na to, że oficerom tej rangi wolno było mieszkać oddzielnie, poza koszarami, w których kwaterowała reszta wojska (zob. KORNELIUSZ).

Około 56 r. n.e. setnicy stacjonujący w twierdzy Antonia razem z żołnierzami i dowódcą wojskowym pośpiesznie wkroczyli na pobliski teren świątyni i uratowali Pawła przed rozjuszonym tłumem (Dz 21:32). Później Paweł uniknął biczowania na rozkaz wyższego rangą dowódcy wojskowego, gdy obecnemu przy tym setnikowi powiedział, że jest obywatelem rzymskim (Dz 22:25, 26). Dowiedziawszy się o planowanym zamachu na swe życie, apostoł przywołał setnika, by ten zaprowadził jego siostrzeńca z tą wiadomością do dowódcy wojskowego. Następnie dwom setnikom polecono przygotować 470 żołnierzy, w tym jeźdźców i włóczników, którzy mieli bezpiecznie wyprowadzić Pawła z Jerozolimy (Dz 23:17, 23).

Juliuszowi, setnikowi z oddziału Augusta (zob. AUGUSTA, ODDZIAŁ), poruczono przewiezienie Pawła z Cezarei do Rzymu. Traktował go życzliwie, choć początkowo nie słuchał jego rad. Potem jednak zrozumiał, że warto brać pod uwagę jego zdanie, przyczynił się też do uratowania mu życia (Dz 27:1, 6, 11, 31, 43).