NIEZNANY BÓG

Inskrypcja „Nieznanemu Bogu” widniała na ołtarzu, który Paweł zobaczył w Atenach. Ateńczycy, przejęci bojaźnią przed bóstwami, budowali wiele świątyń i ołtarzy. Posunęli się nawet do ubóstwiania pojęć abstrakcyjnych i wznosili ołtarze ku czci Sławy, Skromności, Energii, Perswazji czy Litości. Ołtarz poświęcony „Nieznanemu Bogu” zbudowali prawdopodobnie z obawy przed pominięciem jakiegoś boga i ściągnięciem na siebie jego niezadowolenia. W pierwszych słowach skierowanych do stoików, epikurejczyków i innych osób zgromadzonych na Areopagu (Wzgórze Aresa) Paweł taktownie nawiązał do tego ołtarza i wyjaśnił, że oto ogłasza im Boga, którego dotąd nie znali (Dz 17:18, 19, 22-34).

Istnienie w Grecji takich ołtarzy poświadczają greccy pisarze Filostrat (170?-245 n.e.) i Pauzaniasz (II w. n.e.). Ten ostatni wspomina o ołtarzach „bogów zwanych Agnostoj, tj. [Nieznanymi]” (Wędrówka po Helladzie, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, 1973, I, I, 4). Natomiast Filostrat w dziele Żywot Apolloniosa z Tyany (tłum. M. Szarmach, Toruń 2000, VI, 3) pisze: „O wiele mądrzej jest wyrażać się dobrze o wszystkich bogach, jak to czynią Ateńczycy, którzy wznieśli również ołtarze na cześć bóstw nieznanych”.