Młodzi ludzie pytają:

Jak się pozbyć uprzedzeń rasowych?

W Sydney przeprowadzono ankietę wśród dzieci różnych ras, w wieku od 9 do 13 lat. Chodziło o ustalenie, co myślą o ludziach innego koloru skóry. Niektóre białe dzieci australijskie dawały wyraz uprzedzeniom do różnych mniejszości, jednakże „dzieci z pozostałych grup etnicznych okazały się tak samo, a często nawet bardziej uprzedzone do innych grup” („The Journal of Psychology”).

MŁODYM udzielają się uprzedzenia rasowe. „W mojej szkole”, mówi 17-letnia Lucy, „większość białych dzieci jada w jednej stołówce, a wszystkie czarne w drugiej”.

A jak Ty się odnosisz do ludzi innej rasy? Może żywisz wobec nich mieszane uczucia, choć w głębi duszy wiesz, że uprzedzanie się jest niemądre, niesprawiedliwe i staroświeckie. Jane Norman i dr Myron W. Harris, którzy prowadzą badania naukowe na ten temat, stwierdzili: „Większość (...) białej i kolorowej młodzieży przyznaje, że wolałaby nie mieć uprzedzeń. Mimo to często są ostrożni i nieufni wobec siebie nawzajem. Wiedzą też, że przez nawiązanie bliższych stosunków z osobami innej rasy mogliby się narazić rodzicom i przyjaciołom”. Podobne problemy rasowe istnieją w wielu krajach.

Przesądy rasowe potrafią się również udzielać młodym chrześcijanom, którzy zdają sobie sprawę, że jest to niewłaściwe. W jednych okolicach kontakty z osobami odmiennej rasy należą do rzadkości, w innych są częste i prowadzi to do silnych napięć. Ale skąd się biorą te uprzedzenia?

Mechanizm powstawania uprzedzeń rasowych

Uprzedzenie to nieprzychylna opinia wydawana z góry. Kto więc żywi uprzedzenia rasowe, ten osądza drugich bez rozpatrzenia sprawy. Zakłada, że przedstawiciele określonej rasy siłą rzeczy mają pewne przywary, niepożądane nawyki bądź niesympatyczny sposób bycia. Upiera się przy tym, nawet gdy fakty jawnie przeczą jego poglądom. Może na przykład twierdzić, iż wszyscy ci ludzie są „leniwi” lub „tępi”. A gdy widzi, że ktoś z nich jest pracowity albo wręcz błyskotliwy, gotów uważać go za wyjątek. Nie dostrzega zalet poszczególnych osób.

Jednakże człowiek nie rodzi się z uprzedzeniami. W dziele pt. The Encyclopedia of Human Behavior czytamy: „Z obserwacji prowadzonych na całym świecie wynika, że bawiące się dzieci nie czynią różnicy między rówieśnikami z innych grup etnicznych i albo nie dostrzegają oczywistych odmienności w wyglądzie, albo uznają je za rzecz naturalną”. Nieco dalej powiedziano: „Uprzedzenia (...) zawsze są czymś nabytym, a kształtują się przeważnie pod wpływem postawy drugich”. Przesądy rasowe można przejąć od rodziców, nauczycieli i rówieśników. Niekiedy potęgują je też niemiłe zajścia z przedstawicielami innej rasy.

A zatem niejeden z nas bezwiednie przyswoił sobie sposób myślenia i zachowania skażony uprzedzeniami. Toteż często trzeba poważnie zastanowić się nad sobą i uczciwie ocenić własne uczucia w tym względzie. Może przyjaźnisz się z osobami o odmiennym kolorze skóry. Ale czy pod ich nieobecność nie wyrażasz się o innej rasie lekceważąco? A kiedy z nimi rozmawiasz, czy nie wysuwasz różnic rasowych na pierwszy plan przez ciągłe nawracanie do tego tematu lub opowiadanie niesmacznych, przykrych dowcipów? W książce pt. The Nature of Prejudice (Skąd biorą się uprzedzenia) czytamy: „Nawet gdy żarty zdają się być niewinne, może kryć się za nimi wrogość”. Czy czujesz się zażenowany lub zakłopotany, jeśli ktoś zobaczy Cię z tymi osobami w miejscu publicznym? Czy z góry zakładasz, że ludzie innej rasy mają jakieś uzdolnienia — albo wady?

„Gniewa mnie to, że dostrzegam u siebie takie uczucia, ale jakoś nie potrafię się ich wyzbyć” — skarżył się pewien młodzieniec, który szczerze pragnął przezwyciężyć swoje uprzedzenia.

Jak Bóg zapatruje się na rasy

Już samo uświadomienie sobie, że taki problem istnieje, jest pierwszym krokiem na drodze do jego rozwiązania. Warto też wiedzieć, jak na rasy zapatruje się Bóg. Przyjrzyjmy się na przykład sytuacji, która powstała w I wieku. Napięcia w stosunkach między Żydami a nie-Żydami przeniknęły do zboru chrześcijańskiego. Pewnego razu apostoł Piotr uległ presji otoczenia i „zaczął się wycofywać i oddzielać” od chrześcijan pochodzenia pogańskiego, nie chcąc nawet z nimi jeść. Gdy dowiedział się o tym apostoł Paweł, nie poparł Piotra. ‛Przeciwstawił się mu w twarz, ponieważ zasłużył na potępienie’. Uprzedzenia rasowe były wśród chrześcijan nie do przyjęcia! Paweł napisał: „Bóg nie kieruje się zewnętrznym wyglądem człowieka” (Galatów 2:6, 11-14).

W Dziejach Apostolskich 10:34, 35 czytamy ponadto, że „Bóg nie jest stronniczy, lecz w każdym narodzie człowiek, który się Go boi i wprowadza w czyn sprawiedliwość, jest Mu przyjemny”. To prawda, że ludzie innej rasy różnią się od Ciebie barwą skóry, kształtem włosów i niektórymi cechami twarzy. Skoro jednak Bóg „uczynił z jednego człowieka wszystkie narody ludzkie”, cała ta zdumiewająca różnorodność jest Jego dziełem (Dzieje Apostolskie 17:26). Co więcej, nie potępia On poszczególnych ras za rozmaitość potraw, muzyki, ubioru, mowy i form towarzyskich. Kiedy więc apostoł Paweł działał wśród nie-Żydów, nie odnosił się z pogardą do ich tradycji, choć zapewne kłóciły się niejednokrotnie z zasadami judaizmu, które wpajano mu od dzieciństwa. Napisał: „Dla żyjących bez prawa [nie-Żydów] stałem się jak ktoś bez prawa” — przez okazywanie szacunku dla ich zwyczajów (1 Koryntian 9:21).

Kto zatem ma w nienawiści lub w pogardzie osoby innej rasy, w żaden sposób nie może podobać się Bogu.

Przezwyciężanie takich uczuć

Oczywiście pozbycie się zakorzenionych uczuć nie jest łatwe. Może Ci w tym dopomóc rozmowa z bliskim przyjacielem lub którymś z rodziców. Dobrze też będzie usłuchać rady biblijnej, aby w stosunkach z drugimi się ‛rozszerzyć’ (2 Koryntian 6:12, 13). W miarę możności nie ograniczaj się do przebywania pośród osób należących do Twojej rasy, kręgu kulturowego bądź środowiska. Wspomniana The Encyclopedia of Human Behavior stwierdza: „Dzięki utrzymywaniu kontaktów i wymianie myśli ludzie lepiej się poznają i bardziej cenią, niejednokrotnie też zmienia się ich wzajemne nastawienie”.

Przekonał się o tym młody mężczyzna imieniem Chris, który pochodzi z miejscowości zamieszkanej głównie przez białych. „Nie wpajano mi żadnych uprzedzeń” — opowiada. „Ale kiedy poszedłem do szkoły średniej, czarni uczniowie ciągle mnie zaczepiali. Pomyślałem sobie, że to chuligani, i po prostu się ich bałem. A ponieważ ich dzielnica była zapuszczona, wydawało mi się, że wszyscy czarni są leniwi”.

Chris zaczął jednak studiować Biblię ze Świadkami Jehowy. Kiedy poznał Boży punkt widzenia, zmienił swój stosunek do czarnych. Potem podjął służbę w światowym biurze głównym Świadków Jehowy w Brooklynie i został przydzielony do zboru zróżnicowanego pod względem rasowym. „Teraz zetknąłem się z tym problemem bezpośrednio. Ale zacząłem ich odwiedzać i jadałem z nimi”. Kontakty te wpłynęły na niego korzystnie. „Przekonałem się, że są tacy sami jak wszyscy”.

Do zboru chrześcijańskiego należą osoby „ze wszystkich narodów, i plemion, i ludów, i języków” (Objawienie 7:9). Zbliż się do nich. Zwróć uwagę, jak pomimo różnic wynikających z pochodzenia udaje im się zgodnie pracować w sposób, który podoba się Bogu. Przestań klasyfikować ludzi według jakiegoś szablonu, a raczej poznawaj ich jako jednostki, pozwalając, aby ‛każdy wykazywał, jakie jest jego własne dzieło’ (Galatów 6:4). Bądź sobą i trzymaj się „złotej reguły”: „Postępujcie z ludźmi tak, jak byście chcieli, żeby oni z wami postępowali” (Mateusza 7:12, Przekład współczesny). Gdy się w Tobie odzywa poczucie wyższości, proś Boga, aby Ci pomógł stosować radę biblijną: ‛Uważajcie drugich za wyższych od siebie’ (Filipian 2:3).

Oczywiście Twój negatywny pogląd nie ukształtował się z dnia na dzień i prawdopodobnie nie zmieni się w tak krótkim okresie. Niemniej w miarę wytrwałego dokładania starań zdołasz się pozbyć uprzedzeń.

[Ramka na stronie 21]

Czy rasa czarna została przeklęta?

Niektórzy próbują usprawiedliwić swoje uprzedzenia twierdzeniem, że Bóg przeklął czarną rasę. Jednakże w Biblii nigdzie nie czytamy o takim przekleństwie. W Księdze Rodzaju 9:25 rzeczywiście napisano: „Przeklęty niech będzie Kanaan. Niech stanie się najniższym niewolnikiem swych braci”. Ale ten nazbyt często przytaczany werset w ogóle nic nie mówi o kolorze skóry. Co więcej, rasa czarna najwyraźniej pochodzi od brata Kanaana imieniem Kusz (Rodzaju 10:6, 7; zobacz uwagę marginesową do Izajasza 43:3 w „New World Translation Reference Bible”, gdzie nazwa Kusz odnosi się do Etiopii). Potomkowie Kanaana najprawdopodobniej nie mieli czarnej skóry, lecz jasną.