• Zanikający ozon — czy nie niszczymy swojej tarczy ochronnej?
    Przebudźcie się! — 1989 | 8 czerwca

    • W 1974 roku naukowcom nasunęło się przypuszczenie, że ozon niszczą związki chloru, fluoru i węgla zwane freonami. Można je spotkać wszędzie. Stosowane są do produkcji różnego rodzaju wyrobów ze sztucznych tworzyw piankowych — od materiałów izolacyjnych po kubki i pojemniki do jednorazowego użycia. Służą do wytwarzania ciśnienia w opakowaniach aerozolowych, a także jako czynniki chłodnicze w klimatyzatorach i lodówkach oraz jako rozpuszczalniki do czyszczenia sprzętu elektronicznego.

      Pewien naukowiec, który ostrzegał przed grożącym niebezpieczeństwem, wspomina: „Nie zawołałem nagle: ‛Heureka!’ Po prostu kiedyś wróciłem wieczorem do domu i powiedziałem żonie: ‛Praca posuwa się znakomicie, ale wygląda mi to na koniec świata’”. Ale przecież odkąd w 1930 roku zaczęto stosować freony, wielu zachwalało ich nietoksyczność i wyjątkową trwałość. Czyżby się mylili?

      Niebezpieczeństwo przepowiedziane

      Skądże. Na nieszczęście mieli rację. Właśnie dlatego, że freony są tak trwałe, nie tracą swego niszczycielskiego działania. Po ulotnieniu się z zepsutych klimatyzatorów i zgniecionych kubków z tworzywa piankowego wędrują powoli do stratosfery. Tam są bombardowane przez promienie ultrafioletowe i w końcu się rozpadają, uwalniając faktycznego „pożeracza” ozonu, to znaczy chlor. Jego atomy puszczają się w istny taniec śmierci z kruchymi cząsteczkami ozonu, powodują ich rozpad, a same nietknięte wirują dalej w poszukiwaniu kolejnego pechowego partnera. Jeden atom chloru może tak „tańczyć” ponad 100 lat i zniszczyć 100 tysięcy cząsteczek ozonu.

      Zaniepokojeni naukowcy uderzyli na trwogę, protestując przeciw używaniu freonów jako czynnika wytwarzającego ciśnienie w opakowaniach aerozolowych, do czego głównie służą. Od 1978 roku w Kanadzie, Szwecji i USA nie wolno ich wykorzystywać do tego celu, ale mało kto poszedł za przykładem tych krajów. Co gorsza, owe trwałe związki chemiczne znajdowały coraz szersze zastosowanie, toteż ich produkcja stale wzrastała. W USA wciąż jeszcze zużywa się jedną czwartą światowej produkcji freonów.