Gdy jedzenie jest twoim wrogiem

Wracając myślą do młodych lat, Jean ma żywo w pamięci, że stanowiła obiekt kpin i szyderstw. Powód? Była najwyższą i najcięższą dziewczyną w klasie. Ale to nie wszystko. „Jeszcze gorsza od dużych rozmiarów była moja nieśmiałość i skrępowanie w towarzystwie” — wspomina Jean. „Często dokuczała mi samotność, chciałam się więc dopasować do jakiejś grupy, ale zazwyczaj czułam się obco”.

Jean uważała, że przyczyna każdego jej problemu tkwi w wyglądzie i że smukła, wysportowana sylwetka wszystkiemu zaradzi. Tymczasem wcale nie była otyła. Wprost przeciwnie — przy 183 centymetrach wzrostu jej waga 66 kilogramów nie przekraczała normy. Mimo to Jean sądziła, że jest gruba, i w wieku 23 lat postanowiła schudnąć. ‛Gdy będę szczupła’, rozumowała, ‛inni zechcą przebywać w moim towarzystwie. Wreszcie poczuję się akceptowana i wyjątkowa’.

„Przez takie niedorzeczne myślenie na 12 lat wpadłam w sidło zwane anoreksją i bulimią” — wyjaśnia Jean. „Rzecz jasna schudłam, i to tak bardzo, że omal nie umarłam, ale zamiast prowadzić szczęśliwe życie, zrujnowałam sobie zdrowie i na przeszło 10 lat pogrążyłam się w depresji i rozpaczy”.

PRZYPADEK Jean nie jest odosobniony. Według pewnych danych wśród amerykańskich nastolatek i młodych kobiet co setna ma anoreksję, a cierpiących na bulimię jest prawdopodobnie trzy razy więcej. „Od lat pracuję w szkołach i college’ach”, mówi dr Mary Pipher, „i na własne oczy widzę, że zaburzenia apetytu wciąż są bardzo powszechne”.

Poza tym zaburzenia te dotykają najróżniejszych ludzi. Kiedyś były uważane za problem bogatych, a teraz szerzą się wśród przedstawicieli wszystkich narodowości i klas społeczno-ekonomicznych. Wzrasta nawet liczba mężczyzn, u których rozpoznaje się zaburzenia apetytu, i dlatego tygodnik Newsweek nazwał je „grabieżcami pamiętającymi o równouprawnieniu”.

Szczególnie zatrważające jest jednak to, że średnia wieku chorych najwyraźniej się obniża. „Do szpitala trafiają dziewczynki, które nie mają jeszcze dziesięciu lat, nawet sześciolatki” — oświadczyła Margaret Beck, tymczasowo nadzorująca ośrodek leczenia zaburzeń apetytu w Toronto. „Ich liczba jest jeszcze niewielka”, dodała, „ale wciąż rośnie”.

Ogółem ofiarą zaburzeń apetytu padają miliony osób — głównie dziewczęta i młode kobiety.a „Pogląd tych ludzi na jedzenie oraz sposób odżywiania się jest inny niż większości” — zauważa Nancy Kolodny, zajmująca się problematyką społeczną. „Zamiast jeść dla zaspokojenia głodu, ze względu na zdrowie i wartość odżywczą potraw, dla przyjemności albo po to, by mile spędzić czas w towarzystwie, zaczynają przedziwnie traktować posiłki i robią rzeczy dalekie od normalności — na przykład przed zjedzeniem czegoś odprawiają kuriozalne rytuały lub natychmiast po spożyciu posiłku usuwają go z organizmu”.

Przyjrzymy się bliżej dwóm powszechnym zaburzeniom apetytu — anoreksji (jadłowstrętowi psychicznemu) oraz bulimii (żarłoczności psychicznej).

[Przypis]

Anoreksja — samogłodzenie

Osoby cierpiące na anoreksję albo nie chcą jeść, albo jedzą tak mało, że się wpędzają w niedożywienie. Na przykład 17-letnia Antoinette opowiada, iż w pewnym momencie ważyła bodajże 37 kilogramów — bardzo niewiele jak na nastolatkę o wzroście 170 centymetrów. „W ciągu dnia nie spożywałam więcej niż 250 kalorii i notowałam, co zjadłam” — mówi.

Anorektyczki mają obsesję na punkcie żywności i są gotowe zrobić wszystko, byle tylko nie przytyć. „Zaczęłam wypluwać jedzenie w serwetkę, udając, że wycieram usta” — opowiada Heather. Aby nie przybrać na wadze, Susan zawzięcie ćwiczyła. „Niemal codziennie”, wspomina, „przebiegałam dystans 12 kilometrów lub pływałam przez godzinę, w przeciwnym zaś razie dręczył mnie niepokój i poczucie winy. Co rano doznawałam największej przyjemności, zwykle jedynej prawdziwej przyjemności — stojąc na wadze, przekonywałam się, że mam sporo poniżej 45 kilogramów”.

Jak na ironię, anorektyczki są niekiedy świetnymi kucharkami i potrafią przyrządzić smakowity posiłek, którego same nawet nie tkną. „Gdy byłam w najgorszym stanie”, mówi Antoinette, „gotowałam w domu wszystkie obiady i zawsze robiłam drugie śniadanie dla młodszego brata i siostry. Nie dopuszczałam ich do lodówki. Uważałam, że kuchnia należy wyłącznie do mnie”.

W książce A Parent’s Guide to Anorexia and Bulimia (Anoreksja i bulimia — poradnik dla rodziców) czytamy, że niektóre anorektyczki „przesadnie dbają o porządek i mogą żądać, by cała rodzina stosowała się do ich nierealistycznie wysokich wymagań. Nie znoszą, aby czasopismo, kapcie czy filiżanka choć przez chwilę były nie na swoim miejscu. Taką samą, a nawet większą manię mają nieraz na punkcie higieny osobistej i wyglądu — na całe godziny zamykają się w łazience i nie wpuszcząją nikogo, kto chciałby się przygotować przed wyjściem do pracy czy do szkoły”.

Skąd się bierze to dziwne zaburzenie zwane anoreksją? Zazwyczaj młoda osoba — najczęściej kobieta lub dziewczyna — postanawia zrzucić określoną liczbę kilogramów. Kiedy jednak osiąga swój cel, nie jest zadowolona. Patrząc w lustro, wciąż wydaje się sobie gruba, toteż próbuje stracić jeszcze parę kilogramów. Krok po kroku dochodzi do tego, że waży 15 lub więcej procent poniżej normy dla jej wzrostu.

Na tym etapie rodzina i przyjaciele osoby cierpiącej na anoreksję zaczynają z niepokojem mówić o jej nadmiernej chudości, wręcz wycieńczeniu. Ale ona patrzy na to inaczej. „Nie sądziłem, że wyglądam jak skóra i kości” — mówi chory na anoreksję Alan, który mając 175 centymetrów wzrostu, w pewnym momencie ważył już tylko 33 kilogramy. „W miarę jak chudniesz”, wyjaśnia, „twój umysł coraz bardziej się wypacza i nie postrzegasz siebie obiektywnie”.a

Z upływem czasu anoreksja może prowadzić do poważnych kłopotów zdrowotnych, między innymi do osteoporozy i niewydolności nerek. Niekiedy kończy się nawet śmiercią. „Lekarz powiedział, że pozbawiłam swój organizm tak wielu składników odżywczych, iż jeszcze dwa miesiące takiej diety, a umarłabym z niedożywienia” — opowiada Heather. Jak donosi biuletyn The Harvard Mental Health Letter, wśród kobiet, u których rozpoznano anoreksję, około pięciu procent umiera w ciągu dziesięciu lat.