Pewien komentator oznajmił: „Materiały wykopaliskowe są niestety fragmentaryczne i dlatego mają ograniczoną wartość”.¹⁷ Potwierdza się to zwłaszcza w wypadku wcześniejszych okresów historii Izraela, co do których dowody archeologiczne nie wypowiadają się jednoznacznie. A jeśli chodzi o Jerycho, to wskutek nasilonej erozji tamtejsze znaleziska są jeszcze mniej jasne.

Ograniczone możliwości archeologii

28, 29. Z jakich ograniczeń archeologii zdają sobie sprawę uczeni?

²⁸ Nawet sami archeolodzy dostrzegają ograniczenia tej dziedziny wiedzy. Na przykład Yohanan Aharoni wyjaśnia: „Kiedy trzeba dokonać interpretacji historycznej lub historyczno-geograficznej, archeolog musi wyjść poza ramy nauk ścisłych, a zdać się na oceny oraz hipotezy, by móc nakreślić pełny obraz dziejów”.¹⁸ Nawiązując do wieku przypisywanego rozmaitym znaleziskom, dodaje: „Musimy więc stale pamiętać, że datowanie nie zawsze jest niepodważalne, a często bywa mniej lub bardziej wątpliwe”. Mimo to jego zdaniem archeolodzy mogą obecnie w większym stopniu niż dawniej polegać na ustalonych przez siebie datach.¹⁹

²⁹ W książce The World of the Old Testament (Świat Starego Testamentu) postawiono pytanie: „Jak dalece obiektywne i naprawdę naukowe są metody stosowane przez archeologię?” Odpowiedź brzmi: „Archeolodzy są bardziej obiektywni przy ‚odkopywaniu’ faktów niż przy ich interpretacji. Niemniej to, czym się pasjonują jako ludzie, odbija się również na sposobie prowadzenia wykopalisk. W miarę przekopywania się przez kolejne warstwy ziemi nieuchronnie niszczą dowody, nie są więc w stanie sprawdzić swego ‚eksperymentu’ przez powtórzenie go. Właśnie z tego względu archeologia różni się od innych nauk, a opracowywanie sprawozdań z prac wykopaliskowych jest zadaniem nadzwyczaj wymagającym i pełnym pułapek”.²⁰

30. Jak osoby studiujące Biblię zapatrują się na archeologię?

³⁰ Archeologia może być zatem bardzo pomocna, ale — jak wszystkie ludzkie przedsięwzięcia — jest zawodna. Chociaż daje podstawy do wysuwania interesujących teorii, to nigdy nie powinniśmy ich uważać za bezsporne prawdy. Jeżeli archeolodzy interpretują swe znaleziska w sposób zaprzeczający Pismu Świętemu, nie należy automatycznie zakładać, iż to oni mają rację, a Biblia się myli. Wiadomo przecież, że ich wnioski nieraz się zmieniają.

[Ramka na stronie 50]

Możliwości archeologii

„Archeologia ani nie potwierdza Biblii, ani jej nie zaprzecza w sposób ostateczny, lecz spełnia inne ważne funkcje. Do pewnego stopnia odkrywa wspomniany w Biblii świat materialny. Kiedy wiemy, powiedzmy, z jakiego materiału był wzniesiony dany budynek albo jak wyglądała ‚wyżyna’, zaczynamy o wiele lepiej rozumieć tekst. Po drugie, archeologia uzupełnia doniesienia historyczne. Na przykład Stela moabicka naświetla z innej strony relację zawartą w 2 Królów 3:4 nn. (...) Po trzecie, [archeologia] ukazuje życie i sposób myślenia sąsiadów starożytnego Izraela — co nie tylko jest interesujące samo w sobie, ale też rzuca snop światła na świat idei, w którym rozwijała się mentalność dawnych Izraelitów” (Ebla—A Revelation in Archaeology).