Co twoje dzieci wolą robić w czasie wolnym — coś pooglądać czy poczytać? Po co by sięgnęły w pierwszej kolejności — po smartfona czy po książkę?

Od wielu lat czytanie ma poważną konkurencję — na początku była to telewizja, a teraz również internet. Jane Healy w książce wydanej w 1990 roku napisała: „Czytanie zdaje się stawać zanikającą umiejętnością” (Endangered Minds).

Wtedy to zdanie mogło się wydawać przesadzone. Ale obecnie, 30 lat później, niektórzy nauczyciele w krajach, gdzie powszechnie używa się urządzeń elektronicznych, zauważają, że coraz więcej młodych słabo czyta.

Czego dowiesz się z tego artykułu?

• Dlaczego dzieci powinny czytać

• Jak zachęcać do czytania

• Co mówią rodzice

Dlaczego dzieci powinny czytać

• Czytanie rozwija wyobraźnię. Kiedy czytamy jakąś historię, niektóre szczegóły podaje nam autor, ale pozostałe musimy sobie wyobrazić. Na przykład: Jak wyglądają bohaterowie? Jak brzmią ich głosy? W jakiej scenerii rozgrywa się akcja?

  

  Mama o imieniu Laura mówi: „Gdy oglądamy filmy, korzystamy z cudzej wyobraźni. Co prawda może to być bardzo przyjemne, ale w czytaniu jest coś wyjątkowego — czyjeś słowa ożywają w twojej głowie”.

• Czytanie kształtuje charakter. Dzięki czytaniu dzieci uczą się analizować i rozwiązywać problemy. Uczą się też koncentracji. W rezultacie rozwijają w sobie między innymi cierpliwość, panowanie nad sobą czy empatię.

  Empatię? Okazuje się, że tak! Niektórzy badacze doszli do wniosku, że wolne, uważne czytanie jakiejś historii pomaga dzieciom zastanawiać się nad odczuciami postaci, o których czytają. To z kolei pomaga im przejawiać empatię wobec osób, które spotykają na co dzień.

• Czytanie rozwija umiejętność myślenia. Uważni czytelnicy czytają w swoim tempie, żeby zrozumieć, co autor miał na myśli, i w razie konieczności nawet wracają do niektórych fragmentów. Dzięki temu jest większe prawdopodobieństwo, że zapamiętają to, o czym czytali, i skorzystają z tej wiedzy (1 Tymoteusza 4:15).

  Tata o imieniu Joseph zauważa: „Podczas czytania możesz zastanowić się nad jakimś stwierdzeniem, powiązać je z czymś, co już wiesz, i wyciągnąć z tego wnioski. Materiały multimedialne nie zawsze rozwijają taką umiejętność”.

Wniosek: Chociaż filmy i multimedia są przydatne, to jeśli twoje dzieci nie znajdą czasu na czytanie, mogą wiele stracić.

Jak zachęcać do czytania

• Zacznij jak najwcześniej. Chloe, mama dwóch chłopców, mówi: „Czytaliśmy naszym dzieciom, kiedy jeszcze były w łonie, i kontynuowaliśmy po ich narodzinach. Cieszymy się, że byliśmy w tym wytrwali. Z czasem czytanie — również dla przyjemności — stało się dla nich czymś naturalnym”.

  Zasada biblijna: „Od niemowlęctwa znasz święte pisma” (2 Tymoteusza 3:15).

• Stwórz klimat do czytania. Postaraj się, żeby w twoim domu książki były w łatwo dostępnym miejscu. Tamara, mama czworga dzieci, podpowiada: „Poszukaj książek, które zainteresują twoje dziecko, i połóż je obok jego łóżka”.

  Zasada biblijna: „Ucz dziecko, jaką drogą ma iść, a nie zejdzie z niej, nawet gdy się zestarzeje” (Przysłów 22:6).

• Ogranicz korzystanie z urządzeń elektronicznych. Tata o imieniu Daniel radzi, żeby wyznaczyć wieczór, kiedy nikt w rodzinie nie używa elektroniki. Mówi: „Przynajmniej raz w tygodniu mieliśmy spokojny wieczór bez telewizji. Mogliśmy wtedy poczytać — wspólnie albo osobno”.

  Zasada biblijna: ‛Oceńcie, co naprawdę się liczy’ (Filipian 1:10).

• Dawaj dobry przykład. Karina, mama dwóch dziewczynek, proponuje: „Pokazuj, że naprawdę ciekawi cię to, o czym czytasz. Sposobem czytania spraw, żeby w umyśle twojego dziecka dana historia ożyła. Jeśli lubisz czytać, twoje dzieci też mogą się w tym rozsmakować”.

  Zasada biblijna: „Dalej pilnie angażuj się w publiczne czytanie” (1 Tymoteusza 4:13).

Nie wszystkie dzieci pokochają czytanie. Ale twoje zachęty mogą wiele zdziałać. David, tata dwóch dziewczynek, zrobił coś jeszcze. Mówi: „Czytałem to, co czytały moje córki. Dzięki temu wiedziałem, czym się interesują, i mieliśmy o czym rozmawiać. To był taki mały klub dyskusyjny. Dobrze się przy tym bawiliśmy!”.

Co woli czytać twoje dziecko — wersję drukowaną czy elektroniczną?

Wielu młodych wybrałoby wersję elektroniczną. Książki „nie są (...) w stanie utrzymać uwagi pokolenia nauczonego klikać w następny link albo przewijać do następnej strony w ciągu kilku sekund” — napisała doktor Jean Twenge (iGen, tłum. O. Dziedzic).

Czytanie z urządzenia elektronicznego na pewno ma zalety. Dwudziestoletni John mówi: „W szkole, do której chodziłem, używało się e-booków. Funkcja wyszukiwania pozwalała mi szybko znaleźć informacje, których potrzebowałem”.

Osoby, które korzystają z urządzeń elektronicznych, mają też w zasięgu ręki wiele innych przydatnych narzędzi. Na przykład jednym ruchem palca mogą znaleźć definicję jakiegoś słowa, odtworzyć nagranie albo film czy wyszukać dodatkowe informacje. Ale czy to oznacza, że czytanie wersji drukowanej ma mniejszą wartość?

Niektórzy wolą korzystać z takiej wersji, kiedy chcą zgłębić jakiś temat. Dlaczego?

• Koncentracja. Nastolatek o imieniu Nathan mówi: „Kiedy czytam coś w wersji elektronicznej, często rozpraszają mnie wyskakujące na ekranie reklamy i powiadomienia”.

  Dwudziestoletnia Karen ma podobny problem: „Kiedy czytam coś z telefonu czy tabletu, nieraz bierze mnie pokusa, żeby otworzyć inną aplikację albo zagrać w jakąś grę”.

  Zasada biblijna: ‛Rób jak najlepszy użytek ze swojego czasu’ (Kolosan 4:5).

  Zastanów się: Czy twoje dziecko jest na tyle zdyscyplinowane, żeby się nie rozpraszać, kiedy czyta albo uczy się, korzystając z urządzenia elektronicznego? Jeśli nie, to jak możesz je nauczyć koncentrowania się?

  Wskazówka: Pomóż dziecku zrozumieć, że rozpraszanie się tylko wydłuży odrabianie pracy domowej i zabierze czas, w którym mogłoby się zająć czymś innym.

• Zrozumienie. W pewnej książce zauważono: „Jak pokazują liczne badania, osoby, które czytają wersję elektroniczną, nie rozumieją tekstu tak dobrze, jak osoby, które czytają wersję drukowaną” (N. Schaefer Riley, Be the Parent, Please).

  Jednym z powodów jest to, że ci, którzy korzystają z urządzeń elektronicznych, mają tendencję, by prześlizgiwać się po tekście, zamiast w niego wnikać. W książce Płytki umysł Nicholas Carr pisze: „W sieci (...) pragniemy gromadzić jak najwięcej informacji tak szybko, jak są w stanie się poruszać nasze oczy i palce” (tłum. K. Rojek).

  Oczywiście czasami pobieżne czytanie może się przydawać. „Problem jednak polega na tym, że ten (...) sposób czytania zaczyna dominować” — zauważa Nicholas Carr. W rezultacie twoje dziecko może nabrać zwyczaju przebiegania wzrokiem tekstu, nie rozumiejąc tak naprawdę jego znaczenia.

  Zasada biblijna: „Ze wszystkim, czego nabywasz, nabywaj zrozumienia” (Przysłów 4:7).

  Zastanów się: Jak możesz nauczyć swoje dziecko wnikać w temat bez względu na to, z jakiej wersji korzysta?

  Wskazówka: Zachowuj równowagę. Nie chodzi o to, żeby wybrać między jedną wersją a drugą. Obie mają swoje zalety. Niektóre funkcje w wersji elektronicznej mogą ułatwiać zrozumienie tekstu. Kiedy więc rozmawiasz z dzieckiem o zaletach i wadach czytania z obu wersji, bądź rozsądny. Pamiętaj też, że każde dziecko jest inne.

• Zapamiętywanie. W artykule opublikowanym w czasopiśmie Świat Nauki Ferris Jabr zauważa, że czytanie z urządzeń elektronicznych „wymaga większego wysiłku umysłowego i utrudnia zapamiętywanie”.

  Z kolei kiedy czytamy wersję drukowaną, angażujemy pamięć wzrokową. Tworzymy w głowie swego rodzaju „mapę” i zapamiętujemy, gdzie dany fragment znajduje się na stronie. Działa to jak „zakładka”, do której później możemy wrócić.

  Badacze zauważyli, że ludzie, którzy czytają materiały drukowane, lepiej zapamiętują informacje. Szybciej je sobie przypominają, bo lepiej je przyswoili.

  Zasada biblijna: „Strzeż praktycznej mądrości i umiejętności myślenia” (Przysłów 3:21).

  Zastanów się: Czy twojemu dziecku trudno jest zrozumieć albo zapamiętać to, co przeczytało lub czego się uczyło? Jeśli tak, to jak możesz mu pomóc nabrać dobrych zwyczajów związanych z nauką? Czy pomogłoby mu korzystanie z wersji drukowanej?

  Wskazówka: Weź pod uwagę, czy sposób, w jaki uczy się twoje dziecko, przynosi rezultaty, a nie czy mu odpowiada. Ludzie zazwyczaj przeceniają to, jak dobrze radzą sobie z czytaniem z ekranu.