Zastanów się przez chwilę nad zwyczajami praktykowanymi w Meksyku. Może to ci pomóc w wyrobieniu sobie opinii o tym świątecznym okresie.

Posadas, „trzej królowie” i nacimiento

Uroczystości zaczynają się 16 grudnia od tak zwanych posadas. W książce Mexico’s Feasts of Life (Meksykańskie święta) czytamy: „Jest to pora posadas, dziewięciu uroczych dni poprzedzających Wigilię, podczas których rozpamiętuje się samotną tułaczkę Józefa i Marii po Betlejem oraz chwilę, gdy wreszcie znajdują życzliwość i dach nad głową. Rodziny i przyjaciele zbierają się co wieczór, by odtwarzać wydarzenia sprzed narodzin Chrystusa”.

Zgodnie z tradycją grupa ludzi niesie figurki Józefa i Marii do jakiegoś domu i słowami pieśni prosi o posada, czyli schronienie. Domownicy odpowiadają śpiewem i w końcu wpuszczają gości do środka. Potem zaczyna się przyjęcie, na którym osoby z zawiązanymi oczami i kijem w ręku kolejno próbują stłuc piñata, duży zdobiony garnek ceramiczny zawieszony na sznurze. Gdy zostanie rozbity, uczestnicy zabawy zbierają jego zawartość (między innymi cukierki i owoce). Następnie przychodzi czas na jedzenie, picie, muzykę i tańce. W dniach od 16 do 23 grudnia odbywa się osiem takich przyjęć. A 24 grudnia obchodzona jest Nochebuena (Wigilia) i rodziny zasiadają wspólnie do specjalnego posiłku.

Wkrótce potem nadchodzi Nowy Rok, świętowany na bardzo hałaśliwych zabawach. Wieczorem 5 stycznia Tres Reyes Magos („trzej królowie”) mają przynieść dzieciom zabawki. Punktem kulminacyjnym jest przyjęcie organizowane 6 stycznia, na którym podaje się rosca de Reyes (okrągłe ciastko). Kto w trakcie jedzenia natrafi na niewielką figurkę małego Jezusa, ma 2 lutego urządzić ostatnie przyjęcie. (Gdzieniegdzie ukrywa się trzy figurki, przedstawiające „trzech królów”). Jak widać, zabawy związane z Bożym Narodzeniem trwają dość długo.

W tym okresie łatwo zauważyć nacimiento (szopkę). Jak wygląda? W miejscach publicznych, a także w kościołach i domach ustawia się ceramiczne, drewniane lub gliniane figurki (różnej wielkości). Przedstawiają one Józefa i Marię, klęczących przed żłobem, w którym leży noworodek. Na ogół są jeszcze pasterze i Los Reyes Magos („królowie”). Tłem jest stajnia, w której niekiedy umieszcza się także zwierzęta. Jednakże centralną postać stanowi figurka niemowlęcia, nazywanego po hiszpańsku el Niño Dios (Dziecko-Bóg). Kładzie się ją w żłobie w Wigilię.

Dokładniejsza analiza tradycji bożonarodzeniowych

Na temat świąt Bożego Narodzenia, powszechnie znanych na całym świecie, The Encyclopedia Americana mówi: „Większość zwyczajów związanych teraz z Bożym Narodzeniem pierwotnie nie wchodziła w skład tego święta, lecz raczej należała do przedchrześcijańskich i niechrześcijańskich obrzędów, które przejął Kościół chrześcijański. Wiele wesołych praktyk towarzyszących Bożemu Narodzeniu było wzorowanych na Saturnaliach, rzymskim święcie obchodzonym w połowie grudnia. Zapożyczono z niego na przykład wystawne ucztowanie, obdarowywanie się prezentami i palenie świec”.

W Ameryce Łacińskiej oprócz tych podstawowych zwyczajów mających związek z narodzeniem Chrystusa praktykowane są jeszcze inne. Być może zastanawiasz się nad ich pochodzeniem. Szczerze mówiąc, niejeden człowiek pragnący trzymać się Biblii zdaje sobie sprawę, że niektóre są po prostu azteckimi obrzędami. W gazecie El Universal, wydawanej w stolicy Meksyku, powiedziano: „Mnisi różnych zakonów wykorzystywali fakt, że święta z indiańskiego kalendarza rytualnego pasowały do katolickiego kalendarza liturgicznego, i traktowali to jako element wspierający ich działalność ewangelizacyjną i misyjną. Uroczystości poświęcone prastarym bóstwom zastąpili obchodami ku czci bóstw chrześcijańskich, wprowadzili europejskie święta i zwyczaje, jak również przejęli indiańskie święta, co zaowocowało synkretyzmem kulturalnym, z którego wywodzą się prawdziwie meksykańskie środki wyrazu”.

The Encyclopedia Americana wyjaśnia: „Odtwarzanie sceny narodzin Chrystusa dość wcześnie stało się elementem obchodów Bożego Narodzenia (...) Do kościoła szopkę wprowadził podobno święty Franciszek”. W początkowym okresie kolonizacji Meksyku w kościołach wystawiano jasełka. W ten sposób franciszkanie starali się uczyć Indian o narodzinach Jezusa. Później większą popularność zyskały posadas. Bez względu na pierwotne intencje przyświecające organizowaniu posadas ich obecny przebieg mówi sam za siebie. Jeżeli w tym czasie przebywasz w Meksyku, możesz zobaczyć lub wyczuć coś, na co wskazał publicysta dziennika El Universal: „Posadas, które przypominały o pielgrzymce rodziców Jezusa szukających bezpiecznego miejsca, gdzie mogłoby się urodzić Dziecko-Bóg, są dziś już tylko dniami pijaństwa, wybryków, obżarstwa, próżności i wciąż rosnącej przemocy”.

Z dawnych przedstawień urządzanych na żywo w kościołach zrodził się w czasach kolonialnych pomysł wystawiania nacimiento. Niejeden traktuje ją jako atrakcję, ale czy poprawnie oddaje ona relację biblijną? Jest to istotne pytanie. Kiedy z wizytą przyszli tak zwani trzej królowie — którzy w rzeczywistości byli astrologami — Jezus i jego rodzice nie przebywali już w stajni. Od jakiegoś czasu mieszkali w domu. Na pewno zainteresuje cię ów szczegół natchnionego sprawozdania z Ewangelii według Mateusza 2:1, 11. Warto też zauważyć, że Biblia nie podaje liczby przybyłych tam astrologów.b

W Ameryce Łacińskiej trzej królowie zastępują świętego Mikołaja. Ale podobnie jak w innych krajach, również tu wielu rodziców chowa w domu zabawki. A rano 6 stycznia dzieci odnajdują prezenty, rzekomo przyniesione przez trzech królów. W tym okresie sprzedawcy zabawek nabijają kieszenie, a niejeden dorobił się fortuny na czymś, co wielu szczerych ludzi uważa jedynie za fantazję. Sporo osób, w tym także małe dzieci, przestaje wierzyć w mit o trzech królach. Niektórzy są z tego powodu niezadowoleni, ale jakie rezultaty może przynieść wymysł podtrzymywany tylko dla tradycji i ze względu na interes handlowców?