GAD

(„pomyślność”).

1. Syn Jakuba i służącej Lei, Zilpy, która była też matką jego młodszego brata, Aszera. Urodził się w Paddan-Aram ok. 1770 r. p.n.e., a po jego narodzinach Lea rzekła: „To pomyślność!” i dlatego nadała mu imię Gad (Rdz 30:9-13; 35:26). Razem ze swymi braćmi Gad dwukrotnie udał się do Egiptu, by kupić od Józefa zboże (Rdz 42:3; 43:15). Kiedy w 1728 r. p.n.e. wraz z ojcem, Jakubem, i całą swoją rodziną przeniósł się do tego kraju, miał ok. 42 lat (Rdz 46:6, 7, 16). Siedemnaście lat później, gdy Jakub przed śmiercią błogosławił swych 12 synów, o Gadzie powiedział: „Gada zaś napadnie oddział grabieżczy, ale on dokona najazdu na tyły” (Rdz 49:1, 2, 19).

2. Plemię wywodzące się od siedmiu synów Gada. W drugim roku po wyjściu Izraela z Egiptu liczba wojowników z tego plemienia wynosiła 45 650 (Rdz 46:16; Lb 1:1-3, 24, 25). Gadyci razem z Rubenitami i Symeonitami tworzyli trójplemienny oddział, obozujący po pd. stronie przybytku (Lb 2:10-16). Podczas marszu na czele kroczył oddział Judy, za nim szli Lewici z rodów Gerszona i Merariego, niosący przybytek, a dalej właśnie oddział Gada. Naczelnikiem plemienia Gada był Eliasaf, syn Deuela (Lb 10:14-20). Pod koniec wędrówki przez pustkowie plemię to liczyło 40 500 wojowników, czyli o 5150 mniej niż na początku (Lb 26:15-18).

Terytorium. Mężczyźni z plemienia Gada byli hodowcami stad, podobnie jak ich przodkowie (Rdz 46:32). Z tego powodu poprosili o obfitującą w pastwiska ziemię po wsch. stronie Jordanu. Mojżesz przystał na to i przydzielił ten obszar im, a także Rubenitom i połowie plemienia Manassesa, również posiadającym wiele stad. Uczynił to jednak pod warunkiem, że członkowie tych plemion pomogą w zdobyciu ziem po zach. stronie Jordanu. Ci chętnie się na to zgodzili i po wybudowaniu kamiennych zagród dla trzód oraz „miast dla swych maleństw” wystawili określoną liczbę wojowników, którzy przeprawili się przez Jordan, by wziąć udział w podboju tamtych terenów (Lb 32:1-36; Joz 4:12, 13). Terytorium Gada zajmowali wcześniej Amoryci, których Izraelici pokonali pod wodzą Mojżesza (Lb 32:33; Pwt 2:31-36; 3:8-20).

Ziemie przydzielone plemieniu Gada obejmowały niziny wzdłuż wsch. brzegu Jordanu, sięgające na pd. niemal do Morza Martwego, a na pn. — do morza Kinneret. Na jego terytorium znajdował się również wysoki płaskowyż, łącznie z doliną potoku Jabbok. Plemieniu Gada przypadła więc spora część Gileadu (Pwt 3:12, 13). Od pn. graniczyło z Manassesem, a od pd. z Rubenem (Joz 13:24-28).

Po zakończeniu podbojów Jozue dał Gadytom dział w łupach, po czym ich odesłał. Wtedy Gadyci razem z Rubenitami i Manassesytami zbudowali nad Jordanem wielki ołtarz. Pozostali Izraelici zaniepokoili się tym, ale ich obawy rozwiało zapewnienie, że ołtarz ma służyć tylko jako świadek i że plemiona na wsch. brzegu Jordanu będą oddawać cześć wyłącznie Jehowie, tak jak te na zach. brzegu. Ołtarz miał stanowić gwarancję, że plemiona po obu stronach rzeki są zjednoczone (Joz 22:1-34).

Wszystko to było zgodne z błogosławieństwem wypowiedzianym przez Jakuba: „Gada zaś napadnie oddział grabieżczy, ale on dokona najazdu na tyły” (Rdz 49:19). Gadyci nie bali się zamieszkać na obszarze narażonym z jednej strony (wsch.) na ataki łupieżców. Nie wybrali terenu po wsch. stronie Jordanu, żeby uniknąć udziału w walkach o ziemię Kanaan. Pożegnalne słowa Jakuba stanowiły niejako polecenie, by odważnie się bronili przed naruszającymi granicę grabieżcami. Kiedy zmuszali napastników do ucieczki, dokonywali najazdu na ich tyły.

Mojżesz zwrócił też uwagę na zalety Gada, gdy oznajmił: „Błogosławiony ten, kto poszerza granice Gada. Jak lew będzie mieszkał i rozszarpie ramię, wręcz czubek głowy. I wybierze dla siebie pierwszą część, tam bowiem jest zastrzeżony przydział ustawodawcy. A zwierzchnicy ludu zgromadzą się razem. Wprowadzi on w czyn prawość Jehowy i jego sądownicze rozstrzygnięcia z Izraelem” (Pwt 33:20, 21).

Na terytorium Gada znajdowało się Ramot w Gileadzie, jedno z wyznaczonych przez Mojżesza miast schronienia (Pwt 4:41-43). Do innych miast lewickich na tym terenie należały Machanaim, Cheszbon i Jazer (Joz 21:38, 39). Wśród miast odbudowanych przez Gadytów po opanowaniu tej ziemi był też Dibon, gdzie w 1868 r. n.e. znaleziono słynną stelę Meszy (Lb 32:1-5, 34, 35).

Wsparcie okazane Dawidowi. Kilkunastu dowódców wojskowych spośród Gadytów przeprawiło się przez wezbrane wody Jordanu i w judzkim mieście Ciklag przyłączyło do Dawida, który „jeszcze podlegał ograniczeniom z powodu Saula”. Napisano o nich: „Dzielni mocarze, wojownicy na wojnę, trzymający w pogotowiu wielką tarczę i dzidę, mający oblicza jak oblicza lwów i szybcy niczym gazele na górach. (...) Najmniejszy był równy stu, a największy — tysiącowi” (1Kn 12:1, 8-15). Gdy doszło do wojny z Hagrytami i ich sprzymierzeńcami, o Gadytach (jak również o synach Rubena i połowie plemienia Manassesa) powiedziano: „W czasie wojny wołali o pomoc do Boga, a on dał się uprosić na ich korzyść, gdyż mu zaufali”. Dzięki temu pojmali mnóstwo jeńców i zdobyli wiele stad (1Kn 5:18-22).

Po stronie Jeroboama. Kiedy doszło do podziału królestwa, plemię Gada poparło północną część pod władzą Jeroboama. Po latach, w czasach Jehu, gdy „Jehowa zaczął okrawać Izraela kawałek po kawałku”, terytorium Gada, stanowiące wsch. granicę państwa, stało się areną walk pomiędzy północnym królestwem izraelskim a Syrią (2Kl 10:32, 33). W końcu tereny te najechał król Asyrii Tiglat-Pileser III, który uprowadził miejscową ludność na wygnanie. Z czasem ziemie te opanowali Ammonici (2Kl 15:29; 1Kn 5:26; Jer 49:1).

W proroczej wizji Ezechiela zawierającej opis podziału kraju plemię Gada otrzymało obszar na pd. krańcu (Eze 48:27, 28). W spisie plemion izraelskich w 7 rozdz. Objawienia wymieniono je jako trzecie z kolei.

3. Prorok i wizjoner. Kiedy Dawid ukrywał się przed Saulem i mieszkał w „niedostępnym miejscu”, w jaskini Adullam, Gad doradził mu, by wrócił do ziemi judzkiej (1Sm 22:1-5). A gdy pod koniec swego panowania Dawid zuchwale nakazał dokonać spisu ludności, Jehowa przekazał mu przez Gada, że może wybrać jedną z trzech kar. Później Gad poradził jeszcze Dawidowi zbudować Jehowie ołtarz na klepisku Arawny (Ornana) (2Sm 24:10-19; 1Kn 21:9-19). Miał też udział w zorganizowaniu służby muzyków w sanktuarium (2Kn 29:25). Poza tym jemu i Natanowi na ogół przypisuje się dokończenie Księgi 1 Samuela oraz spisanie całej Księgi 2 Samuela (1Kn 29:29).