Nietolerancja religijna w dzisiejszych czasach

„Każdy człowiek ma prawo wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje swobodę zmiany wyznania lub wiary oraz swobodę głoszenia swego wyznania lub wiary bądź indywidualnie, bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów” (Powszechna deklaracja praw człowieka z roku 1948, artykuł 18).

CZY cieszysz się w swym kraju wolnością religijną? Większość państw świata oficjalnie podpisuje się pod tą szlachetną ideą, zawartą w licznych deklaracjach międzynarodowych. Jak się jednak ocenia, miliony mieszkańców państw, w których króluje nietolerancja i dyskryminacja, nie korzysta ze swobody wyznaniowej. Wielu innych natomiast żyje w społeczeństwach stanowiących tygle rasowe, narodowościowe i religijne, którym prawo zapewnia wolność, a tolerancja jest niejako elementem kultury.

Jednakże nawet w takich rejonach wolność religijna pewnych osób jest zagrożona. „Dyskryminacja z powodu religii lub przekonań istnieje niemal we wszystkich systemach ekonomicznych, społecznych i ideologicznych i we wszystkich częściach świata” — oświadczył Angelo d’Almeida Ribeiro, były Nadzwyczajny Sprawozdawca oenzetowskiej Komisji Praw Człowieka. W książce Freedom of Religion and Belief​—A World Report (Wolność wyznania i przekonań — sprawozdanie z całego świata), wydanej w roku 1997, redaktorzy Juliet Sheen i Kevin Boyle informują: „Prześladowania mniejszości religijnych (...) [oraz] potępianie wierzeń i powszechna dyskryminacja (...) są u schyłku XX wieku na porządku dziennym”.

Dyskryminacja religijna dotyka jednak nie tylko mniejszości wyznaniowe. Profesor Abdelfattah Amor, Nadzwyczajny Sprawozdawca do spraw Nietolerancji Religijnej, reprezentujący wspomnianą oenzetowską Komisję Praw Człowieka uważa, iż „nie ma religii, której nie grożą żadne ataki”. Niewykluczone więc, że w twoim miejscu zamieszkania masz na co dzień do czynienia z przejawami nietolerancji i uprzedzeń wobec niektórych religii.

Różne formy dyskryminacji

Dyskryminacja religijna przybiera różne formy. Czasem odrzuca się wszystkie religie z wyjątkiem jednej, która zostaje uznana za religię państwową. Niekiedy wydaje się przepisy wymierzone przeciwko pewnym wyznaniom. W niektórych krajach ustanawiane są prawa podlegające później dowolnej interpretacji. Pomyślmy, ile możliwości nadużyć daje w Izraelu proponowany przepis, by karać za sprowadzanie, drukowanie, rozpowszechnianie lub posiadanie broszur bądź innych materiałów „poddających myśl o zmianie religii”. Nic dziwnego, że w gazecie International Herald Tribune napisano: „W Izraelu Świadkowie Jehowy są nękani i atakowani”. Skrajnie ortodoksyjni Żydzi trzy razy włamali się do Sali Królestwa Świadków Jehowy w Lod i dwukrotnie ją zdemolowali. Policja odmówiła interwencji.

W książce Freedom of Religion and Belief przytoczono inne przykłady nietolerancji: „Herezja i heretycy nie są jedynie pojęciami z przeszłości. (...) Odrzucenie, prześladowanie i dyskryminacja ludzi obierających inną drogę, wciąż pozostaje główną przyczyną nietolerancji. Przykładem mogą być ahmadijczycy w Pakistanie, (...) [bahaiści] w Egipcie, Iranie i Malezji, jak również Świadkowie Jehowy w niektórych krajach Europy Wschodniej, w Grecji i Singapurze”. W wielu częściach świata wolność religijna bez wątpienia jest zagrożona.

W tej sytuacji Federico Mayor, dyrektor generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) oświadczył, że wizja świata w najbliższej przyszłości „raczej nie napawa otuchą. (...) Powiew wolności rozdmuchał żar nienawiści”. W związku z tymi obawami przewodniczący Ośrodka Praw Człowieka przy Uniwersytecie w Essex w Wielkiej Brytanii wypowiedział się następująco: „Wszelkie dowody skłaniają do wniosku, że we współczesnym świecie nietolerancja religijna (...) raczej się nasila, niż słabnie”. Taki rosnący brak tolerancji stanowi zagrożenie dla wolności religijnej, być może także twojej. A dlaczego jest ona tak ważna?

Co jest zagrożone?

„Wolność religijna jest podstawowym warunkiem do spełnienia, by uznać społeczeństwo za wolne. (...) Bez swobody wyznaniowej i prawa do głoszenia swych przekonań nie ma wolności sumienia ani prawdziwej demokracji” — oznajmił socjolog Bryan Wilson na łamach książki Human Values in a Changing World (Wartości ogólnoludzkie w zmieniającym się świecie). Niedawno pewien francuski sąd uznał, iż „wolność wyznania należy do głównych elementów swobód obywatelskich”. A zatem bez względu na to, czy jesteś religijny, czy nie, powinno ci zależeć na ochronie tej wolności.

Stosunek państwa do wolności religijnej ma też duży wpływ na jego reputację i wiarogodność na arenie międzynarodowej. W sprawozdaniu przedstawionym w roku 1997 na spotkaniu Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), zrzeszającej 54 państwa członkowskie, powiedziano: „Wolność religijna to jedna z najwyższych wartości w zbiorze praw człowieka, niezbędna dla ludzkiej godności. Żaden kraj, który łamie lub pozwala łamać takie prawa, nie może uważać się za członka wspólnoty praworządnych i demokratycznych państw, szanujących podstawowe prawa człowieka”.

Wolność wyznania przypomina fragment fundamentów budynku. Z nich wyrastają inne swobody — obywatelskie, polityczne, kulturalne i ekonomiczne. Podkopanie fundamentu zagraża całemu gmachowi. Profesor Francesco Margiotta-Broglio ujmuje to w kilku słowach: „Kiedy naruszy się wolność [religijną], wkrótce potem ucierpią inne swobody”. Jeśli chce się je chronić, najpierw należy zadbać o wolność wyznania.

Aby ustalić, jak najlepiej coś chronić, trzeba to dobrze poznać. A jakie korzenie ma wolność religijna? Jak ją wprowadzano i jakim kosztem?

[Ilustracja na stronie 4]

Nietolerancja religijna ma długą historię