4. (a) Jak rozwód rodziców odbija się na dzieciach? (b) Jak można wtedy pomóc dziecku?

⁴ Zdarza się, że nawet wtedy, gdy rozwód uwalnia dziecko od złego traktowania, cały jego dotychczasowy świat rozpada się w gruzy. Toteż jeśli strona wierząca chce nim dalej pokierować, musi mu dawać dowody nadzwyczajnej miłości i wyjątkowego zrozumienia. „Zawsze byłem jakby pośrodku. Czułem się rozdarty”, wspomina pewien młodzieniec, który miał pięć lat, gdy jego ojciec otrzymał biblijnie uzasadniony rozwód. „Skrywałem w sobie prawdziwe uczucia, co było przyczyną nawrotów depresji”. Aby dziecko mogło się uporać z tak gwałtownymi przeżyciami, potrzebne mu jest ‛współczucie i tkliwe zmiłowanie’ (1 Piotra 3:8). Niekiedy nawet może przestać się odzywać sądząc, iż w jakiś sposób jest współodpowiedzialne za to, co się stało. Trzeba mu cierpliwie wyjaśniać, że jest kochane i że rozwód nie nastąpił z jego winy.

5. Dlaczego chrześcijanin powinien dążyć do położenia kresu wrogim stosunkom z byłym partnerem?

⁵ Konflikt między rodzicami może przybrać charakter bardzo gwałtowny, zwłaszcza gdy u podłoża leżą kwestie religijne. Zamiast jednak ‛odpłacać krzywdą za krzywdę i obelgą za obelgę’, chrześcijanin powinien mieć na względzie dobro dziecka (1 Piotra 3:9). Linda Francke ostrzega w książce pt. Growing Up Divorced (Gdy rodzice się rozwiedli): „Kiedy rodzice odnoszą się do siebie wrogo, dziecko boryka się z trudnościami, które mogą się okazać zgubne w skutkach. Nie chce zrazić do siebie ani ojca, ani matki, więc do obojga odnosi się z rezerwą”. Doprawdy, „gorycz zazdrości i kłótliwość” nie tylko są niewłaściwe, lecz nawet potrafią odstręczyć od ciebie twoje dziecko (Jak. 3:14, 16). Bezmyślne złośliwe uwagi pod adresem niewierzącego współmałżonka mogą je głęboko ranić (Prz. 12:18). Gdyby zaś druga strona miała ochotę na kłótnię, kieruj się zasadą: „O ile to od was zależy, żyjcie ze wszystkimi ludźmi w pokoju” (Rzym. 12:18-21).

CHROŃ SERCE DZIECKA

6. Jaką skłonność zdradzają niektórzy rodzice po uzyskaniu prawa do opieki nad dzieckiem?

⁶ Uzyskanie prawa do opieki nad dzieckiem wcale nie znaczy, że wszystkie trudności ustąpiły. Oddział Towarzystwa Strażnica w Australii donosi: „Jeden z głównych problemów polega na tym, iż to z rodziców, któremu przyznano prawo do wychowywania dziecka, jest skłonne uznać, że dopięło swego (...) Nawet ci, co są w prawdzie, mogą stracić z oczu najważniejszy powód, dla którego ubiegali się o opiekę nad dziećmi. Przede wszystkim ma im zależeć na tym, by je wychować na prawdziwych czcicieli Jehowy”. A to wymaga nieustannych wysiłków (Efez. 6:4).

7. (a) Dlaczego należy uczyć dziecko okazywania szacunku niewierzącemu ojcu lub matce? (b) Co można wyjaśnić dziecku, gdy niewierzący nie zachowuje się po chrześcijańsku?

⁷ Odbierając jednemu z rodziców prawo do wychowywania dziecka, sąd najczęściej pozwala mu je odwiedzać. Czy można podporządkować się tej decyzji, a jednocześnie chronić dziecko przed złym wpływem? Owszem, i powinno ono okazywać niewierzącemu ojcu lub matce należny szacunek. Jeżeli w czasie spotkania osoba ta nie zachowuje się po chrześcijańsku, to zamiast potępiać ją w oczach dziecka i zrażać do niej, można mu wyjaśnić, że Bóg wyłożył w Biblii mierniki właściwego postępowania i że „każdy z nas sam za siebie zda sprawę” przed tym najwyższym Sędzią (Rzym. 14:12). Wytłumacz jednak, że nie wolno naśladować takiego sposobu bycia. Taktownie wykaż, że chociaż niektórzy nie przestrzegają zasad biblijnych, z czasem mogą się zmienić pod wpływem dobrego przykładu własnych dzieci i byłego współmałżonka. Wszystko to pomoże młodocianemu zachować pewną miarę szacunku dla drugiego z rodziców. To, że byli partnerzy mają odmienne poglądy religijne, nie powinno im utrudniać wywierania dodatniego wpływu na potomstwo. Strona wierząca postara się o to, by ‛wszystkim stała się znana jej rozwaga’ (Filip. 4:5). A jak postąpić, gdy niewierzący usiłuje przeszkodzić w zaprawianiu dziecka w pobożności?

8. Jak dwie chrześcijanki przygotowują swe dzieci do odwiedzin u ojców nieprzychylnie ustosunkowanych do prawdy?

⁸ Istotne znaczenie ma przygotowywanie się do odwiedzin składanych przez stronę niewierzącą. Pewna chrześcijanka, której były mąż został odstępcą, wyznała: „Przed każdą wizytą omawiałam z dziećmi, jak Jehowa oceni ich postępowanie. Rozważaliśmy różne sytuacje. Pytałam na przykład: ‛Jak zareagujecie, gdy wasz ojciec powie to lub tamto?’” Inna kobieta, z którą mąż rozszedł się dlatego, że została Świadkiem Jehowy, tak mówi o dwojgu swych kilkunastoletnich dzieci: „Zawsze gdy pod koniec tygodnia mają wyjechać do ojca, prosimy Jehowę, żeby był z nimi i pomógł im wydać tatusiowi świadectwo, zwłaszcza przez wzorowe zachowanie”.

9. Jak chrześcijańscy rodzice mogą naśladować matkę Mojżesza?

⁹ Niewierzący eks-małżonek, któremu przyznano prawo do odwiedzania dziecka, może próbować je przekupić drogimi prezentami lub udostępnianiem różnych przyjemności, na przykład kosztownych rozrywek. Matka Mojżesza, Jokebed (i jego ojciec Amram, jeżeli jeszcze żył) wiedziała, co czeka jej syna, gdy zostanie oddany córce faraona. Toteż póki go miała przy sobie, niewątpliwie starała się o to, by umiał właściwie oceniać wartości (Wyjścia 2:1-10). Mojżesz oparł się potem pokusie „skarbów Egiptu” i z własnej woli postanowił trzymać się zasad Bożych. Za prawdziwe bogactwo uznał przywilej służenia Jehowie (Hebr. 11:23-26). W podobny sposób rodzice chrześcijańscy powinni uodporniać na pokusy swoje dzieci, omawiając z nimi publikacje biblijne, które kierują uwagę na skarby duchowe.b Młodzi potrafią przejrzeć na wylot tego, kto usiłuje kupić ich przywiązanie, i domyślą się, jak niskie pobudki nim kierują (Prz. 15:16, 17).

10. Co ojciec lub matka powinni wziąć pod uwagę w wyjątkowej sytuacji?

¹⁰ W skrajnych wypadkach takie wizyty mogą bardzo niekorzystnie odbijać się na dziecku. Chrześcijanin musiałby wtedy zadecydować, jak postąpić; z modlitwą zastanowi się, jak poważne jest zagrożenie, jakie kroki prawne można przedsięwziąć oraz co by się stało, gdyby nie dopuścił do odwiedzin.c Unikaj gwałtownych poczynań, mogących postawić pod znakiem zapytania twoje kwalifikacje rodzicielskie (Gal. 6:5; Rzym. 13:1; Dzieje 5:29; 1 Piotra 2:19, 20).

KIERUJ SIĘ „PRAKTYCZNĄ MĄDROŚCIĄ”

11. Z czego musi zdawać sobie sprawę chrześcijanin, gdy traci prawo do opieki nad dzieckiem?

¹¹ A co wtedy, gdy to strona wierząca straciła prawo do opieki nad dzieckiem i może tylko je odwiedzać? Skoro nie przebywa ono w domu chrześcijańskim, nadzór nad jego wzrostem duchowym jest ograniczony (1 Kor. 7:14). Na przykład wierny Abraham najprawdopodobniej obstawał przy tym, by jego syn Ismael, tak jak Izaak, ożenił się z kobietą, która wielbi prawdziwego Boga. Ponieważ jednak w wieku kilkunastu lat Ismael z matką zostali odprawieni z domu Abrahama, patriarcha nie mógł już powstrzymać Hagar od doprowadzenia do małżeństwa jego syna z Egipcjanką, która zapewne nie oddawała czci Jehowie (Rodz. 21:14, 21; 24:1-4).

12. (a) Jakie wysiłki może podjąć chrześcijanin pozbawiony prawa do opieki nad dzieckiem? (b) Wyjaśnij, jak dzięki mądrości można „osiągnąć powodzenie”.

¹² Pomimo ograniczonych możliwości chrześcijanin pozbawiony prawa do opieki nad dzieckiem może wiele zdziałać, by mu zaszczepić głęboką miłość do Jehowy. Aby tego dokonać, musi ‛strzec praktycznej mądrości i umiejętności myślenia’ (Prz. 3:21). Nie wystarczy tu samo dokładanie starań. „Jeśli siekiera się stępi, a nie naostrzy się jej, trzeba zwiększyć wysiłek [co też daje niewielki rezultat]. Pożyteczna jest wtedy mądrość, by osiągnąć powodzenie” (Kohel. [Kazn.] 10:10, Biblia Tysiąclecia, wyd. II). Na przykład strona niewierząca może używać różnych wybiegów, chcąc ci odciąć dostęp do dziecka. Zamiast od razu wszczynać o to spór, lepiej zastosować się do rady z Księgi Przysłów 25:15 (Bw): „Cierpliwością można przekonać sędziego, a łagodny język łamie kości”. Chociaż niełatwo okazywać cierpliwość i łagodność, gdy ktoś odmawia nam należnych praw, to przymioty te mogą zmiękczyć przeciwnika nawet wtedy, gdy jego upór jest twardy niczym kość (por. 2 Tym. 2:23-25). Często zdołasz uniknąć kłótni, jeśli będziesz punktualny i zastosujesz się do wskazówek, jakich w trosce o dobro dziecka udzieli ci jego opiekun (pod warunkiem, że nie są sprzeczne z Biblią). Gdybyś się obawiał, że niewierzący oczernia cię przed dzieckiem, pamiętaj o słowach z Listu 1 Piotra 2:15 (Biblia poznańska): „Taka jest bowiem wola Boga, abyście dobrze czyniąc zamykali usta ludziom nierozsądnym”. Jeżeli dajesz dobry przykład, dziecko zorientuje się, kto ma rację (Prz. 20:7).

13. Jak chrześcijanin może zadbać o to, by jego odwiedziny naprawdę przynosiły dziecku pożytek?

¹³ Kiedy przebywasz z dzieckiem, dąż do tego, by zaszczepiać w jego sercu prawdę ze Słowa Bożego — wyzyskuj wszelkie sposobności, by omawiać z nim materiał dotyczący spraw duchowych i zabieraj je na zebrania zborowe. Nawet wtedy, gdy wolność wielbienia ograniczają surowe przepisy prawne, chrześcijanin przy różnych okazjach może kierować uwagę dziecka na dzieło stworzenia lub w inny sposób mu pomagać, by pokochało Boga (Rzym. 1:19, 20; Mat. 6:28-30). Jezus uwzględniał możliwości swoich słuchaczy. Dlatego „głosił im naukę stosownie do tego, jak zdolni byli jej słuchać” (Marka 4:33, 34, Kowalski). Spędzajcie więc czas nie tylko na omawianiu poważnych spraw duchowych, lecz również w inny budujący sposób — na przykład w dobrym towarzystwie, w którym są też rówieśnicy twojego dziecka (Prz. 13:20). Wspólnie organizujcie zdrową rozrywkę. Niechaj takie odwiedziny będą porywającym przeżyciem. Nie zapominaj przy tym, iż do przejawów miłości należy też rozsądne karcenie (Prz. 13:24).

17. Jak mogą pomagać dzieciom rodzice, którzy się rozwiedli? Jakiej nagrody mogą się spodziewać?

¹⁷ Jeżeli więc twoje małżeństwo się rozpadło, nie lekceważ uczuć swego dziecka. Umacniaj jego serce za pomocą Biblii. Jeśli przysługuje ci tylko prawo do składania wizyt, kieruj się „praktyczną mądrością” i dobrze je wykorzystuj. Ufaj potędze Słowa Bożego, wszczepianego we wrażliwe serce (1 Tes. 2:13). Oglądanie, jak w dziecku budzi się miłość do Jehowy, może wynagrodzić wszelkie twoje wysiłki.