Odżywiaj się bezpiecznie
BAKTERIE chorobotwórcze mają pewne wymagania — potrzebują pokarmu, wody, powietrza, ciepła i czasu. Brak choćby jednego z tych czynników całkowicie lub częściowo wstrzymuje ich rozmnażanie. Bezpieczne odżywianie się polega zatem na przygotowywaniu posiłków w warunkach zapobiegających rozwojowi bakterii w żywności lub zakażeniu jej w kuchni. Rozważ poniższe rady i w razie potrzeby wprowadź je w czyn w swoim domu.
Myj ręce, najlepiej mydłem, zanim weźmiesz w nie artykuły żywnościowe. Starannie opatruj wszelkie zranienia. Podczas przygotowywania posiłków, unikaj kichania i kaszlania, nie poprawiaj włosów ani nie wycieraj nosa. Jeżeli musisz na chwilę przerwać, żeby na przykład pójść do ubikacji lub oporządzić zwierzęta, koniecznie umyj ręce, zanim ponownie zaczniesz nimi dotykać jedzenia.
Myj produkty spożywcze, które zamierzasz przyrządzić. Świeże owoce i warzywa — zarówno kupione na targu, jak i zebrane we własnym ogródku — należy zawsze umyć przed wykorzystaniem, nawet jeśli mają być gotowane. Używaj do tego czystej wody. Gdyby miały być jedzone na surowo bez obierania, dokładnie je wyszoruj (najlepiej specjalną szczotką do jarzyn), aby usunąć brud i resztki pestycydów. Warzywa liściaste, takie jak szpinak czy sałata, również trzeba starannie opłukać z piasku i ziemi.
Jeżeli mieszkasz w tropikach, gdzie pospolite są różne pasożyty, jak choćby robaki i przywry jelitowe, to do mycia świeżych warzyw i owoców podawanych na surowo lub tylko lekko podgotowywanych powinieneś stosować czystą wodę z dodatkiem niewielkiej ilości środka dezynfekującego, który zabija te organizmy. Powszechnie i skutecznie stosuje się do tego podchloryny, sprzedawane pod rozmaitymi nazwami handlowymi. Zwykle rozpuszcza się trochę takiej substancji w czystej wodzie, w której zanurzane są owoce i jarzyny. Przed spożyciem opłukuje się je zwykłą czystą wodą.
Dokładnie smaż lub gotuj mięso, ryby i drób, żeby zabić szkodliwe żyjątka. Produkty trzeba przedtem całkowicie rozmrozić, bo inaczej ciepło nie zdoła przeniknąć ich na wskroś. Świnie niekiedy są chore na włośnicę, którą mogą się zarazić ludzie jedzący nie dogotowaną wieprzowinę. Podobno w niektórych krajach 10 procent wędlin sprzedawanych na targach w dużych miastach jest zakażonych włośniami. Można je zabić gotując lub smażąc mięso w wysokiej temperaturze, nieskuteczne natomiast są inne sposoby, na przykład wędzenie lub marynowanie.
Ryby i skorupiaki mogą być nosicielami pasożytów płuc albo wątroby, przenikających do organizmu człowieka, gdy mięso jest zbyt krótko gotowane. Ani solenie, ani marynowanie, ani moczenie w winie ryżowym nie wystarczy do ich zlikwidowania. W pewnych krajach utarł się zwyczaj jadania ryb i skorupiaków na surowo, ale przy silnym zanieczyszczeniu wody należy z tym uważać.
Wodę z niepewnego źródła można pić dopiero po przegotowaniu, a gdy jest bardzo skażona, trzeba ją gotować przynajmniej 15 minut. Niekiedy wodę pitną oczyszcza się przez chlorowanie, ale gdzie występuje dużo bakterii i pasożytów, nie można polegać na tej metodzie. Zagotowanie wody zawsze jest najskuteczniejsze.
W wielu krajach przez wodę przenoszone są zarazki cholery, żółtaczki, duru brzusznego i rzekomego, czerwonki bakteryjnej i pełzakowej oraz innych chorób. Gdzieniegdzie nawet woda z miejskiego wodociągu jest podejrzana. Po przegotowaniu przechowuj ją w czystym naczyniu pod przykryciem.
W niektórych okolicach jest również zalecane filtrowanie wody. Filtry bywają rozmaite — zakłada się je na krany albo stanowią oddzielne urządzenia, do których wlewana jest woda, przepływająca następnie przez nieszkliwioną porcelanę lub inne substancje. W ten sposób można się pozbyć zawiesin i zanieczyszczeń, ale zazwyczaj nie daje się usunąć zarazków. Wprawdzie niektóre najnowsze filtry i to potrafią, ale dość dużo kosztują i jeśli nie są regularnie wymieniane, same mogą stać się przyczyną skażenia. Nowoczesne aparaty filtrujące nawet pozwalają astronautom pić własny mocz.
Niepasteryzowane mleko dobrze jest wyjałowić przez podgrzewanie. Dr Sucy Eapen, hinduski specjalista w zakresie żywienia, ostrzega: „Źródłem zakażenia mleka mogą być zarówno same zwierzęta, jak i jego sprzedawcy bądź też pojemniki, w których jest przechowywane”.
Mleko należy podgrzać na minimum 15 sekund do temperatury 70 stopni Celsjusza lub wyższej, a potem szybko ostudzić do przynajmniej 10 stopni. Inna metoda polega na ogrzewaniu go przez 30 minut w nieco niższej temperaturze, wynoszącej około 65 stopni.
Chroń żywność przed muchami. Mogą one roznosić zarazki duru brzusznego, cholery, czerwonki, szkarlatyny i błonicy, a także wirusa polio oraz jajeczka robaków i pasożytów. Najskuteczniejszym sposobem zwalczania much jest zapobieganie ich rozmnażaniu. Rozejrzyj się wokół domu i sprawdź, czy nie trzeba czegoś uprzątnąć. Pojemniki na śmieci powinny być zdezynfekowane i porządnie przykryte. Nie pozwól nikomu wyrzucać śmieci w pobliżu twego domu. Obornik ma być przykryty albo wywieziony, aby nie lęgły się w nim muchy (por. Powtórzonego Prawa 23:13 [23:14, Biblia Tysiąclecia]).
Przyrządzaj posiłki na krótko przed spożyciem, zwłaszcza podczas upałów, bo bakterie szybko się mnożą. Jeżeli chcesz coś ugotować na zapas, zaraz potem włóż to do zamrażalnika, a przed podaniem dobrze odgrzej.
Ugotowane potrawy muszą być wystarczająco ciepłe (powyżej 60 stopni Celsjusza) lub odpowiednio schłodzone (poniżej 10 stopni). Temperatury pośrednie są niebezpieczne, bo pozwalają na rozwój i mnożenie się bakterii. Oznacza to, że jeśli resztek z obiadu nie da się zamrozić, nie wolno ich przetrzymywać. Kto nie ma lodówki, niech gotuje tylko tyle, ile potrzeba na jeden posiłek. W niektórych krajach mnóstwo bakterii jest również w ziołach i przyprawach, które dlatego powinny być dodawane na samym początku, aby dostatecznie długo się gotowały.
Dbaj o czystość w kuchni. Dotyczy to nie tylko sprzętów kuchennych i odzieży, ale również ciebie. Jeśli posiłki przyrządzasz na podłodze, zaprowadź w rodzinie zwyczaj zdejmowania butów przed wejściem do kuchni. Obuwie styka się z odchodami ludzkimi i zwierzęcymi, mogą się więc na nim znajdować zarazki, które zakaziłyby to, co z takim trudem przygotowałeś. Tam, gdzie się gotuje, nie powinny mieć wstępu żadne zwierzęta domowe.
Myj naczynia gorącą wodą z dodatkiem chemikalii. Kiedy masz dużo do zmywania, wylej zabrudzoną wodę, nabierz czystej i ciepłej i dodaj do niej trochę płynu do mycia naczyń. Wycieraj je czystą ściereczką albo zostaw do wyschnięcia w miejscu wolnym od owadów i kurzu.
W wielu krajach garnki szoruje się popiołem, płucze wodą i suszy na słońcu. Daje to dość dobre rezultaty tam, gdzie chemikalia są zbyt drogie. Alkaliczny popiół zabija drobnoustroje, a ciepło słoneczne i promienie ultrafioletowe odkażają naczynia.
Poza domem
W restauracjach i barach lub na dużych przyjęciach z bufetem staraj się wybierać dania bardzo gorące albo bardzo zimne. Jeżeli zauważysz, że podczas upalnego dnia coś długo leżało w temperaturze pokojowej, najlepiej tego nie próbuj.
W krajach rozwijających się bezpieczniej jest w restauracji nie pić wody, bo ze względu na koszty często podaje się ją nie przegotowaną. Unikaj też soków i napojów rozcieńczanych wodą lub chłodzonych kostkami lodu. Napoje gorące lub butelkowane są na ogół pewniejsze.
Jeżeli w twojej okolicy dają się we znaki pasożyty jelit, nie jadaj żadnych surówek. Stroń też od warzyw i owoców, których nie możesz obrać, choćby wyglądały bardzo apetycznie. Najpewniej nie zostały należycie umyte ani odkażone. Tu i tam świeże jarzyny i owoce sprzedawane na ulicy są już pokrojone dla wygody klienta, ale jedzenie ich jest dość ryzykowne.
W wielu krajach Wschodu na każdym kroku spotyka się handlarzy ulicznych, oferujących najróżniejsze przysmaki. Zanim coś od nich kupisz, przypatrz się, jak wygląda ich stoisko. Czy nie jest brudne? Czy potrawy są już przyrządzone i leżą bez przykrycia? Czy stoi jakiś pojemnik na odpadki, czy też są porozrzucane wszędzie dokoła? Czy kucharz nie jest brudny i niechlujny? Czy w pobliżu nie kręcą się zwierzęta i nie latają roje much? Jeśli na któreś z tych pytań odpowiesz twierdząco, to jedząc tam, narażasz się na kłopoty.
Któż z nas nie lubi dobrze przyrządzonych i smacznych posiłków! Bądź jednak rozważny i ostrożny przy ich wybieraniu i przygotowywaniu. Wtedy jedzenie nie tylko sprawi ci przyjemność, ale też będzie bezpieczne.
[Ilustracja na stronie 18]
Zanim zaczniesz przygotowywać jedzenie, umyj ręce — najlepiej mydłem
[Ilustracja na stronie 19]
Dokładnie gotuj lub smaż mięso, ryby i drób, żeby zabić szkodliwe organizmy
[Ilustracja na stronie 19]
Wodę z niepewnego źródła należy przegotować
[Ilustracja na stronie 20]
Niepasteryzowane mleko najlepiej wyjałowić przez podgrzewanie
[Ilustracja na stronie 20]
Chroń żywność przed muchami
[Ilustracja na stronie 20]
Nie dopuść do zanieczyszczenia artykułów spożywczych
[Ilustracja na stronie 21]
Dbaj o czystość naczyń i sprzętów kuchennych
[Ilustracja na stronie 21]
Często uzasadnione są wątpliwości co do tego, czy można bez ryzyka jeść przekąski sprzedawane na ulicy