Wygląda na to, że ponad połowa typów w królestwie zwierząt powstała w stosunkowo krótkim okresie. Ponieważ w zapisie kopalnym pojawia się wtedy mnóstwo nowych, odmiennych form życia, paleontolodzy nazywają ten okres „eksplozją kambryjską”. Kiedy do niej doszło?

Załóżmy, że wyliczenia naukowców są poprawne, i przedstawmy historię Ziemi w postaci linii o długości boiska do piłki nożnej (1). Przyjmując taką skalę, musielibyśmy pokonać aż siedem ósmych boiska, by dojść do okresu kambryjskiego (2). W zapisie kopalnym nagle pojawiają się wtedy główne grupy zwierząt. Jak nagle? Na naszym boisku odcinek ten nie miałby nawet długości jednego kroku!

To stosunkowo nagłe pojawienie się różnych form życia skłania niektórych ewolucjonistów do kwestionowania tradycyjnej wersji teorii Darwina. Na przykład biolog ewolucyjny Stuart Newman w wywiadzie z 2008 roku zwrócił uwagę na potrzebę sformułowania nowej teorii. Powiedział: „Sądzę, że mechanizm darwinowski, którym tłumaczy się wszystkie zmiany ewolucyjne, zostanie zdegradowany. Będzie zaledwie jednym z wielu mechanizmów wyjaśniających makroewolucję, czyli zmiany ogólnych planów budowy ciała — i to chyba wcale nie najważniejszym”³³.