Rodzina Ben Aszera

Żydowscy kopiści wiernie przepisywali tę część Biblii, która pierwotnie powstała po hebrajsku i często jest określana mianem Starego Testamentu. W okresie od VI do X wieku n.e. pisarze ci byli znani jako masoreci. Na czym polegała ich praca?

Przez wiele stuleci hebrajszczyznę zapisywano jedynie za pomocą spółgłosek, a samogłoski dodawał czytający. Jednakże w czasach masoretów wielu Żydów nie władało już biegle językiem hebrajskim, toteż zanikała jego właściwa wymowa. Masoreci w Babilonie i w Izraelu opracowali więc znaki, które umieszczano przy spółgłoskach, aby wskazać akcenty i odpowiednią wymowę samogłosek. Powstały co najmniej trzy różne systemy, ale najbardziej znacząca okazała się metoda opracowana przez masoretów z Tyberiady nad Jeziorem Galilejskim, gdzie mieszkała rodzina Ben Aszera.

Źródła wymieniają pięć pokoleń masoretów z tej niezwykłej rodziny, począwszy od Aszera Starszego żyjącego w VIII stuleciu. Jego potomkowie to Nehemiasz ben Aszer, Aszer ben Nehemiasz, Mojżesz ben Aszer i w końcu w X wieku Aaron ben Mojżesz ben Aszer.a Wszyscy oni w znacznej mierze przyczynili się do udoskonalenia znaków pisarskich, które miały jak najlepiej oddać poprawną ich zdaniem wymowę tekstu Biblii hebrajskiej. Aby opracować te znaki, musieli ustalić podstawy gramatyki języka hebrajskiego. Nigdy przedtem nie sprecyzowano wyraźnie jej zasad. Dlatego można powiedzieć, iż owi masoreci należeli do pierwszych gramatyków hebrajskich.

Spisaniem i opublikowaniem tych informacji zajął się Aaron, ostatni masoreta z rodziny Ben Aszera. Opracował pierwszy zbiór zasad gramatyki hebrajskiej zatytułowany „Sefer Dikdukei ha-Te’amim”. Przez wiele następnych stuleci na księdze tej opierali się kolejni gramatycy. Jednakże był to tylko produkt uboczny znacznie ważniejszego dzieła masoretów.

[Ramka na stronie 28]

System zapisu wymowy hebrajskiej

MASORECI przez setki lat poszukiwali najlepszej metody zapisywania znaków samogłoskowych i akcentowych. Nic więc dziwnego, że każde pokolenie rodziny Ben Aszera ciągle wprowadzało jakieś udoskonalenia. W zachowanych manuskryptach można rozpoznać style i metody tylko dwóch ostatnich masoretów z rodu Ben Aszera — Mojżesza i Aarona.d Ze studium porównawczego tych rękopisów wynika, że w niektórych mniej istotnych sprawach system zapisu i wymowy używany przez Aarona różni się od opracowanego przez jego ojca, Mojżesza.

W tym samym okresie, co Aaron ben Aszer, żył Ben Neftali. Wiele przypisywanych mu rozwiązań zawiera Kodeks kairski sporządzony przez Mojżesza ben Aszera. Tak więc albo sam Ben Neftali uczył się od Mojżesza ben Aszera, albo też obaj czerpali z jeszcze starszej tradycji. Część uczonych zwraca uwagę na różnice między systemami Ben Aszera a Ben Neftalego, ale M. H. Goshen-Gottstein pisze: „Nie mijalibyśmy się z prawdą, mówiąc o dwóch podsystemach w obrębie rodziny Ben Aszera, a różnice między nimi ujmując słowami: Ben Aszer kontra Ben Aszer”. Wspominanie tylko o jednym systemie Ben Aszera byłoby więc nieścisłością. Za ostateczne uznano metody Aarona ben Aszera, ale nie dlatego, iż były z gruntu lepsze. Jego tekstowi dano pierwszeństwo tylko z tego powodu, że zachwalał go XII-wieczny znawca Talmudu Mojżesz Majmonides.

[Litery hebrajskie]

Fragment Księgi 2 Mojżeszowej 6:2 ze znakami diakrytycznymi i samogłoskowymi oraz bez nich

[Przypis]