ERA PRZEPISYWANIA MANUSKRYPTÓW

3. Dlaczego zwiększyło się zapotrzebowanie na dodatkowe kopie Pism Hebrajskich i jak zaspokojono tę potrzebę?

³ Od dni Ezdrasza wzrastało zapotrzebowanie na kopie Pism Hebrajskich. Podczas odrodzenia narodu żydowskiego w roku 537 p.n.e. i później nie wszyscy jego członkowie powrócili do Jerozolimy i Palestyny. Tysiące pozostało w Babilonie, inni wyemigrowali na przykład ze względu na prowadzone interesy, toteż Żydów można było spotkać w większości dużych ośrodków handlowych starożytnego świata. Wielu każdego roku pielgrzymowało z okazji różnych świąt do Jerozolimy, by oddawać Bogu cześć w tamtejszej świątyni, w której posługiwano się biblijną hebrajszczyzną. Za czasów Ezdrasza Żydzi mieszkający w odległych krajach zbierali się w lokalnych miejscach zgromadzeń zwanych synagogami, gdzie czytano i omawiano Pisma Hebrajskie.a Ze względu na znaczną liczbę takich rozproszonych miejsc wielbienia kopiści musieli pomnażać istniejące rękopisy.

4. (a) Czym była geniza i do czego służyła? (b) Jakiego cennego odkrycia dokonano w XIX wieku w pewnej genizie?

⁴ W synagogach zwykle znajdowała się składnica zwana genizą. Żydzi przechowywali tam podarte lub zniszczone wskutek długiego używania rękopisy, które zastępowano nowymi kopiami przeznaczonymi do bieżącego użytku w synagodze. Od czasu do czasu zawartość genizy uroczyście grzebano w ziemi, aby tekst — zawierający święte imię Jehowy — nie został zbezczeszczony. W ten sposób w ciągu wieków przestało istnieć tysiące starych manuskryptów hebrajskiej części Biblii. Inaczej jednak stało się z bogatym zbiorem genizy w starej części Kairu — prawdopodobnie dlatego, że ją zamurowano i zapomniano o niej aż do drugiej połowy XIX wieku. W roku 1890 podczas remontu synagogi zbadano zawartość genizy, po czym jej skarby stopniowo wyprzedano lub rozdano. Stosunkowo kompletne rękopisy i tysiące fragmentów (niektóre prawdopodobnie z VI wieku n.e.) trafiły stamtąd do biblioteki uniwersytetu w Cambridge oraz do innych bibliotek w Europie i Ameryce.

5. (a) Jakie starożytne manuskrypty hebrajskie skatalogowano w naszych czasach i z jakiego okresu one pochodzą? (b) O czym świadczą wyniki badań nad tymi dokumentami?

⁵ Obecnie w różnych bibliotekach na świecie znajduje się około 6000 skatalogowanych manuskryptów całych Pism Hebrajskich lub ich części. Jeszcze stosunkowo niedawno tylko nieliczne fragmenty sięgały dalej niż X wieku n.e. Jednakże w roku 1947 w rejonie Morza Martwego odkryto zwój z Księgą Izajasza, a w kolejnych latach z tamtejszych grot wydobyto na światło dzienne mnóstwo rękopiśmiennych skarbów ukrytych 19 wieków temu, między innymi wiele bezcennych zwojów Pism Hebrajskich. Według opinii specjalistów niektóre pochodzą z ostatnich kilku stuleci przed naszą erą. Badania porównawcze około 6000 wspomnianych rękopisów Pism Hebrajskich umożliwiają ustalenie tekstu hebrajskiego i ukazują, z jak wielką starannością był przekazywany.

Z zachowanych manuskryptów tylko nieliczne pochodzą sprzed XIII wieku n.e.

13. Jakie niezwykle interesujące fragmenty Septuaginty przetrwały do naszych czasów i dlaczego są one tak cenne?

¹³ Badacze mają dziś dostęp do licznych fragmentów Septuaginty spisanych na papirusie. Są one bardzo cenne, gdyż pochodzą z czasów wczesnochrześcijańskich, a choć często zawierają tylko po kilka wersetów lub rozdziałów, pomagają ocenić tekst Septuaginty. Odkryty w Egipcie papirus Fuad 266 datowany jest na I wiek p.n.e. Obejmuje fragmenty ksiąg Rodzaju oraz Powtórzonego Prawa. Tekst z Księgi Rodzaju nie zawiera imienia Bożego, jest bowiem bardzo fragmentaryczny. Jednakże w Księdze Powtórzonego Prawa zapisano je w różnych miejscach tekstu greckiego hebrajskim pismem kwadratowym.d Inne manuskrypty papirusowe powstały mniej więcej do IV wieku n.e., odtąd bowiem zaczęto sporządzać rękopisy na trwalszym materiale — welinie, czyli dobrej jakości pergaminie, wytwarzanym ze skór cielęcych, owczych lub kozich.

14. (a) Co poświadcza Orygenes w odniesieniu do Septuaginty? (b) Kiedy i jak sfałszowano Septuagintę? (c) O czym niewątpliwie świadczyli pierwsi chrześcijanie, korzystając z Septuaginty?

¹⁴ Rzecz ciekawa, że imię Boże w formie tetragramu występuje też w tekście Septuaginty zamieszczonym w sześcioszpaltowej Heksapli Orygenesa, ukończonej około 245 roku n.e. Komentując Psalm 2:2, Orygenes napisał o Septuagincie: „W najdokładniejszych manuskryptach IMIĘ pisane jest literami hebrajskimi, choć nie dzisiejszymi, tylko najdawniejszymi”.e Dowody wskazują, że Septuagintę dość szybko sfałszowano przez zastąpienie tetragramu wyrazami Kýrios (Pan) lub Theòs (Bóg). Jednakże pierwsi chrześcijanie posługiwali się manuskryptami, które jeszcze zawierały imię Boże, trudno więc sobie wyobrazić, by hołdowali tradycji żydowskiej i podczas swej działalności kaznodziejskiej nie wymawiali owego „IMIENIA”. Z całą pewnością mieli możliwość świadczenia o imieniu Jehowy bezpośrednio z greckiej Septuaginty.

15. (a) Posługując się tabelą ze strony 314, opisz pergaminowe manuskrypty Septuaginty. (b) Jak powołano się na nie w przypisach do Przekładu Nowego Świata?

¹⁵ Istnieją setki pergaminowych manuskryptów Septuaginty. Niektóre z nich, sporządzone między IV a IX wiekiem n.e., mają doniosłe znaczenie, zawierają bowiem obszerne fragmenty Pism Hebrajskich. Określa się je mianem rękopisów majuskułowych lub uncjalnych, ponieważ w całości są spisane wielkimi, oddzielnymi wersalikami. Pozostałe nazywa się minuskułowymi, gdyż napisano je mniejszym pismem przy użyciu małych liter. Manuskrypty minuskułowe cieszyły się wielką popularnością od IX stulecia aż do wprowadzenia druku. Cenne kodeksy uncjalne z IV i V wieku — watykański, synajski i aleksandryjski — zawierają tekst greckiej Septuaginty z pewnymi niewielkimi odchyleniami. Powołano się na niego w wielu przypisach i komentarzach do Przekładu Nowego Świata.f