Tworzenie geniuszy na siłę

„Gdybyśmy uczyli niemowlęta, a nie dopiero większe dzieci, byłoby na świecie mnóstwo fenomenów intelektualnych, takich jak Einstein, Szekspir, Beethoven i Leonardo da Vinci” (dr Glenn Doman, Kierownik Instytutów Badania Możliwości Człowieka).

„Żadne dziecko nie rodzi się geniuszem ani głupcem. Wszystko zależy od pobudzania komórek mózgowych w decydującym okresie, to jest od przyjścia na świat do trzeciego roku życia. W przedszkolu już na to za późno” (Masaru Ibuka, autor książki Kindergarten Is Too Late!).

Z UWAGI na zdumiewające możliwości mózgu niemowlęcia rodzice stają wobec decyzji. Kiedy rozpocząć specjalne szkolenie? Czego uczyć maleństwo? Ile? W jakim tempie? Niektórzy osiągają wprost rewelacyjne wyniki: Dzieci w wieku od 2 do 5 lat czytają, piszą, mówią co najmniej dwoma językami, grają na skrzypcach i na pianinie utwory klasyczne, jeżdżą konno, pływają i uprawiają gimnastykę.

Najczęściej dąży się do rozwijania nie tyle sprawności fizycznej, co umysłowej. Pewne dwuletnie dziecko potrafi liczyć do stu, bezbłędnie dodawać, zna około 2000 słów, czyta zdania złożone z 5 wyrazów i ma słuch absolutny. Inne w wieku trzech lat potrafi wymienić nazwy elementów budowy komórki, gdy mu się je pokaże na planszy: mitochondria, siateczka endoplazmatyczna, aparat Golgiego, centriole, wodniczki, chromosomy itd. Inne trzyletnie gra na skrzypcach, a czteroletnie tłumaczy z japońskiego i francuskiego na angielski. Nauczyciel udzielający małym dzieciom lekcji matematyki twierdzi: „Gdyby mi upadło na podłogę 59 monet jednopensowych, nasze maluchy bezbłędnie powiedzą, że jest ich 59, a nie na przykład 58”.

Jedni entuzjazmują się takim wczesnym intensywnym nauczaniem, drudzy odnoszą się do niego z rezerwą. Oto kilka różnych wypowiedzi specjalistów w tej dziedzinie:

„Na ogół rozpoczynanie nauki przedmiotów szkolnych w tak młodym wieku wydaje się raczej niekorzystne. Wiele dowodów przemawia za tym, że to jest możliwe. Nie chodzi jednak o to, czy to jest możliwe, tylko jakie są następstwa — zarówno na krótszą jak i dłuższą metę”.

„Jest to teoria przekształcania dzieci w małe komputery, która nie daje im chwili wytchnienia”.

„Maluchy uczą się przez podejmowanie inicjatywy i samodzielne poznawanie otaczającego świata. Możemy im utrudnić [przez przyśpieszanie siłą ich rozwoju umysłowego] rozwijanie się w innych dziedzinach [na przykład pod względem uczuciowym i towarzyskim]”.

„Chciałbym przestrzec przed stawianiem znaku równości między inteligencją a prawidłowym rozwojem. Bardzo często przewagę intelektualną osiąga się kosztem postępów w innych dziedzinach, równie ważnych, jeśli nie ważniejszych”.

„Nie sprzyja to rozwijaniu się zdrowych stosunków między rodzicami a dzieckiem. Dziecku daje się bowiem do zrozumienia: ‛Kocham cię, bo jesteś rozgarnięte’”.

Niewątpliwie niektórzy rodzice wywierają nacisk na swoje pociechy, żeby je wychować na cudowne dzieci, na geniuszy. W takich wypadkach górę bierze samolubstwo oraz ambicja rodziców. Traktują dzieci jak eksponaty, którymi mogliby się potem chlubić. Wydaje się jednak, że nie wszyscy czołowi rzecznicy wczesnego nauczania dzieci kierują się takimi motywami.

Glenn Doman, cytowany na początku tego artykułu, jest przeciwny koncepcji wychowywania superdzieci. Oto jego cel: „Dostarczyć wszystkim rodzicom wiadomości niezbędnych do wychowania niemowląt na dzieci wysoce inteligentne, szczególnie utalentowane i rozkoszne”. Nauka niemowląt powinna być urozmaicona i sprawiać im uciechę. Należy w równym stopniu kłaść nacisk na rozwój intelektualny, fizyczny i uczuciowy. Doman jest też przeciwny wszelkim testom. „Testowanie jest przeciwieństwem nauczania. Wywołuje stresy. Ucząc czegoś dziecko, dajesz mu coś pięknego. Kiedy je egzaminujesz, żądasz za to zapłaty, i to z góry”.

Masaru Ibuka, którego wypowiedź również przytoczono na wstępie, dał taką odpowiedź na pytanie, czy wczesne szkolenie wydaje geniuszy: „Jedynym celem wczesnego uczenia małego dziecka jest wychowanie go tak, żeby miało bystry umysł i zdrowy organizm oraz żeby było rozgarnięte i subtelne”.

Shinichi Suzuki, znany ze swych sukcesów w nauczaniu małych dzieci gry na skrzypcach, mówi: „Wyrażenie ‛szkoła talentów’ odnosi się nie tylko do wiedzy lub umiejętności technicznych, lecz także do moralności, kształtowania charakteru i poczucia piękna. Wiemy, że te zalety człowiek zdobywa dzięki wychowaniu i środowisku. Dlatego nasz ruch nie zmierza do kształcenia tak zwanych cudownych dzieci ani nie kładzie nacisku na sam ‛wczesny rozwój’. Chodzi raczej o ‛wszechstronne wykształcenie człowieka’”.

Jego zdaniem zmuszanie dziecka do ćwiczeń jest nieskuteczne i niepożądane. Zapytany, jak długo dzieci mają ćwiczyć, nigdy nie zaleca trzymania się ustalonego planu: „Lepiej ćwiczyć pięć razy dziennie po dwie minuty, gdy są przygotowane i skoncentrowane”, powiada, „niż obstawać przy pół godzinie, gdy nie mają na to ochoty”. Oto jego recepta: „Dwie minuty z radością pięć razy dziennie”.

Jaki jest więc zrównoważony pogląd na wczesne nauczanie dzieci? W następnym artykule podano kilka wytycznych.

[Ilustracja na stronie 4]

Nie na siłę. Recepta Shinichi Suzuki’ego: „Dwie minuty z radością pięć razy dziennie”