[Ramka na stronie 7]

CZY TWOJE DZIECKO JEST NIEDOŻYWIONE?

W jaki sposób lekarze oceniają, czy dziecko jest właściwie odżywione? Uwzględniają wiele czynników, zadają pytania dotyczące zwyczajów żywieniowych i kierują na badania laboratoryjne. Najczęściej jednak dokonują prostych pomiarów ciała dziecka i porównują dane z ogólnie przyjętymi normami. Dzięki temu mogą ustalić rodzaj ewentualnego niedożywienia i stopień jego zaawansowania.

Przede wszystkim sprawdza się masę ciała, wzrost i obwód ramienia małego pacjenta. Porównanie wagi z wiekiem dziecka wskazuje na stopień nasilenia stanu chorobowego; w przypadku niedożywienia ciężkiego dziecko jest bardzo wychudzone. O niedożywieniu ciężkim mówi się wtedy, gdy niedowaga przekracza 40 procent normy, w niedożywieniu umiarkowanym niedobór wagi wynosi 25-40 procent, a w lekkim — 10-25 procent. Krańcowo niski stosunek wzrostu do wieku niejednokrotnie świadczy o niedożywieniu przewlekłym, prowadzącym do zahamowania rozwoju.

Do najpoważniejszych form niedożywienia białkowo-energetycznego należą marazm i kwashiorkor albo połączenie obu tych chorób. Marazm (stopniowe wyniszczanie organizmu) pojawia się u dzieci między 6 a 18 miesiącem życia. Powstaje wskutek niedostatecznego karmienia piersią lub podawania bardzo rozcieńczonych substancji zastępujących mleko matki, co prowadzi do przewlekłego niedoboru składników odżywczych i przyjmowanych kalorii. Dziecko ogromnie traci na wadze i jest opóźnione w rozwoju, jego mięśnie są tak cieniutkie, że skóra przylega do kości. Ma buzię przypominającą twarz starca, staje się drażliwe i często płacze.

Termin „kwashiorkor” wywodzi się z pewnego dialektu afrykańskiego i oznacza „odstawione dziecko”. Odnosi się do niemowląt, które ucierpiały wskutek odstawienia od piersi z powodu narodzin następnego potomka. Choroba ta — wywołana ciężkim niedoborem białka i niską kalorycznością pokarmu — pojawia się po zaprzestaniu karmienia piersią. Sprawia, że płyny zatrzymują się w organizmie dziecka, przez co ma ono nabrzmiałe kończyny i wydęty brzuszek. Czasem puchnie również twarz, która przypomina wtedy księżyc w pełni. Na ciele pojawiają się zmiany skórne, włosy są cienkie i odbarwione, a wątroba powiększona. Niemowlęta wydają się smutne i apatyczne. Tak też było w wypadku opisanego wcześniej Eryka. Matka karmiła go piersią tylko przez miesiąc, później zaś podawała mu rozcieńczone mleko krowie. Gdy miał trzy miesiące, otrzymywał zupkę z warzyw oraz wodę z cukrem i pozostawał pod opieką sąsiadki.

Trzeci rodzaj niedożywienia białkowo-energetycznego to marazmo-kwashiorkor. Jeśli odpowiednio wcześnie nie podejmuje się leczenia, te stany chorobowe prowadzą do śmierci.

Wskutek braku niezbędnych składników odżywczych dziecko przestaje rosnąć i prawidłowo się rozwijać. Często płacze i jest podatne na choroby. Wraz z pogarszaniem się jego stanu coraz bardziej traci na wadze, ma zapadnięte oczy i wklęśnięte ciemiączko (miękkie połączenie kości czaszki noworodka), zmniejsza się elastyczność skóry i innych tkanek, a zdolność utrzymywania temperatury ciała spada.