MACEDONIA

Kraina w pd.-wsch. Europie, położona w środkowej części Półwyspu Bałkańskiego. Rozciągała się od Morza Adriatyckiego na zach. do Morza Egejskiego na wsch., a od pd. sąsiadowała z Achają. Ma charakter górzysty, choć nie brakuje w niej żyznych równin. W starożytności Macedonia stanowiła istotne ogniwo łączące Wschód z Zachodem. Wybudowana przez Rzymian Droga Egnatyjska (Via Egnatia) biegła z Dyrrachium na zach. wybrzeżu półwyspu przez Apollonię do Neapolis i dalej na wsch.

Macedończycy byli potomkami Jafeta, być może poprzez Kittima, syna Jawana (Rdz 10:2, 4, 5). Chociaż określenie Kittim przede wszystkim kojarzy się z Cyprem, w starożytności odnoszono je też do innych terenów. Historyk Józef Flawiusz donosi, że w stosunku do wysp i większości krain nadmorskich (zapewne w basenie Morza Śródziemnego) Hebrajczycy używali nazwy „Chete”, pochodzącej od słowa „Chetim” (Dawne dzieje Izraela, I, VI, 1). Może to tłumaczyć, dlaczego w apokryficznej Księdze 1 Machabejskiej 1:1 Macedonię nazwano „Kittim” (Bp, BT) i dlaczego Macedończyków uważa się za potomków Kittima.

Historia. Macedonia nabrała większego znaczenia pod panowaniem Filipa II. Zjednoczył on sąsiednie kraje, a dzięki zwycięstwu w bitwie pod Cheroneą (338 p.n.e.) podporządkował sobie większość państewek greckich. Gdy został skrytobójczo zamordowany, na tronie zasiadł jego syn Aleksander (Wielki), który dwa lata później rozpoczął swe podboje. Zanim zmarł w Babilonie (323 p.n.e.), dzięki licznym zwycięstwom stworzył imperium obejmujące Macedonię, Grecję, Trację, Azję Mniejszą, Syrię, Palestynę, Egipt, Mezopotamię i rozciągające się na wsch. aż do Indii (zob. Dn 2:31-33, 39; 7:6; 8:1-7, 20, 21; ALEKSANDER 1; OBRAZ, WIZERUNEK; ZWIERZĘTA SYMBOLICZNE).

Po śmierci Aleksandra imperium się rozpadło, a władzę nad Macedonią zachował Antypater, który wcześniej zarządzał nią jako regent, gdy król walczył na Wschodzie. Przed śmiercią Antypater powierzył regencję Poliperchonowi, a nie swemu synowi Kasandrowi. Doszło wtedy do walk o władzę i ostatecznie królem Macedonii został właśnie Kasander. Po nim nastał jego syn Aleksander, ale wkrótce zamordował go Demetriusz Poliorketes (syn Antygona Jednookiego, wodza Aleksandra Wielkiego). Kraj znowu ogarnął zamęt. W końcu tron objął Antygon Gonatas, syn Demetriusza. Choć dwukrotnie musiał uciekać ze swego królestwa, za każdym razem odzyskiwał władzę, a Antygonidzi rządzili Macedonią aż do połowy II w. p.n.e., gdy stała się prowincją rzymską. W I w. n.e. na jakiś czas połączono ją z leżącą na pd. Achają i położoną na pn. Mezją w jedną prowincję cesarską, którą zarządzał legat Mezji. Ale w r. 44 n.e. znowu została prowincją senatorską, podległą namiestnikowi rzymskiemu (zob. GRECJA, GRECY).

Służba Pawła. Macedonia była pierwszym terenem w Europie odwiedzonym przez Pawła w trakcie drugiej podróży misjonarskiej. Gdy apostoł był jeszcze w Troadzie w pn.-zach. części Azji Mniejszej, otrzymał wizję. „Jakiś mężczyzna, Macedończyk, stał i upraszał go, i mówił: ‚Przepraw się do Macedonii i pomóż nam’” (Dz 16:8, 9). Paweł usłuchał tego wezwania i razem z Łukaszem, Tymoteuszem oraz Sylasem (i być może jeszcze z innymi) wyruszył do Macedonii. Po dotarciu do Neapolis (port w pn.-wsch. Macedonii, obsługujący Filippi) udał się do Filippi i oznajmiał tam dobrą nowinę (Dz 16:11-40). Łukasz najprawdopodobniej pozostał w tym miejscu, podczas gdy Paweł, Sylas i Tymoteusz skierowali swe kroki do innych miast Macedonii: Amfipolis (ok. 50 km na zach. pd. zach. od Filippi) i Apollonii (ok. 35 km na pd. zach. od Amfipolis). Następnie Paweł głosił w Tesalonice (ok. 45 km na zach. pn. zach. od Apollonii) i Berei (ok. 65 km na zach. pd. zach. od Tesaloniki) (Dz 17:1-12). Ze względu na groźbę rozruchów w tym ostatnim mieście musiał opuścić Macedonię. Pozostawił jednak w Berei Sylasa i Tymoteusza, żeby zatroszczyli się o nowych uczniów. Obaj mieli potem do niego dołączyć (Dz 17:13-15). Mając na uwadze pomyślność nowo założonego zboru w Tesalonice, Paweł wysłał tam Tymoteusza, aby pokrzepił miejscowych braci (1Ts 3:1, 2). Niewykluczone, że Tymoteusz dołączył do apostoła w Atenach w Achai i dopiero stamtąd został odesłany do Tesaloniki, choć wydaje się bardziej prawdopodobne, że udał się tam prosto z Berei. Pomyślna relacja, jaką zdał po powrocie, pobudziła Pawła do napisania pierwszego listu do Tesaloniczan (Dz 18:5; 1Ts 3:6). Wkrótce napisał do tego zboru drugi list.

Paweł postanowił odwiedzić Macedonię podczas swej trzeciej podróży misjonarskiej (1Ko 16:5-8; 2Ko 1:15, 16). Wysłał tam przed sobą Tymoteusza i Erasta, a sam pozostał dłużej w Efezie (Dz 19:21, 22). Wtedy złotnik imieniem Demetriusz wywołał przeciwko niemu rozruchy. W mieście powstało zamieszanie i ludzie popędzili do teatru, zabierając ze sobą „Gajusa oraz Arystarcha — Macedończyków, towarzyszy podróży Pawła” (Dz 19:23-29). Po ustaniu rozruchów Paweł wyruszył do Macedonii (Dz 20:1). Najwyraźniej zatrzymał się w Troadzie. Zmartwił się, że nie spotkał tam Tytusa, którego wcześniej posłał do Koryntu w Achai, by pomógł w zbiórce na potrzeby świętych w Judei (2Ko 2:12, 13). Następnie przybył do Macedonii, gdzie dołączył do niego Tytus i przekazał mu wieści o tym, jak Koryntianie zareagowali na pierwszy list apostoła (2Ko 7:5-7). Ten wkrótce napisał do nich drugi list, a potem udał się na pd. do Grecji. Planował odpłynąć z Grecji do Syrii, ale ze względu na spisek Żydów zmienił plany i wracał przez Macedonię (Dz 20:2, 3). W tej podróży towarzyszyli mu m.in. trzej Macedończycy: Sopater, Arystarch i Sekundus (Dz 20:4).

Chociaż chrześcijanie z Macedonii byli biedni, odznaczali się wielką szczodrością. Ofiarując datki na potrzeby braci w Judei, dawali więcej, niż naprawdę mogli (2Ko 8:1-7; por. Rz 15:26, 27; 2Ko 9:1-7). Działalność Pawła szczególnie wspierali Filipianie (2Ko 11:8, 9; Flp 4:15-17). Gdy apostoł został po raz pierwszy uwięziony w Rzymie, zbór w Filippi wysłał tam Epafrodyta, by mu usługiwał (Flp 2:25-30; 4:18). Tesaloniczanie natomiast okazywali wielką wiarę i wytrwałość, stając się wzorem dla „wszystkich wierzących w Macedonii i w Achai” (1Ts 1:1-8; 4:9, 10).

Wydaje się, że po pierwszym uwięzieniu w Rzymie Paweł znowu wybrał się do Macedonii i stamtąd napisał swój pierwszy list do Tymoteusza (1Tm 1:3). Być może napisał tam również list do Tytusa.