Regularna aktywność umysłowa. Wszystko wskazuje na to, że zasada: co nie używane, będzie ci zabrane, odnosi się nie tylko do mięśni, lecz także do mózgu. Wprawdzie starzeniu się zwykle towarzyszy pewna skłonność do zapominania, jednak z badań prowadzonych przez amerykański Państwowy Instytut Gerontologii wynika, że na starość mózg jest wystarczająco sprawny, by uporać się z konsekwencjami późnego wieku. Toteż wykładowca neurologii dr Antonio R. Damasio uważa, że „ludzie starsi w dalszym ciągu mogą mieć bardzo bogate i wartościowe życie intelektualne”. Co sprzyja zachowaniu sprawności umysłowej na stare lata?

Mózg składa się ze 100 miliardów komórek nerwowych, czyli neuronów, tworzących sieć bilionów połączeń. Te połączenia działają jak linie telefoniczne, dzięki którym neurony „porozumiewają się” ze sobą, a tym samym może funkcjonować pamięć. W miarę starzenia się mózgu neurony zamierają (patrz ramka „Coś nowego o komórkach mózgu”). Starzejący się mózg potrafi jednak kompensować malejącą liczbę neuronów. Kiedy czynność któregoś z nich zanika, sąsiednie neurony reagują na to wytworzeniem nowych połączeń międzyneuronowych i przejęciem jego funkcji. W ten sposób wykonanie danej pracy zostaje w rzeczywistości zlecone sąsiedniemu obszarowi tkanki mózgowej. Dlatego ludzie w podeszłym wieku potrafią często sprostać takim samym zadaniom intelektualnym jak młodzi, niemniej mogą wykorzystywać w tym celu inne obszary mózgu. Pod pewnymi względami starzejący się umysł można porównać do tenisisty nie pierwszej młodości, który wolniejsze tempo gry stara się zrekompensować stosowaniem techniki na ogół nie opanowanej jeszcze przez juniorów. Starszy tenisista gra zatem inaczej, niemniej wciąż zdobywa punkty.

Co można zrobić, by w miarę starzenia się nie wypaść z gry? Po zbadaniu przeszło 1000 osób w wieku 70 — 80 lat gerontolog dr Marilyn Albert stwierdziła, że jednym z czynników decydujących o zachowaniu sprawności intelektualnej jest wysiłek umysłowy (patrz ramka „Aktywność intelektualna”). Od ciągłego zatrudniania mózgu zależy dobre funkcjonowanie istniejących w nim „połączeń telefonicznych”. Natomiast proces utraty sprawności umysłowej rozpoczyna się z chwilą, „gdy człowiek odchodzi na emeryturę, przestaje się wysilać i rezygnuje z dotrzymywania kroku innym” (Ronald Kotulak, Inside the Brain).

AKTYWNOŚĆ INTELEKTUALNA

Po przebadaniu tysięcy starszych osób ustalono kilka czynników, które umożliwiają zachowanie sprawności starzejącego się mózgu. Jest to między innymi „aktywne spędzanie czasu na lekturze, podróżach, rozrywkach kulturalnych, dokształcaniu się oraz należenie do klubów i stowarzyszeń zawodowych”. „Podejmuj się możliwie wielu różnorodnych zajęć”. „Nie rezygnuj z pracy zawodowej. Nie przechodź w stan spoczynku”. „Wyłącz telewizor”. „Zapisz się na jakiś kurs”. Panuje pogląd, że taka aktywność nie tylko dodaje pewności siebie, lecz także zwiększa liczbę synaps w mózgu.

[Ilustracja]

Wysiłek umysłowy pomaga zachować sprawność intelektualną