Co ujawniają te dokumenty? Weźmy pod uwagę tabliczkę VAT 4956. Pierwsza linia tekstu zawiera słowa: „Rok 37 Nebukadneccara, króla Babilonu”⁠¹⁶. W dalszej części tabliczki można znaleźć szczegółowy opis pozycji Księżyca i planet w stosunku do różnych gwiazd i konstelacji. Wymieniono też jedno zaćmienie Księżyca. Zdaniem naukowców wszystkie odnotowane pozycje pasują do roku 568/567 p.n.e., co oznaczałoby, że Nebukadneccar II, który zburzył Jerozolimę w 18 roku swego panowania, dokonał tego w roku 587 p.n.e. Ale czy te zapiski astronomiczne wskazują wyłącznie na rok 568/567 p.n.e.?

Tabliczka VAT 4956 wspomina o zaćmieniu Księżyca w 15 dniu Simanu, trzeciego miesiąca w kalendarzu babilońskim. Faktem jest, że w roku 568 p.n.e. w tym miesiącu rzeczywiście nastąpiło zaćmienie Księżyca (według kalendarza juliańskiego było to 4 lipca). Jednakże takie zaćmienie miało miejsce również 20 lat wcześniej — 15 lipca 588 roku p.n.e.⁠¹⁷

Gdyby to rok 588 p.n.e. był 37 rokiem panowania Nebukadneccara II, wówczas 18 rok jego panowania — kiedy zburzono Jerozolimę — wypadłby w roku 607 p.n.e., czyli dokładnie tak, jak wskazuje chronologia biblijna! (Zobacz wykres poniżej). Ale czy tabliczka VAT 4956 zawiera jeszcze inne dowody potwierdzające rok 607 p.n.e.?

Oprócz wzmianki o tym zaćmieniu Księżyca na tabliczce utrwalono także 13 zestawów obserwacji Księżyca oraz 15 obserwacji planet. Jest to opis pozycji Księżyca lub planet w stosunku do pewnych gwiazd i gwiazdozbiorów⁠¹⁸. Ponadto podano osiem odstępów czasowych między wschodami i zachodami Słońca oraz Księżyca⁠^18a.

Ponieważ opis pozycji Księżyca charakteryzuje większa dokładność, badacze starannie przeanalizowali wspomnianych 13 zestawów z tabliczki VAT 4956. Posłużyli się programem komputerowym, który umożliwia ustalenie pozycji ciał niebieskich w określonym dniu w przeszłości⁠¹⁹. Co ta analiza ujawniła? Nie wszystkie zestawy obserwacji pasują do roku 568/567 p.n.e., jednak wszystkich 13 zestawów pasuje do okresu o 20 lat wcześniejszego — do pozycji z roku 588/587 p.n.e.

Jedno z miejsc, gdzie podane obserwacje Księżyca lepiej pasują do roku 588 p.n.e. niż 568, zaznaczono na ilustracji obok. Linia 3 tej tabliczki mówi o określonej pozycji Księżyca „nocą 9 [Nisan]” kalendarza babilońskiego. Ale naukowcy, którzy pierwsi doszli do wniosku, że chodzi o rok 568 p.n.e. (astronomiczny -567), przyznali, że tego roku Księżyc był w tej pozycji „8 Nisan, a nie 9”. Aby uzasadnić datowanie na rok 568 p.n.e., twierdzili, że skryba błędnie napisał „9” zamiast „8”⁠²⁰. Tymczasem pozycja Księżyca wskazana w linii 3 dokładnie pasuje do 9 Nisan 588 roku p.n.e.⁠²¹

A zatem wiele informacji astronomicznych podanych w tabliczce VAT 4956 wskazuje na rok 588 p.n.e. jako 37 rok panowania Nebukadneccara II. To z kolei przemawia za tym, że Jerozolima została zburzona w 607 roku p.n.e. — tak jak wynika z Biblii.

[Ramka i ilustracje na stronach 26, 27]

CO NAPRAWDĘ MÓWI VAT 4956?

Czego dotyczy problem? Linia 3 tej tabliczki podaje, że „nocą 9” dnia pierwszego miesiąca (Nisan) „Księżyc stał 1 łokieć przed [gwiazdą] ß Virginis”. Jednak w roku 1915 Paul V. Neugebauer oraz Ernst F. Weidner napisali na temat roku 568 p.n.e. (który wskazywałby na 587 p.n.e. jako datę zburzenia Jerozolimy), że „Księżyc stał 1 łokieć przed tą gwiazdą dnia 8 Nisan, a nie 9” (kursywa nasza). Tymczasem w 588 roku p.n.e. (wskazującym na 607 p.n.e.) Księżyc znalazł się w opisanej pozycji właśnie 9 Nisan.

Który dzień — 9 czy 8?

1) Na zdjęciu wyraźnie widać akadyjski znak przedstawiający cyfrę 9.

2) Neugebauer i Weidner w transliteracji tego klinowego tekstu zmienili cyfrę „9” na „8”.

3) Jedynie w przypisie podali, że w tekście oryginalnym występuje cyfra „9”.

4) Także w przekładzie na język niemiecki umieścili cyfrę „8”.

5) W publikacji Sachsa i Hungera wydanej w roku 1988 widnieje zgodnie z oryginałem cyfra „9”.

6) Jednak w tłumaczeniu na angielski autorzy umieścili obok cyfry „9” dopisek: „błąd: powinno być 8”.

[Prawa własności]

bpk/​Vorderasiatisches Museum, SMB/​Olaf M. Teßmer

16. Abraham J. Sachs, Astronomical Diaries and Related Texts From Babylonia, tom I (ukończenie i redakcja Hermann Hunger), 1988, strona 47.

17. Peter J. Huber i Salvo De Meis, Babylonian Eclipse Observations From 750 BC to 1 BC, 2004, strona 186. Według VAT 4956 omawiane zaćmienie Księżyca nastąpiło 15 dnia Simanu, trzeciego miesiąca babilońskiego. Gdyby chodziło o zaćmienie z 15 lipca 588 roku p.n.e. (według kalendarza juliańskiego), wówczas pierwszy dzień Simanu wypadłby 30 czerwca/​1 lipca 588 roku p.n.e. W tej sytuacji pierwszy miesiąc (Nisan) roku babilońskiego zacząłby się 2/3 maja. Normalnie rok ten zacząłby się 3/4 kwietnia, ale tabliczka VAT 4956 w linii 6 podaje informację o dodatkowym miesiącu, który dodano po dwunastym (ostatnim) miesiącu (Adar) poprzedniego roku (tekst na tabliczce brzmi: „8 dnia miesiąca XII₂ [miesiąca trzynastego]”). W takim razie nowy rok nie mógł się zacząć przed 2/3 maja. A zatem data zaćmienia Księżyca z roku 588 p.n.e. zgadza się z informacją podaną na tabliczce.

18. Paul V. Neugebauer i Ernst F. Weidner („Ein astronomischer Beobachtungstext aus dem 37. Jahre Nebukadnezars II”: Berichte über die Verhandlungen der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften zu Leipzig, tom 67, 1 maja 1915 roku, strony 67-76) mówią o 13 zestawach obserwacji Księżyca względem jakiejś gwiazdy lub konstelacji. Wymieniają także 15 zestawów obserwacji planet (strony 72-76). W zapisie klinowym znak Księżyca jest czytelny i jednoznaczny, natomiast niektóre znaki odnoszące się do planet i ich pozycji są niejasne (David Brown, Mesopotamian Planetary Astronomy — Astrology, 2000, strony 53-57). Dlatego utrwalone obserwacje samych planet dają pole do różnych domysłów i bywają rozmaicie interpretowane. Ponieważ interpretacja obserwacji Księżyca jest znacznie łatwiejsza, można z dużą dozą pewności ustalić i datować również pozycje innych ciał niebieskich z tabliczki VAT 4956, jeśli powiązano je z położeniem Księżyca.

18a. Wspomniane odstępy czasowe to pomiary czasu na przykład od zachodu Słońca do zachodu Księżyca w pierwszym dniu miesiąca i w dwóch innych okresach tego miesiąca. Uczeni przypisują te pomiary konkretnym datom kalendarzowym (Francis Richard Stephenson i David M. Willis, „The Earliest Datable Observation of the Aurora Borealis”: Under One Sky — Astronomy and Mathematics in the Ancient Near East pod redakcją Johna M. Steele’a i Annette Imhausen, 2002, strony 420-428). Przy obliczaniu tych odstępów czasowych starożytni obserwatorzy musieli posługiwać się jakimś zegarem. Takie pomiary nie były niezawodne (John M. Steele, „Observations and Predictions of Eclipse Times by Early Astronomers”: Archimedes, Volume 4, New Studies in the History and Philosophy of Science and Technology, 2000, strony 65 i 66). Natomiast pozycję Księżyca w stosunku do innych ciał niebieskich obliczano z większą precyzją.

19. Do przeprowadzenia analizy posłużono się programem TheSky6™. Dodatkowo wykorzystano zaawansowane bezpłatne oprogramowanie Cartes du Ciel/​Sky Charts (CDC) oraz konwerter dat udostępniony przez U.S. Naval Observatory. Ponieważ znaki klinowe opisujące wiele pozycji planet są rozmaicie odczytywane i interpretowane, pozycje te nie zostały wykorzystane w omawianej tu analizie, mającej na celu precyzyjne ustalenie roku, o którym mówi ten dziennik astronomiczny.

20. Paul V. Neugebauer i Ernst F. Weidner, „Ein astronomischer Beobachtungstext aus dem 37. Jahre Nebukadnezars II, (-567/66)”: Berichte über die Verhandlungen der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften zu Leipzig, tom 67, 1 maja 1915 roku, strona 41.

21. Linia 3 tabliczki VAT 4956 podaje: „Księżyc stał 1 łokieć [czyli 2 stopnie] przed [gwiazdą] ß Virginis”. Wspomniana wcześniej analiza wykazała, że 9 Nisan Księżyc był 2°04ʹ przed (i 0° poniżej) ß Virginis. Uznano to za dokładną zgodność.

[Wykres na stronie 25]

[Patrz publikacja]

NA KTÓRY ROK ZBURZENIA JEROZOLIMY WSKAZUJE TABLICZKA VAT 4956 — 587 CZY 607 p.n.e.?

◼ Tabliczka VAT 4956 opisuje zjawiska astronomiczne z 37 roku panowania króla Nebukadneccara II.

◼ Nebukadneccar II zburzył Jerozolimę w 18 roku swego panowania (Jeremiasza 32:1).

610 p.n.e.

600

590

Jeśli 37 rokiem Nebukadneccara II był 588 p.n.e., to zagłada Jerozolimy nastąpiła w roku 607 p.n.e., tak jak wskazuje chronologia biblijna.

580

570

Jeśli 37 rokiem panowania Nebukadneccara II był 568 p.n.e., to zagłada Jerozolimy nastąpiła w roku 587 p.n.e.

560

◼ Dane z tabliczki VAT 4956 przemawiają bardziej za rokiem 607 p.n.e.