Olejowiec — drzewo o wszechstronnym zastosowaniu

Od naszego korespondenta na Wyspach Salomona

GUADALCANAL to nazwa wyspy będąca dla wielu synonimem jednej z najbardziej zaciętych bitew II wojny światowej. Kto jednak dziś powróci na to dawne pole walki na Wyspach Salomona, ujrzy zupełnie inny widok — niezliczone szeregi, ale nie żołnierzy, lecz okazałych olejowców, zwanych też palmami olejowymi.

Tam, gdzie teraz bujnie rosną te majestatyczne drzewa, dawniej leżały tony bomb i innych niebezpiecznych pozostałości po wojnie. Jednakże narzędzia walki usunięto, by zrobić miejsce dla olejowców. Jak rozpoczęła się ich uprawa? I dlaczego można powiedzieć, że te piękne, wysokie drzewa mają wszechstronne zastosowanie?

Urozmaicone dzieje

Pierwszy opis drzewa przypominającego olejowiec pochodzi z połowy XV stulecia, a sporządził go wenecjanin Alvise Ca’da Mosto, badacz zachodnich wybrzeży Afryki. Prawie 500 lat temu afrykańscy niewolnicy zabrali owoce olejowca do krajów zaatlantyckich. Z czasem olej palmowy stał się jednym z najczęściej używanych olejów roślinnych we współczesnym świecie. Olejowiec dostarcza z hektara więcej oleju niż inne olejodajne rośliny. Poza tym jest trwały — owocuje i umożliwia pozyskiwanie oleju przez jakieś 25—30 lat.

Pod koniec lat siedemdziesiątych dokonano odkrycia ważnego dla produkcji oleju palmowego, zwłaszcza w niektórych krajach dalekowschodnich. Wcześniej uważano, że olejowce są zapylane przede wszystkim przez wiatr. Słabe zbiory łączono więc z niesprzyjającą pogodą. Tymczasem badania wykazały, iż główną rolę odgrywają owady. Dlatego pożyteczne okazało się sprowadzenie z Afryki Zachodniej na Daleki Wschód owadów, które mogą zapylać drzewa.

Z pomarańczowych owoców olejowca uzyskuje się dwa rodzaje oleju. Z obydwu otrzymuje się różne produkty, których na pewno używasz. Zanim to omówimy, odwiedźmy olejarnię i zobaczmy, jak wytwarza się olej palmowy.

Wytwarzanie złocistego płynu

Idziemy do olejarni, gdzie wita nas przewodnik i zaprasza do środka. Wokoło pracują wielkie maszyny. Przewodnik wyjaśnia, że najpierw owoce olejowca wrzuca się do ogromnego cylindra ogrzewanego parą. Każda kiść składa się mniej więcej z 200 owoców wielkości daktyla, ciasno do siebie przylegających. We wspomnianym cylindrze są wyjaławiane, a grona się rozluźniają.

Następnie za pomocą specjalnej maszyny trzeba poodrywać owoce. Teraz trafiają do potężnej mieszalnicy, gdzie oddziela się miąższ od nasion. Potem włóknisty miąższ jest wygniatany w olbrzymiej tłoczni, inaczej prasie, i w ten sposób uzyskuje się surowy olej palmowy. Po rafinacji jest gotowy do wysyłki.

Ale istnieje jeszcze inna odmiana oleju. Otrzymuje się go z nasion, które najpierw się miażdży, a potem wytłacza z nich cenny płyn.

Z wytłoków powstaje tucząca pasza dla zwierząt. Resztki kiści, z których zerwano owoce, wracają na pola jako mierzwa. Zużywa się też włókna i łupiny owoców do palenia pod kotłami w olejarni. Cóż za wykorzystanie surowca!

Od lodów po krem do twarzy

Olej palmowy jest drugim — po oleju sojowym — najczęściej używanym olejem roślinnym na świecie. W dziele The World Book Encyclopedia powiedziano: „W XVIII wieku Anglicy stosowali olej palmowy jako lekarstwo i krem do rąk”. Obecnie jest składnikiem lodów, margaryn, tłuszczów do pieczenia, olejów jadalnych oraz artykułów przemysłowych, takich jak mydła i kosmetyki.

Również olej z nasion palmy bywa używany do wyrobu margaryny, a także czekolady i innych słodyczy. Ale na tym nie koniec. Po dalszej obróbce składniki oleju z miąższu i oleju z nasion przydają się do produkcji leków, mydeł, detergentów, świec, a nawet materiałów wybuchowych!

Olejowiec zyskał popularność na Wyspach Salomona. O jego znaczeniu dla gospodarki świadczy fakt, że dostarcza 13 procent eksportowanych produktów.

Kiedy przyglądamy się temu drzewu, trudno sobie wyobrazić, iż to, co powstanie z jego jasnopomarańczowych owoców, może się znaleźć w lodach kapiących z roześmianej buzi dziecka oraz w makijażu na twarzy jego matki. Olejowiec rzeczywiście ma wszechstronne zastosowanie, toteż możemy się cieszyć, że tak obficie owocuje.

[Ramka i ilustracja na stronie 27]

Ręczne zbieranie dwóch ton owoców dziennie

Buch... buch. Buch... buch! Podczas owocobrania na plantacji olejowców wszędzie słychać odgłos spadających kiści. Jak robotnicy się do nich dostają, skoro rosną one tak wysoko?

Używają ostrych, zaokrąglonych noży, przymocowanych do specjalnych, rozciąganych tyczek — za ich pomocą ścinają owoce nawet z drzew dorównujących wysokością trzypiętrowemu budynkowi. Codziennie każdy ścina przeciętnie 80—100 kiści, po czym zanosi je na skraj drogi, skąd są zabierane. Jedno grono waży blisko 25 kilogramów, jest więc co dźwigać! Do wyprodukowania tony oleju palmowego potrzeba czterech i pół tony owoców.