Łukasz — umiłowany współpracownik

BYŁ rok 65 n.e. Łukasz przebywał w Rzymie. Wiedział, jak ryzykowne jest ujawnienie się jako przyjaciel apostoła Pawła, którego sądzono za wiarę. Wszystko wskazywało na to, że Paweł otrzyma wyrok śmierci. W tych trudnych chwilach tylko Łukasz towarzyszył apostołowi (2 Tymoteusza 4:6, 11).

Łukasz jest znany z imienia czytelnikom Biblii, ponieważ spisał jedną z Ewangelii. Odbywał dalekie podróże z Pawłem, który nazwał go „umiłowanym lekarzem” i ‛współpracownikiem’ (Kolosan 4:14; Filemona 24).

Kiedy w swej relacji podąża śladem Pawła i jego towarzyszy podróżujących po Azji Mniejszej, pisze: „Minąwszy więc Mizję, przybyli do Troady”. Właśnie w Troadzie Paweł zobaczył w wizji Macedończyka, który upraszał: „Przepraw się do Macedonii i pomóż nam”. Łukasz dodaje: „Zaraz po tym jego widzeniu staraliśmy się udać do Macedonii” (Dzieje 16:8-10). Przejście z trzeciej na pierwszą osobę liczby mnogiej wskazuje, że w Troadzie Łukasz dołączył do grupy Pawła. Następnie też w pierwszej osobie opisuje działalność kaznodziejską w Filippi, co dowodzi, że brał w niej udział. Relacjonuje: „W dzień sabatu wyszliśmy za bramę nad rzekę, gdzie, jak sądziliśmy, jest miejsce modlitwy; i usiadłszy, przemówiliśmy do zgromadzonych niewiast”. W rezultacie Lidia i wszyscy jej domownicy przyjęli dobrą nowinę i zostali ochrzczeni (Dzieje 16:11-15).

W Filippi doszło też do prześladowań po tym, jak apostoł Paweł wypędził „demona wróżbiarstwa” z pewnej służącej, która ‛uprawiała sztukę przepowiadania’. Kiedy jej panowie ujrzeli, że stracili źródło dochodu, pochwycili Pawła i Sylasa, którzy następnie zostali pobici i uwięzieni. Łukasz najwidoczniej uniknął aresztowania, ponieważ cierpienia towarzyszy opisuje w trzeciej osobie. Po zwolnieniu z więzienia Paweł i Sylas ‛udzielili braciom zachęty i odeszli’ w dalszą drogę. Łukasz ponownie używa pierwszej osoby liczby mnogiej, opisując wydarzenia rozgrywające się dopiero po jakimś czasie — gdy Paweł powrócił do Filippi (Dzieje 16:16-40; 20:5, 6). Być może więc Łukasz pozostał w tym mieście, by nadzorować tam chrześcijańską działalność.

Zbieranie informacji

Skąd Łukasz zdobył informacje potrzebne do spisania Ewangelii i Dziejów Apostolskich? Fragmenty tej drugiej księgi, w których Łukasz utożsamia się z uczestnikami zdarzeń, wskazują, że towarzyszył on Pawłowi od Filippi do Jerozolimy, gdzie apostoł został ponownie aresztowany. Po drodze Paweł i podróżujący z nim bracia zatrzymali się w Cezarei u ewangelizatora Filipa (Dzieje 20:6; 21:1-17). Gorliwie przewodził on działalności kaznodziejskiej w Samarii, więc być może od niego Łukasz otrzymał informacje potrzebne do zredagowania sprawozdania o początkach służby misjonarskiej w tamtym regionie (Dzieje 8:4-25). Ale gdzie jeszcze Łukasz mógł zdobyć niezbędne wiadomości?

Dwa lata spędzone przez uwięzionego Pawła w Cezarei niewątpliwie dały Łukaszowi sposobność do poszukania materiałów, które potem wykorzystał w swym sprawozdaniu ewangelicznym.

Towarzysz niedoli

Łukasz niepokoił się o los Pawła. Kiedy apostoł był pod strażą w Cezarei, rzymski prokurator Feliks rozkazał, ‛by nikomu z ludzi Pawła nie zabraniać mu usługiwać’ (Dzieje 24:23). Wśród tych osób najprawdopodobniej był Łukasz. Dbanie o Pawła, który nie zawsze cieszył się dobrym zdrowiem, mogło być jednym z elementów usługiwania tego „umiłowanego lekarza” (Kolosan 4:14; Galatów 4:13).

Kiedy Paweł odwołał się do Cezara, rzymski prokurator Festus wysłał go do Rzymu. Łukasz lojalnie towarzyszył apostołowi w długiej podróży do Italii i jako naoczny świadek spisał wyrazistą relację z rozbicia się statku (Dzieje 24:27; 25:9-12; 27:1, 9-44). Będąc w areszcie domowym, Paweł napisał kilka natchnionych listów i w dwóch wspomniał o Łukaszu (Dzieje 28:30; Kolosan 4:14; Filemona 24). Przypuszczalnie w trakcie tego dwuletniego okresu Łukasz ukończył Dzieje Apostolskie.

Na kwaterze w Rzymie Paweł zapewne miał kontakt z mnóstwem braci. Łukasz mógł spotkać tam innych współpracowników apostoła: Tychika, Arystarcha, Marka, Justusa, Epafrasa czy Onezyma — żeby wspomnieć jedynie niektórych (Kolosan 4:7-14).

Podczas kolejnego uwięzienia Pawła, kiedy spodziewał się on już swej bliskiej śmierci, lojalny i odważny Łukasz nadal był u boku apostoła, mimo że inni go opuścili. Mógł to przypłacić utratą wolności. Być może pełniąc obowiązki pisarza, Łukasz zanotował słowa Pawła: „Tylko Łukasz jest ze mną”. Jak głosi tradycja, wkrótce potem apostoł został ścięty (2 Tymoteusza 4:6-8, 11, 16).