Obok owego biura znajduje się szczególny budynek — Muzeum Holocaustu, otwarte w 1993 roku. Tłumnie odwiedzają je turyści z całego świata, by obejrzeć zgromadzone tu wstrząsające zbiory.

Muzeum poświęcone zagładzie i ocalałym

Określenie „holocaust” pochodzi od greckiego słowa użytego w Biblii i oznaczającego całopalenie (Hebrajczyków 10:6). W odniesieniu do tego muzeum chodzi o holocaust rozumiany jako „planowe prześladowanie i zagłada Żydów europejskich dokonane przez hitlerowskie Niemcy i ich sojuszników w latach 1933-1945”. Głównymi ofiarami byli Żydzi, ale III Rzesza próbowała również wyeliminować Cyganów (Romów i Sinti), Polaków, osoby upośledzone, homoseksualistów, radzieckich jeńców wojennych, Świadków Jehowy oraz dysydentów politycznych.

Wchodzących do gmachu muzeum od razu uderza chłód jego wnętrza. Hitlerowskie obozy koncentracyjne miały budzić grozę. Właśnie to uczucie starano się oddać w muzeum. Jest to przytłaczająca, zimna konstrukcja ze stali i cegieł — niegościnne miejsce przypominające zakład przemysłowy. Z Sali Świadectwa, znajdującej się na parterze, widać dach ze stali i szkła nad drugim piętrem. W oficjalnym folderze muzeum czytamy, że przeszklona konstrukcja dachowa „jest celowo wypaczona, zniekształcona i nietypowo nachylona”. Architekt zamierzał w ten sposób stworzyć niepokojące wrażenie, że „coś jest tu nie w porządku”.

Muzeum ma cztery piętra, ale zwiedza się przede wszystkim pierwsze, drugie i trzecie piętro, przy czym warto zacząć właśnie od trzeciego. Nie ma tam przewodników, a zwiedzanie zajmuje od dwóch do trzech godzin. Ze względu na szokujące zdjęcia szykanowanych i mordowanych ludzi nie zaleca się, żeby stałą ekspozycję oglądały dzieci poniżej 11 roku życia. Na parterze jest dla nich wystawa zatytułowana „Historia Daniela”, która przedstawia holocaust oczami dziecka z hitlerowskich Niemiec.

Na trzecie piętro wjeżdża się windą przypominającą ponurą stalową puszkę. Na tej kondygnacji rozpoczyna się kronika wydarzeń. Wystawa „Hitlerowskie represje — lata 1933-1939” ukazuje, jak propaganda nazistowska omamiła Niemców i wzbudziła paraliżujący strach, zwłaszcza w sercach milionów Żydów niemieckich. A co można zobaczyć na drugim piętrze?

Znajduje się tu ekspozycja o złowieszczym tytule „‚Ostateczne rozwiązanie’ — lata 1940-1945”. „Opowiada ona o gettach, deportacjach, pracy niewolniczej i obozach koncentracyjnych, jak również o realizacji tak zwanego ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej za pomocą narzędzi zagłady, do których należały zmotoryzowane brygady likwidacyjne oraz obozy zagłady” — czytamy w przewodniku dla zwiedzających.

Na pierwszym piętrze można obejrzeć wystawę „Ostatni rozdział”, która tchnie optymizmem. Mówi o „niesieniu ratunku, o ruchu oporu, wyzwoleniu oraz wysiłkach ocalałych, by zacząć życie od nowa”. Po jednej stronie znajduje się Centrum Edukacyjne Wexnerów, które na pewno zainteresuje Świadków Jehowy. Korzystając z komputerów, zwiedzający mogą zapoznać się z dziejami Świadków, którzy byli prześladowani albo ponieśli śmierć.

Dowiesz się na przykład o bohaterskiej postawie Helene Gotthold z Dortmundu. Pomimo wydanego przez władze niemieckie zakazu zgromadzania się owa matka dwojga dzieci nie zrezygnowała z chodzenia na chrześcijańskie zebrania. W grudniu 1944 roku została za to zgilotynowana. Możesz też obejrzeć relacje o wielu męczennikach i innych ofiarach ery obozów koncentracyjnych.

Na tym piętrze jest również niezwykła Wieża Życia (zwana także Wieżą Twarzy), wznosząca się na wysokość trzech pięter. To zbiór setek fotografii Żydów, którzy mieszkali w Ejszyszkach, miasteczku na terenie dzisiejszej Litwy. Zdjęcia zrobiono między rokiem 1890 a 1941. Przez 900 lat istniała tam dobrze prosperująca społeczność żydowska. Ale w roku 1941 grupa operacyjna SS (Einsatzkommando) unicestwiła ją w ciągu zaledwie dwóch dni! Według oficjalnych zapisków wymordowano wtedy 3446 Żydów — 989 mężczyzn, 1636 kobiet oraz 821 dzieci. Hitlerowcy prowadzili bardzo skrupulatne statystyki.

Na pierwszym piętrze znajduje się też Sala Pamięci, w której na marmurowych ścianach widnieją cytaty z biblijnych ksiąg Powtórzonego Prawa 30:19 oraz Rodzaju 4:9, 10. Są tu także dowody prześladowań Świadków Jehowy, na przykład fioletowy trójkąt, który musieli nosić jako znak rozpoznawczy. Podczas wycieczki spróbuj je odnaleźć. Warto zobaczyć jeszcze inne części muzeum, takie jak ogromne centrum badawcze na czwartym piętrze.

Kiedy zakończysz zwiedzanie i wyjdziesz na zewnątrz, odetchniesz z ulgą. Przejdźmy teraz do najnowszego muzeum w stolicy, poświęconego innej historii, ale też opowiadającego o próbach ludobójstwa.

[Ilustracja na stronie 16]

Wieża Życia wznosi się na wysokość trzech pięter

[Ilustracja na stronie 16]

Pasiak obozowy należący do Świadka Jehowy

[Ilustracja na stronie 17]

Amerykańskie Muzeum Holocaustu

[Ilustracja na stronie 17]

Helene Gotthold

[Prawa własności]

USHMM, courtesy of Martin Tillmans