Jednakże obecnie słowo „faryzejski” oraz pokrewne wyrazy mają wydźwięk negatywny — kojarzą się ze świętoszkowatością, z zarozumiałością, przypisywaniem sobie prawości, bigoterią, dewocją oraz ze składaniem czczych deklaracji. Dlaczego faryzeusze utracili dobre imię?

Ponieważ w przeciwieństwie do większości Żydów Jezus Chrystus nie dał się zwieść pozorom. Przyrównał faryzeuszy do „pobielanych grobów, które z zewnątrz wprawdzie wydają się piękne, ale wewnątrz są pełne kości zmarłych oraz wszelkiej nieczystości” (Mateusza 23:27).

Faryzeusze zanosili długie modlitwy w miejscach publicznych, tymczasem Jezus powiedział, że robią to tylko na pokaz. Ich wielbienie Boga było czczą formalnością. Lubili zaszczytne miejsca na wieczerzach i pierwsze siedzenia w synagogach. Co prawda wszyscy Żydzi mieli obowiązek nosić u kraju szaty frędzle, ale faryzeusze próbowali wywrzeć na drugich wrażenie, przesadnie je wydłużając. Z dumą nosili też większe niż inni pudełeczka z fragmentami Pism, służące za amulety (Mateusza 6:5; 23:5-8). Ich obłuda, chciwość i arogancja w końcu ściągnęły na nich niesławę.

Jezus oznajmił faryzeuszom, że Bóg ich odrzucił: „Obłudnicy, Izajasz trafnie prorokował o was, mówiąc: ‚Lud ten okazuje mi szacunek swoimi wargami, ale ich serce jest ode mnie bardzo oddalone. Lecz na próżno mnie czczą, gdyż jako nauk uczą nakazów ludzkich’” (Mateusza 15:7-9). W gruncie rzeczy byli prawi tylko we własnych oczach. Nietrudno zrozumieć, dlaczego Jezus udzielił uczniom przestrogi: „Strzeżcie się zakwasu faryzeuszy” (Łukasza 12:1). Również dzisiaj musimy ‛się strzec’ przypisywania sobie prawości, przeobrażania się w religijnych obłudników.

Powinniśmy przy tym pamiętać, że nikt nie popada w zarozumiałość z dnia na dzień. Wręcz przeciwnie, skłonność ta rozwija się stopniowo przez jakiś czas. Nawet nieświadomie możemy zacząć zdradzać faryzejskie przywary.

Poczucie wyższości

Co można zaliczyć do cech, których powinniśmy ‛się strzec’? Jak wyjaśniono w dziele Encyclopædia of Religion and Ethics, osoby zarozumiałe, przekonane o własnej prawości, zwykle „wyglądają, odzywają się i zachowują tak, jakby nigdy nie popełniły błędu”. Poza tym są chełpliwe i usiłują zwracać na siebie uwagę, tak jak to czynili faryzeusze.

Jezus zilustrował postawę faryzeuszy w następującej przypowieści: „Dwóch ludzi weszło do świątyni, by się modlić: jeden faryzeusz, a drugi poborca podatkowy. Faryzeusz stanął i zaczął się tak w sobie modlić: ‚Boże, dziękuję ci, że nie jestem jak pozostali ludzie — zdziercy, nieprawi, cudzołożnicy lub choćby jak ten poborca podatkowy. Poszczę dwa razy w tygodniu, daję dziesiątą część ze wszystkiego, co uzyskuję’”. Tymczasem poborca podatkowy z pokorą wyznał swe uchybienia, dzięki czemu okazał się bardziej prawy od chełpliwego faryzeusza. Jezus skierował ową przypowieść do tych, „którzy sami sobie ufali, że są prawi, a pozostałych uważali za nic” (Łukasza 18:9-14).

„Przestańcie osądzać”

Jak podaje pewna encyklopedia biblijna, człowiek przeświadczony o własnej prawości „uważa, że jest bez zarzutu pod względem moralnym lub że cieszy się uznaniem Boga, gdyż trzyma się litery prawa, choć wcale nie zważa na jego ducha”. Według innego dzieła prawi we własnych oczach to „ludzie przesadnie religijni, którzy stale doszukują się niegodziwości u drugich”.

Właśnie na tym polegał błąd faryzeuszy. Z czasem zaczęli przykładać większą wagę do przepisów ludzkich niż do praw i zasad Bożych (Mateusza 23:23; Łukasza 11:41-44). Sami siebie ustanowili sędziami i skwapliwie potępiali każdego, kto nie podporządkował się wyznaczonym przez nich wymogom. Ponieważ uważali się za lepszych i mieli wygórowane poczucie własnej wartości, pragnęli kierować drugimi. Byli rozzłoszczeni, że nie mogą sprawować kontroli nad Jezusem, więc ukartowali jego śmierć (Jana 11:47-53).

Źle pojęta gorliwość

Ludzie prawi we własnych oczach często są gorliwi. Apostoł Paweł wspomniał, iż religijni Żydzi mieli „gorliwość dla Boga, ale nie według dokładnego poznania; bo nie znając prawości Bożej, lecz starając się ustanowić własną, nie podporządkowali się prawości Bożej” (Rzymian 10:2, 3). Sam Paweł był wcześniej żarliwym faryzeuszem, ale i jego gorliwość była chybiona, nie opierała się bowiem na prawości Jehowy (Galatów 1:13, 14; Filipian 3:6).