Ludzie mogą mieć uprzedzenia nie tylko wobec osób innej narodowości, rasy, plemienia czy mówiących innym językiem, ale też wobec tych, którzy wyznają inną religię, są innej płci albo mają inną pozycję społeczną. Niektórzy negatywnie oceniają drugich z powodu ich wieku, wykształcenia, niepełnosprawności lub wyglądu. Mimo wszystko wydaje im się, że wcale nie są uprzedzeni.

A czy ty jesteś wolny od uprzedzeń? Większość z nas widzi, kiedy inni kierują się uprzedzeniami. Ale może być nam trudno dostrzec je u siebie. Tak naprawdę wszyscy w jakimś stopniu jesteśmy uprzedzeni. Zdaniem socjologa Davida Williamsa gdy ktoś myśli o jakiejś grupie negatywnie, a potem spotka osobę należącą do tej grupy, „to będzie traktował taką osobę inaczej i nawet nie będzie zdawał sobie z tego sprawy”.

Na przykład Jovica pochodzący z jednego z krajów bałkańskich, w którym mieszka pewna mniejszość etniczna, przyznaje: „Uważałem, że nikt z tej grupy nie może być dobrym człowiekiem. Ale nie sądziłem, że kierują mną uprzedzenia. Myślałem sobie, że przecież takie są fakty”.

Wiele rządów ustanawia prawa mające zwalczać rasizm i inne formy uprzedzeń. Ale uprzedzenia wcale nie znikają. Dlaczego? Bo prawa te regulują tylko to, co ktoś robi. Nie mają wpływu na to, co myśli i czuje. A uprzedzenia zaczynają się w umyśle i sercu. Czy w takim razie walka z nimi jest z góry skazana na porażkę? Czy istnieje jakiś lek na uprzedzenia?

Problem

Uprzedzenia często opierają się na nieprawdziwych informacjach. Rozważmy poniższe przykłady:

• Niektórzy pracodawcy niesłusznie uważają, że kobiety nie nadają się do wykonywania prac wymagających umiejętności technicznych czy związanych z naukami ścisłymi.

• W średniowiecznej Europie Żydów fałszywie oskarżano o zatruwanie wody w studniach i rozprzestrzenianie chorób. Kiedy naziści doszli do władzy, Żydów ponownie oskarżono, tym razem o spowodowanie kryzysu ekonomicznego w Niemczech. Sprawiło to, że padli ofiarami skrajnych uprzedzeń, które utrzymują się do dziś.

• Wiele osób mylnie sądzi, że wszyscy niepełnosprawni są smutni i zgorzkniali.

Ludzie, którzy podzielają takie opinie, często przytaczają rzekome dowody na poparcie swoich uprzedzeń. Co więcej, każdego, kto się z nimi nie zgadza, uważają za ignoranta.

Zasada biblijna

„Człowiek, który nie ma wiedzy, nie jest dobry” (PRZYSŁÓW 19:2).

Co to oznacza? Bez znajomości faktów podejmujemy złe decyzje. Jeśli wierzymy w wymyślone historie o drugich, niewłaściwie ich oceniamy.

Jak pomaga znajomość faktów

Jeśli znamy fakty na temat jakiejś osoby, to nie uwierzymy tak szybko w nieprawdziwe informacje, które inni mogą o niej rozpowszechniać. A kiedy przekonamy się, że o jakiejś grupie nie mówiono nam prawdy, to może następnym razem nie uwierzymy pochopnie w to, co mówi się o innych grupach.

Co można zrobić

• Pamiętaj, że daleko posunięte uogólnienia o jakiejś grupie ludzi nie są prawdziwe w odniesieniu do wszystkich jej członków.

• Przyznaj, że wiedza, którą masz na temat innych, jest ograniczona.

• Pozyskuj informacje z wiarygodnych źródeł.

Problem

Jeśli za bardzo skupimy się na tym, jak inni się od nas różnią, możemy dojść do wniosku, że te różnice są wadami. W efekcie moglibyśmy zacząć uważać innych za gorszych. Takie negatywne patrzenie na innych mogłoby nam utrudnić okazywanie im empatii. Jej brak może wskazywać na głębszy problem, jakim są uprzedzenia.

Zasada biblijna

„Cieszcie się z tymi, którzy się cieszą. Płaczcie z tymi, którzy płaczą” (RZYMIAN 12:15).

Co to oznacza? Zasadę tę można podsumować dwoma słowami — okazuj empatię. Empatia to umiejętność stawiania się w czyimś położeniu i odczuwania czyichś emocji.

Jak pomaga nam empatia

Kiedy wczuwamy się w czyjeś położenie, wtedy lepiej rozumiemy, jak bardzo jesteśmy do tej osoby podobni. Możemy odkryć, że czuje i reaguje tak samo jak my. Empatia pomoże nam dostrzec, że wszyscy ludzie, bez względu na pochodzenie, należą do jednej rodziny. Im bardziej skupimy się na łączących nas podobieństwach, tym mniej będziemy skłonni osądzać innych.

Empatia pomoże nam traktować innych z szacunkiem. Anne-Marie z Senegalu patrzyła z góry na ludzi należących do tak zwanej niższej kasty. Jak empatia jej pomogła? Wyjaśnia: „Kiedy widziałam, jak bardzo ci ludzie cierpią, zaczęłam się zastanawiać, jak ja bym się czuła na ich miejscu. Uświadomiłam sobie, że wcale ich nie przewyższam. Nie zrobiłam nic, co sprawiłoby, że jestem od nich lepsza”. Jeśli staramy się zrozumieć, z czym zmagają się inni, nie będziemy wobec nich krytyczni.

Co można zrobić

Jeśli postrzegasz jakąś grupę negatywnie, spróbuj dostrzec, co was łączy. Na przykład wyobraź sobie, co ci ludzie czują, kiedy:

• jedzą posiłek ze swoją rodziną

• kończą dzień po ciężkiej pracy

• spędzają czas z przyjaciółmi

• słuchają swojej ulubionej muzyki.

Następnie spróbuj sobie wyobrazić siebie w ich sytuacji. Zastanów się:

• Jak bym reagował, gdyby ktoś dawał mi odczuć, że jestem nic niewart?

• Jak bym się czuł, gdyby ktoś mnie oceniał, zanim jeszcze zdążyłby mnie poznać?

• Gdybym należał do tej grupy, jak chciałbym być traktowany przez innych?

Problem

Do uprzedzeń może prowadzić wygórowane mniemanie o swojej wartości. Ktoś, kto tak o sobie myśli, uważa, że przewyższa innych, a ludzi, którzy się od niego różnią, ocenia jako gorszych. Każdy może wpaść w taką pułapkę. W dziele Encyclopædia Britannica czytamy: „Większość grup [kulturowych] uważa — w mniejszym lub większym stopniu — że ich styl życia, jedzenie, ubiór, nawyki, poglądy, wartości i tak dalej są lepsze niż innych grup”. Jak możemy unikać takiego błędnego sposobu myślenia?

Zasada biblijna

„Z pokorą uważajcie innych za wyższych od siebie” (FILIPIAN 2:3).

Co to oznacza? Żeby uniknąć przesadnej dumy, powinniśmy rozwijać coś przeciwnego, czyli pokorę. Kiedy ją przejawiamy, będziemy w stanie dostrzec, że pod pewnymi względami inni są od nas lepsi. Żadna grupa nie ma monopolu na wszystkie zalety i zdolności.

Rozważmy przykład Stefana. Dorastał on w kraju komunistycznym, ale pokonał swoje uprzedzenia wobec ludzi pochodzących z krajów niekomunistycznych. Powiedział: „Moim zdaniem w zwalczaniu uprzedzeń ważne jest, żeby uważać innych za lepszych od siebie. Nie wiem wszystkiego. Od każdego mogę się czegoś nauczyć”.

Co można zrobić

Spróbuj patrzeć na siebie realistycznie i bądź świadomy swoich błędów. Przyznaj, że inni potrafią robić pewne rzeczy lepiej od ciebie. Nie zakładaj też, że wszyscy ludzie należący do jakiejś grupy mają takie same wady.

Zamiast myśleć o kimś negatywnie, zastanów się:

• Czy cechy, które mi się nie podobają u tej osoby, naprawdę są złe, czy po prostu inne?

• Czy może ona widzieć jakieś wady u mnie?

• W jakich dziedzinach jest ode mnie lepsza?

Jeśli szczerze odpowiesz na te pytania, możesz nie tylko pokonać swoje uprzedzenia, ale też dostrzec rzeczy, za które będziesz podziwiał tę osobę.

Problem

Gdybyśmy unikali ludzi, do których mamy negatywny stosunek, moglibyśmy wzmacniać swoje uprzedzenia. A gdybyśmy przyjaźnili się tylko z osobami podobnymi do nas, moglibyśmy zacząć uważać, że wyłącznie nasz sposób myślenia, nasze uczucia i zachowanie są właściwe.

Zasada biblijna

„Szeroko otwórzcie swoje serca” (2 KORYNTIAN 6:13).

Co to oznacza? Słowo „serce” oznacza tutaj nasze emocje. Jeśli darzymy ciepłymi uczuciami tylko ludzi podobnych do nas, nasze serce się zamknie. Żeby tego uniknąć, powinniśmy być gotowi zaprzyjaźnić się z osobami, które się od nas różnią.

Jak pomaga nam poszerzenie grona przyjaciół

Kiedy poznajemy innych osobiście, zaczynamy rozumieć, dlaczego robią różne rzeczy inaczej niż my. A kiedy stają się nam coraz bliżsi, zapominamy, że należą do innej grupy. Bardziej ich cenimy i dzielimy z nimi radości i smutki.

Weźmy pod uwagę przykład Nazaré. Kiedyś była uprzedzona do imigrantów. Wyjaśnia, co jej pomogło się zmienić: „Zaczęłam z nimi pracować i spędzać czas. Spotkałam osoby, które były zupełnym przeciwieństwem tego, co o nich słyszałam. Gdy zaprzyjaźniasz się z ludźmi z innej kultury, przestajesz ich szufladkować, a zaczynasz kochać i cenić jako jednostki”.

Co można zrobić

Poszukaj okazji, żeby porozmawiać z ludźmi, którzy pochodzą z innego kraju, należą do innej grupy etnicznej albo mówią innym językiem. Możesz:

• poprosić ich, żeby opowiedzieli ci trochę o sobie

• zaprosić ich na posiłek

• z uwagą ich wysłuchać i dowiedzieć się, co jest dla nich ważne.

Jeśli postarasz się zrozumieć, jak to, co przeżyli, ukształtowało ich osobowość, pewnie rozwiniesz bardziej pozytywne nastawienie do nich samych oraz innych członków ich grupy.

Problem

Uprzedzenia nie znikają szybko. Tak jak potrzeba czasu i wysiłku, żeby pozbyć się wirusa, tak samo potrzeba czasu i wysiłku, żeby przezwyciężyć uprzedzenia. Jak możesz się ich wyzbyć?

Zasada biblijna

„Ubierzcie się w miłość, bo jest to doskonała więź jedności” (KOLOSAN 3:14).

Co to oznacza? Robienie miłych rzeczy dla innych zbliża ludzi do siebie. Im więcej miłości okazujesz drugim, tym mniej będziesz uprzedzony. Gdy uczysz się bardziej kochać ludzi, może ci to pomóc przezwyciężać negatywne uczucia, jakie masz w stosunku do nich.

Co można zrobić

Pomyśl o konkretnych sposobach, na jakie możesz okazać miłość ludziom należącym do grupy, którą źle postrzegasz. Nie musi to być nic wyszukanego. Spróbuj zrobić jedną lub więcej z następujących rzeczy:

• Okazuj dobre maniery członkom tej grupy, na przykład przytrzymaj im drzwi albo ustąp miejsca w środkach transportu.

• Nawiąż krótką rozmowę, nawet jeśli nie mówią płynnie w twoim języku.

• Bądź cierpliwy, kiedy ich zachowanie wydaje ci się niezrozumiałe.

• Okazuj im współczucie, kiedy mówią ci o swoich problemach.

Miliony ludzi zastosowały zasady przedstawione w poprzednich artykułach i dzięki temu udało im się wykorzenić uprzedzenia z serca. Ale patrząc realistycznie, nie możemy całkowicie usunąć wszystkich uprzedzeń o własnych siłach. Czy więc nigdy się to nie zmieni?

Doskonały rząd

Do tej pory ludzkim rządom nie udało się usunąć uprzedzeń. Ale czy to oznacza, że żaden rząd tego nie potrafi?

Rząd, który byłby w stanie wyeliminować uprzedzenia, musiałby:

1. 1. sprawić, że ludzie chcieliby zmienić sposób myślenia oraz to, co czują wobec innych

2. 2. uleczyć rany, przez które trudno komuś traktować innych sprawiedliwie

3. 3. składać się z przywódców, którzy sami są bezstronni i wszystkich traktują równo

4. 4. zjednoczyć ludzi wszystkich narodowości.

Biblia zapewnia nas, że Bóg powołał do istnienia taki rząd — „Królestwo Boże” (Łukasza 4:43).

Zobaczmy, co ten rząd zapewni:

1. Najlepsze kształcenie

‛Mieszkańcy tej ziemi będą się uczyć, czym jest prawość’ (IZAJASZA 26:9).

„Rzeczywista prawość przyniesie pokój. Jej owocem będzie spokój i bezpieczeństwo na zawsze” (IZAJASZA 32:17).

Co to oznacza? Królestwo Boże pokaże ludziom, co jest właściwe. Kiedy nauczą się odróżniać dobro od zła — sprawiedliwość od niesprawiedliwości — ich nastawienie wobec siebie nawzajem się zmieni. Wszyscy będą rozumieć, że należy kochać innych ludzi.

2. Koniec niesprawiedliwości

„Bóg otrze z ich oczu wszystkie łzy. Nie będzie już śmierci, smutku, krzyku ani bólu. To, co było kiedyś, przeminęło” (OBJAWIENIE 21:4).

Co to oznacza? Królestwo Boże usunie wszelkie cierpienia wywołane przez niesprawiedliwość. Ofiary złego traktowania nie będą już miały powodu, żeby odczuwać urazę.

3. Dobry przywódca

„Nie będzie osądzał tylko na podstawie tego, co widzi, ani upominał tylko na podstawie tego, co słyszy. Uczciwie osądzi tych, którzy niewiele znaczą, i kierując się sprawiedliwością, udzieli upomnienia dla dobra potulnych” (IZAJASZA 11:3, 4).

Co to oznacza? Jezus Chrystus, Król w niebiańskim Królestwie Bożym, będzie rządził nad ziemią sprawiedliwie i bezstronnie. On nie faworyzuje żadnego narodu i może sprawić, że jego praw będzie się przestrzegać na całym świecie.

4. Jedność

Królestwo Boże uczy ludzi, żeby byli ‛jednomyślni, okazywali sobie nawzajem taką samą miłość, zachowywali całkowitą jedność, byli zjednoczeni w myśleniu’ (FILIPIAN 2:2).

Co to oznacza? Obywatele Królestwa Bożego nie będą tylko wyglądać na zjednoczonych. Będą naprawdę kochać jedni drugich i dzięki temu zachowywać „całkowitą jedność”.

Poznaj te i inne historie w serwisie internetowym jw.org.