Przyjście Jezusa czy jego obecność?

„Co będzie znakiem twojej obecności oraz zakończenia systemu rzeczy?” (MATEUSZA 24:3).

1. Jaką rolę w działalności Jezusa odgrywały pytania?

JEZUS bardzo umiejętnie posługiwał się pytaniami — pobudzał nimi do myślenia, a nawet skłaniał słuchaczy, by na pewne sprawy spojrzeli z zupełnie innego punktu widzenia (Marka 12:35-37; Łukasza 6:9; 9:20; 20:3, 4). Ale jak to dobrze, że również odpowiadał na pytania! Objawiał wtedy prawdy, których inaczej moglibyśmy nie poznać lub nie zrozumieć (Marka 7:17-23; 9:11-13; 10:10-12; 12:18-27).

2. Na jakim pytaniu skupimy obecnie uwagę?

² Ewangelia według Mateusza 24:3 zawiera jedno z najważniejszych pytań, na które Jezus udzielił odpowiedzi. Pod koniec swego ziemskiego życia przestrzegł, że świątynia w Jeruzalem zostanie zburzona, co będzie oznaczać koniec systemu żydowskiego. W sprawozdaniu Mateusza powiedziano dalej: „A gdy siedział na Górze Oliwnej, podeszli do niego na osobności uczniowie, mówiąc: ‚Powiedz nam: Kiedy to nastąpi i co będzie znakiem twojej obecności [„twego przyjścia”, Biblia warszawska] oraz zakończenia systemu rzeczy?’” (Mateusza 24:3).

3, 4. Jaka istotna różnica w sposobie tłumaczenia kluczowego słowa z Ewangelii według Mateusza 24:3 występuje w różnych przekładach Biblii?

³ Miliony czytelników Biblii zastanawia się, dlaczego uczniowie Jezusa zadali mu takie pytanie i jaki wpływ powinna wywrzeć na nas jego odpowiedź. Jezus nadmienił w niej, że pojawienie się liści dowodzi, iż „blisko jest” lato (Mateusza 24:32, 33). Z tego względu wiele kościołów uczy, że apostołowie pytali o znak „przyjścia” Jezusa, znak mający świadczyć o bliskości jego powrotu. W ich przekonaniu owo „przyjście” będzie polegać na zabraniu chrześcijan do nieba, po czym nastąpi koniec świata. Czy twoim zdaniem takie rozumowanie jest poprawne?

⁴ W niektórych tłumaczeniach Biblii, między innymi w Chrześcijańskich Pismach Greckich w Przekładzie Nowego Świata, zamiast słowa „przyjście” użyto wyrazu „obecność”. Czyżby pytanie uczniów i odpowiedź Jezusa dotyczyły czegoś innego, niż uczą kościoły? O co w rzeczywistości zapytano Jezusa i jakiej udzielił odpowiedzi?

O co uczniowie pytali?

5, 6. Jaki wniosek możemy wysnuć w kwestii tego, co mieli na myśli apostołowie, zadając pytanie zanotowane w Ewangelii według Mateusza 24:3?

⁵ Ponieważ Jezus wspomniał poprzednio o świątyni, więc gdy uczniowie zapytali o ‛znak jego obecności [lub: przyjścia] oraz zakończenia systemu rzeczy [dosłownie: wieku]’, prawdopodobnie mieli na myśli system żydowski. (Dla porównania zobacz wyraz „świat” w 1 Koryntian 10:11, Biblia gdańska, oraz w Galatów 1:4, BT).

⁶ Apostołowie nie w pełni rozumieli wówczas nauki Jezusa. Wcześniej sądzili, że „królestwo Boże ma się ukazać natychmiast” (Łukasza 19:11; Mateusza 16:21-23; Marka 10:35-40). Nawet już po rozmowie na Górze Oliwnej, ale jeszcze przed zesłaniem na nich ducha świętego, zapytali Jezusa, czy w owym czasie przywróci królestwo Izraelowi (Dzieje 1:6).

7. Co mogło skłonić apostołów do zapytania Jezusa o jego przyszłą rolę?

⁷ Niemniej apostołowie wiedzieli, że Jezus ich opuści, gdyż nieco wcześniej powiedział: „Jeszcze przez krótką chwilę będzie wśród was światło. Chodźcie, dopóki macie światło” (Jana 12:35; Łukasza 19:12-27). Mogli więc zadawać sobie pytanie: Skoro Jezus zamierza odejść, to w jaki sposób rozpoznamy jego powrót? Kiedy pojawił się jako Mesjasz, większość go nie rozpoznała. A ponad rok później w dalszym ciągu się zastanawiano, czy urzeczywistni to wszystko, czego miał dokonać Mesjasz (Mateusza 11:2, 3). A zatem apostołowie nie bez powodu dopytywali się o przyszłość. Czy jednak pytali o znak zapowiadający rychłe przyjście Jezusa, czy też o coś innego?

8. W jakim języku zapewne toczyła się rozmowa apostołów z Jezusem?

⁸ Wyobraź sobie, że jesteś ptakiem przysłuchującym się tamtej rozmowie na Górze Oliwnej (porównaj Kaznodziei 10:20). Prawdopodobnie usłyszałbyś, że Jezus i apostołowie rozmawiają po hebrajsku (Marka 14:70; Jana 5:2; 19:17, 20; Dzieje 21:40). Ale zapewne znali też język grecki.

Co napisał Mateusz po grecku

9. Na czym opiera się większość współczesnych tłumaczeń Ewangelii według Mateusza?

⁹ Różne źródła sięgające II wieku n.e. wskazują, że Mateusz pierwotnie spisał swą Ewangelię w języku hebrajskim. Później najwyraźniej sam przetłumaczył ją na grecki. Przekłady tej Ewangelii na języki współczesne są dokonywane na podstawie licznych greckich manuskryptów, które przetrwały do naszych czasów. Co zatem Mateusz napisał po grecku w swym sprawozdaniu z rozmowy na Górze Oliwnej? Jakim słowem się posłużył na określenie owego „przyjścia” czy też „obecności”, a więc tego, o co pytali uczniowie i o czym później mówił Jezus?

10. (a) Jakim greckim odpowiednikiem słowa „przyjść” często posługuje się Mateusz i co ten wyraz oznacza? (b) Jakie inne greckie słowo budzi nasze zainteresowanie?

¹⁰ W pierwszych 23 rozdziałach Ewangelii według Mateusza ponad 80 razy występuje czasownik érchomai, powszechnie używany grecki odpowiednik wyrazu „przyjść”. Często zawiera on myśl o przybliżaniu się lub podchodzeniu, jak o tym świadczy Ewangelia według Jana 1:47: „Jezus ujrzał przychodzącego doń Natanaela”. W zależności od kontekstu wyraz érchomai może też znaczyć „pójść”, „wejść”, „dotrzeć” lub „przybyć” (Mateusza 2:8, 11; 8:28; Jana 4:25, 27, 45; 20:4, 8; Dzieje 8:40; 13:51). Ale w Ewangelii według Mateusza 24:3, 27, 37, 39 apostoł posłużył się innym słowem, nigdzie indziej nie występującym w Ewangeliach: rzeczownikiem parousía. Skoro Biblia powstała pod natchnieniem od Boga, to dlaczego pobudził On Mateusza, by w trakcie sporządzania greckiej wersji swej Ewangelii użył we wspomnianych wersetach właśnie tego słowa? Co ono znaczy i dlaczego powinno nam zależeć, by się tego dowiedzieć?

11. (a) Jaka treść kryje się w wyrazie parousía? (b) Jak przykłady użycia słowa parousía przez Józefa Flawiusza potwierdzają nasze zrozumienie tego wyrazu? (Zobacz przypis).

¹¹ Mówiąc krótko, parousía znaczy „obecność”. W dziele Expository Dictionary of New Testament Words (Słownik objaśniający wyrazy Nowego Testamentu) W. E. Vine oznajmia: „PAROUSIA (...) dosł[ownie] obecność — złożenie para, ‚z’, oraz ousia, ‚bycie’ (od eimi, ‚być’) — określa zarówno przybycie, jak i następującą po nim obecność. Na przykład w liście napisanym na papirusie pewna dama wspomina, iż konieczna jest jej parousia w określonym miejscu, by mogła zająć się sprawami dotyczącymi jej posiadłości”. Inne leksykony wyjaśniają, że słowo to odnosi się do ‛wizyty władcy’. A zatem chodzi nie tyle o sam moment przybycia, ile o rozpoczynającą się wtedy obecność. Co ciekawe, właśnie w takim sensie używał wyrazu parousía współczesny apostołom historyk żydowski Józef Flawiusz.a

12. Jak sama Biblia pomaga wykazać, co oznacza słowo parousía?

¹² Starożytna literatura wyraźnie poświadcza, że słowo parousía znaczy „obecność”, niemniej chrześcijanie przede wszystkim pragną wiedzieć, w jakim znaczeniu pojawia się ono w Biblii. Odpowiedź brzmi tak samo — w znaczeniu „obecność”. Widać to na przykładach z listów Pawła. Do Filipian napisał on: „Tak jak zawsze byliście posłuszni — nie tylko podczas mojej obecności, ale teraz ze znacznie większą gotowością podczas mej nieobecności — wypracowujcie swoje wybawienie”. Wspomniał także, iż będzie wśród nich przebywał, aby mogli się radować ‛dzięki jego ponownej obecności [parousía] u nich’ (Filipian 1:25, 26; 2:12). Inne przekłady oddają ten fragment następująco: „przez moją ponowną obecność u was” (BT); „gdy znowu będę z wami” (Jerusalem Bible; New English Bible); „gdy znajdę się ponownie wśród was” (Romaniuk). W Liście 2 do Koryntian 10:10, 11 Paweł przeciwstawił swą „osobistą obecność” sytuacji, gdy był ‛nieobecny’. Bez wątpienia w wypowiedziach tych nie chodziło mu o samo przyjście, przybycie; słowa parousía użył w znaczeniu bycia obecnym (porównaj 1 Koryntian 16:17).b Jak zatem rozumieć wzmianki o paruzji Jezusa? Czy dotyczą jego „przyjścia”, czy też wskazują na dłuższą obecność?

13, 14. (a) Dlaczego parousía musi trwać jakiś czas? (b) Co można powiedzieć o długości trwania paruzji Jezusa?

¹³ Paruzja Jezusa budziła zainteresowanie namaszczonych duchem chrześcijan z czasów Pawła. Ten jednak ostrzegł ich, by nie dali się „wytrącić ze swego sposobu rozumowania”. Najpierw musiał się pojawić „człowiek bezprawia”, którym okazał się kler chrześcijaństwa. Paweł napisał, że „obecność owego czyniciela bezprawia odpowiada działaniu Szatana z wszelkim potężnym dziełem oraz kłamliwymi znakami” (2 Tesaloniczan 2:2, 3, 9). Oczywiście parousía „człowieka bezprawia”, czyli jego obecność, nie oznaczała jedynie przybycia na chwilę, lecz trwała przez pewien okres, w którym miał on czynić kłamliwe znaki. Dlaczego to takie istotne?

¹⁴ Zastanówmy się nad wersetem bezpośrednio poprzedzającym te słowa: „Wtedy zostanie objawiony ów czyniciel bezprawia, którego Pan Jezus zgładzi duchem swoich ust i unicestwi ujawnieniem swej obecności”. Podobnie jak obecność „człowieka bezprawia” miała trwać jakiś czas, tak też obecność Jezusa musiała się rozciągać na pewien okres i osiągnąć punkt kulminacyjny w chwili, gdy unicestwi on tego niegodziwego „syna zagłady” (2 Tesaloniczan 2:8).

Jak to mogło brzmieć po hebrajsku

15, 16. (a) Jakie interesujące nas słowo występuje w wielu tłumaczeniach Ewangelii według Mateusza na język hebrajski? (b) W jaki sposób wyraz boʼ jest używany w Piśmie Świętym?

¹⁵ Zauważyliśmy już, że Mateusz najwyraźniej spisał pierwotnie swą Ewangelię w języku hebrajskim. Jakiego słowa użył w rozdziale 24, a wersetach 3, 27, 37 i 39? Tłumaczenia tej Ewangelii na współczesny język hebrajski zarówno w pytaniu apostołów, jak i w odpowiedzi Jezusa zawierają jedną z form czasownika boʼ. Brzmi to więc mniej więcej tak: ‛Co będzie znakiem twojego boʼ oraz zakończenia systemu rzeczy?’ oraz ‛Jakie bowiem były dni Noego, takie też będzie boʼ Syna człowieczego’. Co oznacza wyraz boʼ?

¹⁶ Hebrajski czasownik boʼ znaczy przede wszystkim „przyjść”, ale może też wyrażać coś innego. Theological Dictionary of the Old Testament (Słownik teologiczny do Starego Testamentu) podaje: ‛Wyraz boʼ, występujący 2532 razy, jest jednym z najczęściej używanych czasowników w Pismach Hebrajskich, a zarazem głównym czasownikiem oznaczającym ruch’ (1 Mojżeszowa 7:1, 13; 2 Mojżeszowa 12:25; 28:35; 2 Samuela 19:30; 2 Królewska 10:21; Psalm 65:3; Izajasza 1:23; Ezechiela 11:16; Daniela 9:13; Amosa 8:11). Gdyby Jezus i jego apostołowie posłużyli się słowem o tak szerokim zakresie znaczeniowym, sens ich wypowiedzi byłby sprawą dyskusyjną. Ale czy użyli właśnie tego wyrazu?

17. (a) Dlaczego brzmienie współczesnych przekładów Ewangelii według Mateusza na język hebrajski nie musi rozstrzygać o tym, co w rzeczywistości powiedzieli Jezus i apostołowie? (b) W jakim innym źródle możemy znaleźć wskazówkę co do tego, jakiego słowa użyli apostołowie oraz Jezus i z jakiego jeszcze powodu to źródło nas interesuje? (Zobacz przypis).

¹⁷ Nie zapominajmy, że współczesne hebrajskie wydania Ewangelii według Mateusza są tłumaczeniami, które mogą nie odpowiadać ściśle temu, co on sam napisał w tym języku. Równie dobrze Jezus mógł się posłużyć innym słowem niż boʼ, słowem wyrażającym tę samą myśl co parousía. Do takiego wniosku skłania książka profesora George’a Howarda Hebrew Gospel of Matthew (Hebrajska Ewangelia Mateusza), wydana w roku 1995. Zwrócono tam uwagę na czternastowieczny utwór polemiczny przeciw chrześcijaństwu napisany przez żydowskiego lekarza Szem-Toba ben Izaaka ibn Szapruta. W dziele tym zawarto hebrajski tekst Ewangelii według Mateusza. Wiele przemawia za tym, iż nie jest to tłumaczenie z łaciny ani greki dokonane w czasach Szem-Toba, lecz bardzo stary tekst sporządzony pierwotnie po hebrajsku.c Możliwe więc, że dokładniej wyraża to, co zostało powiedziane na Górze Oliwnej.

18. Jakiego interesującego słowa hebrajskiego użyto w tekście Szem-Toba i co ono oznacza?

¹⁸ W przytoczonym przez Szem-Toba tekście Ewangelii według Mateusza 24:3, 27, 39 nie występuje czasownik boʼ, lecz pokrewny rzeczownik biʼáh. W Pismach Hebrajskich wyraz ten pojawia się tylko w Księdze Ezechiela 8:5, gdzie oznacza „wejście”. Nie odnosi się tam do czynności przyjścia, lecz określa część budowli; jeżeli ktoś znajduje się w bramie lub na progu, to jest już w budynku. Poza tym w niebiblijnych tekstach religijnych należących do Zwojów znad Morza Martwego często używano wyrazu biʼáh na określenie przybycia zmiany kapłańskiej lub rozpoczęcia przez nią służby (zobacz 1 Kronik 24:3-19; Łukasza 1:5, 8, 23). Słowo to pojawia się również w Ewangelii według Mateusza 24:3, 27, 37, 39 w hebrajskim przekładzie starożytnej syryjskiej (czyli aramejskiej) Peszitty, wydanym w roku 1986. Tak więc istnieją dowody, że w czasach starożytnych rzeczownik biʼáh mógł mieć nieco inne znaczenie niż czasownik boʼ występujący w Biblii. Dlaczego jest to godne uwagi?

19. Jakie wnioski można by wysnuć, jeśli Jezus i apostołowie posłużyli się wyrazem biʼáh?

¹⁹ Bardzo możliwe, że w pytaniu apostołów oraz w odpowiedzi Jezusa pojawił się rzeczownik biʼáh. Nawet jeśli apostołowie mieli na myśli jedynie przyszłe przybycie Jezusa, on sam mógł użyć wyrazu biʼáh, żeby nadać swej odpowiedzi szersze znaczenie. Mógł skierować uwagę na swe przyjście w celu objęcia nowego urzędu, w celu pełnienia odtąd nowej funkcji. Myśl ta harmonizowałaby ze znaczeniem słowa parousía, którym później posłużył się Mateusz. Takie użycie wyrazu biʼáh potwierdzałoby rzecz jasna to, czego od dawna uczą Świadkowie Jehowy, iż złożony „znak” podany przez Jezusa miał świadczyć o jego obecności.