NADZIEJA NA PRZYWRÓCENIE

Około roku 1527 Wittenberga stała się też domem teologa Johannesa Campanusa, uważanego za jednego z największych uczonych tamtej epoki. Chociaż był on zaangażowany w ruch reformatorski, nauki Marcina Lutra go rozczarowały. Dlaczego?

Campanus sprzeciwiał się zarówno nauce o transsubstancjacji, jak i konsubstancjacjid. André Séguenny w jednej ze swoich prac tak przedstawił pogląd Campanusa: „Chleb co do substancji pozostaje zawsze chlebem, ale jako sakrament symbolizuje ciało Chrystusa”. W roku 1529 podczas dysputy w Marburgu, którą poświęcono tym kwestiom, Campanusowi nie pozwolono objaśnić wyników swoich studiów nad Pismem Świętym. To spowodowało, że inni reformatorzy wittenberscy zaczęli od niego stronić.

Reformatorów szczególnie wzburzyły poglądy Campanusa na temat Ojca, Syna i ducha świętego. W swoim dziele Restitution (Przywrócenie) z 1532 roku Campanus wyraził przekonanie, że Jezus i jego Ojciec to dwie odrębne osoby. Wyjaśnił, że Ojciec i Syn ‛są jednym’, dokładnie tak jak mąż i żona stanowią „jedno ciało” — są zjednoczeni, ale wciąż pozostają dwoma odrębnymi osobami (Jana 10:30; Mateusza 19:5). Zauważył też, że w Piśmie Świętym użyto takiego samego unaocznienia, by wskazać na zwierzchnictwo, jakie Ojciec sprawuje nad Synem: „Głową kobiety jest mężczyzna, a głową Chrystusa jest Bóg” (1 Koryntian 11:3).

A co z duchem świętym? Campanus znowu odwołał się do Biblii: „Nie ma ani jednego wersetu potwierdzającego, jakoby Duch Święty był trzecią osobą (...) Duch Boży jest rozumiany jako działająca siła — Bóg przygotowuje i wykonuje wszystko, posługując się swoją duchową siłą sprawczą” (porównaj Rodzaju 1:2).

Luter nazwał Campanusa bluźniercą i wrogiem Syna Bożego, a inny reformator nawoływał do skazania go na śmierć. Mimo to Campanus pozostał niewzruszony. W cytowanej wcześniej książce napisano o nim: „Był przekonany, że utrata tego pierwotnego — apostolskiego i biblijnego — zrozumienia istoty Boga i człowieka stanowiła porażkę Kościoła” (The Radical Reformation).

Campanus nigdy nie dążył do utworzenia nowej grupy religijnej. Szukał prawdy, jak sam powiedział, „wśród sekt i wszystkich heretyków” — ale bez powodzenia. Miał więc nadzieję, że w Kościele katolickim dojdzie do restytucji, czyli powrotu do prawdziwych nauk chrześcijańskich. W końcu jednak władze kościelne go aresztowały i prawdopodobnie ponad 20 lat spędził w więzieniu. Historycy uważają, że zmarł około roku 1575.