FENICJA

(od rdzenia oznaczającego: „palma”).

Nadbrzeżna kraina leżąca na wsch. wybrzeżu Morza Śródziemnego między Syrią, Izraelem i górami Liban na wsch. Jej terytorium odpowiada w przybliżeniu dzisiejszemu Libanowi. Przez wiele lat głównym miastem starożytnej Fenicji był Sydon, który później przyćmiła jego własna kolonia — Tyr (zob. SYDON, SYDOŃCZYCY; TYR).

Geografia. Nadbrzeżną równinę tego długiego i wąskiego kraju przecinały w kilku miejscach podnóża gór, sięgające aż do morza. Obficie nawadniały ją liczne strumienie mające swe źródła w łańcuchu górskim, który stanowił naturalną wsch. granicę Fenicji. Niektóre szczyty przez większą część roku srebrzyły się śniegiem, jako że wznosiły się na wysokość ponad 3000 m (najwyższy ma przeszło 3350 m). Spore obszary tej krainy pokrywały niegdyś bujne lasy i sady, w których rosły cedry, sosny, dęby, buki, morwy, figowce, oliwki i palmy daktylowe.

Pochodzenie i nazwa. Dzieje Fenicjan zaczęły się po potopie, gdyż ich przodkiem był Kanaan — syn Chama i wnuk Noego, protoplasta 11 plemion. Sydończycy wywodzili się od Sydona, pierworodnego syna Kanaana (Rdz 10:15-18; 1Kn 1:13-16), byli więc Kananejczykami (Joz 13:4-6; Sdz 10:12). Podobnie jak inni mieszkańcy tej krainy nazywali ją Kanaanem. Na monecie z czasów Antiocha Epifanesa syrofenickie miasto Laodycea jest przedstawione jako „macierz Kanaanu”.

Z czasem jednak Grecy zaczęli używać w odniesieniu do kananejskich Sydończyków jeszcze innego określenia: Fenicjanie. Ten sam lud nazywano więc wymiennie Kananejczykami, Sydończykami i Fenicjanami. Na przykład w Księdze Izajasza Fenicja występuje jako „Kanaan” (Iz 23:11, BT, BWP; przyp. w NW).

Kraj kupców i żeglarzy. Fenicjanie należeli do najlepszych żeglarzy starożytności. Ich okręty dzięki swym rozmiarom znakomicie sprawowały się na morzu. Miały wysoką rufę i wysoki dziób, szeroki pokład i były napędzane żaglami i wiosłami (Eze 27:3-7). Statki fenickie obsługiwały większą część wymiany handlowej w basenie Morza Śródziemnego. W XI w. p.n.e. Salomon zatrudnił fenickich „sług Chirama” na swych okrętach, które wyruszały do Tarszisz (Hiszpania) (2Kn 9:21). Żeglarze feniccy pływali też na statkach Salomona kursujących z Ecjon-Geber do Ofiru (1Kl 9:26-28; 10:11). W VII w. p.n.e. statki fenickie dalej żeglowały do Tarszisz, skąd przywoziły srebro, żelazo, cynę i ołów (Eze 27:12).

Sztuka i rzemiosło. Feniccy metalurdzy potrafili biegle odlewać, wykuwać i grawerować przedmioty ze złota i srebra. Inni rzemieślnicy rzeźbili w drewnie i kości słoniowej, formowali szkło, tkali wełnę i len i farbowali tkaniny. Fenicja słynęła zwłaszcza z wyrobu purpury. Szaty z czerwonofioletowej purpury tyryjskiej osiągały najwyższe ceny, gdyż na wytworzenie kilku metrów tkaniny trzeba było zużyć tysiące rozkolców — ślimaków, z których każdy dawał zaledwie kroplę barwnika. Miewał on różne odcienie, w zależności od tego, z którego odcinka wybrzeża śródziemnomorskiego pochodziły rozkolce. Ponadto feniccy mistrzowie często stosowali dwu- i trzykrotne farbowanie, dzięki czemu powstawały rozmaite drogie tkaniny, poszukiwane przez dostojników i bogaczy (Eze 27:2, 7, 24).

Za czasów Dawida i Salomona w Fenicji mieszkali kamieniarze słynący z obróbki kamienia budowlanego i drwale biegli w ścinaniu okazałych drzew rosnących w ich lasach (2Sm 5:11; 1Kl 5:1, 6-10, 18; 9:11; 1Kn 14:1).

Religia. Fenicjanie byli Kananejczykami, toteż praktykowali niezwykle zdeprawowaną religię, której centralną postacią był bóg płodności Baal, a która obejmowała homoseksualizm, sodomię i prostytucję sakralną, jak również odrażające ofiary z dzieci (zob. ILUSTRACJA, t. 1, s. 739; KANAAN, KANANEJCZYCY 2 [Podbój Kanaanu przez Izraelitów]). Fenickie miasto Baalbek (ok. 65 km na pn. wsch. od Bejrutu) było w starożytności jednym z najważniejszych ośrodków politeizmu. W czasach rzymskich wzniesiono tam różnym bogom i boginiom olbrzymie świątynie, których ruiny można oglądać po dziś dzień.

Wiosną 31 r. n.e. niektórzy mieszkańcy Fenicji, dowodząc swej wiary, udali się do Galilei, by wysłuchać Jezusa i dostąpić uleczenia ze swych dolegliwości (Mk 3:7-10; Łk 6:17). Jakiś rok później Jezus odwiedził nadbrzeżną równinę Fenicji, a wiara mieszkającej tam Syrofenicjanki zrobiła na nim tak duże wrażenie, że za sprawą cudu uzdrowił jej córkę, opętaną przez demona (Mt 15:21-28; Mk 7:24-31).

Kiedy po męczeńskiej śmierci Szczepana wybuchło w Judei prześladowanie, niektórzy chrześcijanie schronili się w Fenicji. Przez jakiś czas głosili tam dobrą nowinę tylko Żydom. Ale po nawróceniu się Korneliusza na całym wybrzeżu fenickim, podobnie jak w innych zakątkach cesarstwa rzymskiego, szybko wyrastały zbory złożone zarówno z Żydów, jak i nie-Żydów. Niektóre ze zborów fenickich odwiedził podczas swych podróży apostoł Paweł. Ostatnią opisaną w Biblii wizytę w Sydonie złożył ok. 58 r. n.e., gdy był przewożony do Rzymu jako więzień (Dz 11:19; 15:3; 21:1-7; 27:1-3).