TWOJA twarz ma ponad 30 mięśni. Zwykły uśmiech wymaga współdziałania 14 z nich! Wyobraź sobie, jak bez pracy tych mięśni wyglądałaby rozmowa. Czy byłaby ekspresyjna? Raczej nie. Jednak osobom niesłyszącym mięśnie mimiczne służą nie tylko do ożywiania konwersacji. W połączeniu z gestami odgrywają ważną rolę w przekazywaniu myśli i pojęć. Ludzie są często zdumieni, jak wiele można wyrazić w języku migowym, i to w sposób uwzględniający subtelne szczegóły.

Słuchanie oczami

Ludzie mają wiele mylnych wyobrażeń na temat niesłyszących i języka migowego. Sprostujmy niektóre z nich. Niesłyszący mogą prowadzić samochód. Czytanie z ruchu warg jest dla nich bardzo trudne. Język migowy nie ma nic wspólnego z alfabetem Braille’a ani nie polega na zwykłej pantomimie. Nie istnieje jeden uniwersalny język migowy dla wszystkich niesłyszących na całym świecie. Nawet w tym samym kraju migają oni nieco inaczej, w zależności od regionu.

Czy głusi umieją czytać? Niektórzy tak, ale większości sprawia to trudność. Dlaczego? Ponieważ tekst jest zapisem tego, co się mówi. Warto rozważyć, jak języka uczy się dziecko słyszące. Od urodzenia otoczone jest ludźmi, którzy władają określonym językiem. Dość szybko zaczyna łączyć słowa i formułować zdania. Przychodzi mu to naturalnie — właśnie dzięki słuchaniu. Opanowanie zaś sztuki czytania polega na powiązaniu słów i dźwięków, znanych już dziecku ze słuchu, z odpowiednimi znakami graficznymi.

Wyobraź sobie teraz, że jesteś za granicą w dźwiękoszczelnym przeszklonym pomieszczeniu. Nigdy nie słyszałeś tutejszej mowy. Codziennie przychodzą do ciebie miejscowi i próbują ci coś powiedzieć przez szybę. Nie słyszysz ich głosu. Widzisz tylko, jak poruszają ustami. Gdy zdają sobie sprawę, że nie pojmujesz treści ich wypowiedzi, zapisują swoje słowa na kartce i pokazują ci przez szybę. Sądzą, że powinieneś odczytać i zrozumieć ich sens. Ale czy jest to możliwe? W takich okolicznościach raczej nie. Z jakiego powodu? Ponieważ patrzysz na tekst w języku, którego nigdy nie słyszałeś. Właśnie w takiej sytuacji znajduje się większość niesłyszących.

Dla osób głuchych idealnym narzędziem komunikacji jest język migowy. Posługują się znakami, by w otaczającej ich przestrzeni przedstawiać określone pojęcia. Gesty i mimika uwzględniają strukturę gramatyczną języka migowego. Dzięki takiej wizualnej mowie informacje mogą być odbierane wzrokowo.

Niemal każdy ruch rąk, twarzy i całego ciała osoby migającej ma jakieś znaczenie. Mimika nie tylko wzmacnia siłę przekazu. Stanowi nieodłączny element gramatyki języka migowego. Na przykład gdy ktoś zadaje pytanie i unosi przy tym brwi, stawia albo pytanie retoryczne, albo takie, na które odpowiedź jest twierdząca lub przecząca. Jeśli zaś brwi są opuszczone, może to być pytanie o osobę, przedmiot, miejsce, czas, przyczynę lub sposób. Pewne ruchy ust określają rozmiar przedmiotu lub intensywność jakiejś czynności. A poruszanie głową, ramionami, policzkami i powiekami wzbogaca wypowiedź o subtelne odcienie znaczeniowe.

Wszystkie te elementy, odpowiednio zharmonizowane, tworzą miłą dla oka mowę. Mając do dyspozycji tak urozmaiconą formę wyrazu, osoby biegle władające językiem migowym potrafią oddać dowolne pojęcia — od poetyckich po techniczne, od romantycznych po humorystyczne, od konkretnych po abstrakcyjne.