CZY życie może powstać samorzutnie? W XIX wieku niektórzy uczeni uważali, że tak. Ich zdaniem życie mogło po prostu rozwinąć się z nieożywionej materii, bez udziału jakiegoś stwórcy.

Jednakże pewnego kwietniowego wieczoru 1864 roku audytorium zebrane w auli Sorbony, uniwersytetu paryskiego, usłyszało coś zupełnie innego. W mistrzowskim wystąpieniu przed komisją naukowców Ludwik Pasteur obalił argument po argumencie teorię samorództwa.

Życie pochodzi od życia

Już od czasów starożytnych snuto najdziwaczniejsze teorie mające wyjaśnić, skąd w gnijącej materii biorą się owady, robaki i inne organizmy. Na przykład w XVII wieku pewien belgijski chemik chełpił się, że dzięki wepchnięciu brudnej koszuli do słoja z pszenicą doprowadził do pojawienia się w nim myszy!

Za czasów Pasteura środowisko naukowe wrzało od sporów. Stawienie czoła obrońcom teorii samorództwa było nie lada zadaniem. Ale rezultaty badań nad fermentacją dodały Pasteurowi pewności siebie. Przystąpił więc do przeprowadzania doświadczeń, dzięki którym miał raz na zawsze rozprawić się z koncepcją samorzutnego powstawania organizmów żywych.

W jednym ze swych najsłynniejszych eksperymentów użył kolby z szyjką wygiętą w kształcie litery S. W ciekłej pożywce zostawionej na wolnym powietrzu w otwartej kolbie o prostej szyjce szybko pojawiają się bakterie. Ale nic takiego nie następuje w tej samej cieczy przechowywanej w kolbie o esowatym zakończeniu. Dlaczego tak się dzieje?

Wyjaśnienie Pasteura było proste: przechodząc przez esowatą szyjkę, mikroorganizmy z powietrza osiadają na powierzchni szkła, toteż powietrze docierające do cieczy jest ich pozbawione. Bakterie, które pojawiają się w otwartej kolbie, nie powstają samorzutnie z pożywki, lecz są przenoszone przez powietrze.

Aby wykazać, jak ważną rolę w transportowaniu drobnoustrojów odgrywa powietrze, Pasteur wszedł na lodowiec Mer de Glace w Alpach Francuskich. Na wysokości ponad 1800 metrów otworzył szczelnie zamknięte kolby i wystawił je na działanie powietrza. Tylko w jednym spośród 20 naczyń rozwinęły się bakterie. Następnie powtórzył ten eksperyment u podnóża gór Jura. Tu, na znacznie mniejszej wysokości, bakterie pojawiły się w ośmiu kolbach. Dowodziło to, że w czystszym powietrzu występującym na większych wysokościach istnieje mniejsze prawdopodobieństwo skażenia drobnoustrojami.

Na podstawie tego rodzaju doświadczeń Pasteur przekonująco wykazał, iż życie rozwija się tylko z już istniejącego życia. Nigdy nie powstaje przypadkowo, czyli samorzutnie.

Spór dotyczący teorii samorództwa, w którym Pasteur wziął udział i z którego wyszedł zwycięsko, nie był jedynie przekomarzaniem się naukowców. Stanowił coś więcej niż tylko interesujący temat rozmów kilku uczonych lub intelektualistów. Miał daleko donioślejsze znaczenie — w grę wchodziły dowody związane z istnieniem Boga.

Jak zauważył François Dagognet, francuski filozof zajmujący się nauką, „oponenci [Pasteura], zarówno materialiści jak i ateiści, byli przekonani, że potrafią dostarczyć dowodów na powstawanie organizmów jednokomórkowych z rozkładających się cząsteczek. Mogli w ten sposób zaprzeczyć istnieniu Boga-Stwórcy. Jednakże zdaniem Pasteura przeobrażenie się martwego w żywe było niemożliwością”.

Do chwili obecnej wszystkie dowody, których dostarczają eksperymenty, historia, biologia, archeologia i antropologia, dalej potwierdzają to, co wykazał Pasteur — że życie nie może powstać z materii nieożywionej, lecz tylko z już istniejącego życia. Wskazują także jednoznacznie, iż żywe istoty rozmnażają się „według rodzaju swego”, jak napisano w biblijnej Księdze 1 Mojżeszowej. Potomstwo jest zawsze tego samego „rodzaju”, czyli gatunku, co rodzice (1 Mojżeszowa 1:11, 12, 20-25).

A zatem świadomie bądź nieświadomie Ludwik Pasteur dzięki swym badaniom dostarczył przekonującego materiału dowodowego przeciw teorii ewolucji, potwierdzającego, że życie na ziemi w żaden sposób nie mogło zaistnieć bez udziału Stwórcy. W jego pracach znajduje odbicie prawda, którą tak wyraził pokorny psalmista: „Wiedzcie, że Jehowa jest Bogiem. To on nas uczynił, a nie my samych siebie” (Psalm 100:3, NW).