-
Historia nie bez znaczeniaStrażnica (do rozpowszechniania) — 2016 | Nr 4
-
-
TEMAT Z OKŁADKI | BIBLIA — HISTORIA PRZETRWANIA
Historia nie bez znaczenia
Biblia wyróżnia się spośród wszystkich tekstów religijnych. Żadna inna książka nie kształtowała wierzeń tak wielu ludzi przez tak długi okres. Z drugiej strony żadne inne dzieło nie było poddawane tak dogłębnej analizie i ostrej krytyce.
Na przykład niektórzy uczeni powątpiewają, czy współczesne Biblie są wiernymi kopiami pierwotnego tekstu. Pewien religioznawca oświadczył: „Nie mamy nawet najmniejszej pewności, że tekst oryginału zrekonstruowany został poprawnie. (...) Mamy tylko rojące się od przeinaczeń kopie, a olbrzymia ich większość jest młodsza o całe wieki od oryginałów i różni się od nich tysiącami szczegółów” (B. D. Ehrman, Przeinaczanie Jezusa: kto i dlaczego zmieniał Biblię, tłum. M. Chowaniec).
Inni wątpią w autentyczność Biblii, ponieważ w takim duchu zostali wychowani. Faizal, który pochodzi z niechrześcijańskiej rodziny, wyrósł w przekonaniu, że Biblia co prawda jest świętą księgą, ale jej treść została zmieniona. Mówi: „Gdy inni chcieli ze mną rozmawiać o Biblii, byłem nieco podejrzliwy. Przecież nie mieli oryginalnego tekstu, tylko zmieniony!”.
Jakie znaczenie ma to, czy treść Biblii pozostała nienaruszona? Pomyśl: Czy zaufałbyś pokrzepiającym obietnicom dotyczącym przyszłości, gdybyś nie był pewien, że znajdowały się one w tej Księdze od samego początku? (Rzymian 15:4). Czy kierowałbyś się zasadami biblijnymi przy podejmowaniu ważnych decyzji związanych z zatrudnieniem, rodziną albo wielbieniem Boga, gdybyś wiedział, że współczesne Biblie to po prostu kopie pełne błędów?
Chociaż oryginały ksiąg biblijnych nie są dostępne, to mamy do dyspozycji ich starożytne odpisy — tysiące manuskryptów. Jak to się stało, że mimo upływu czasu, sprzeciwu oraz prób manipulowania tekstem przetrwały one do dziś? Jak ten fakt pozwala nabrać przekonania o autentyczności współczesnych Biblii? Odpowiedzi na te pytania znajdziemy w kolejnych artykułach.
-
-
Biblia przetrwała działanie czasuStrażnica (do rozpowszechniania) — 2016 | Nr 4
-
-
TEMAT Z OKŁADKI | BIBLIA — HISTORIA PRZETRWANIA
Biblia przetrwała działanie czasu
ZAGROŻENIE: Pisarze biblijni i kopiści używali przede wszystkim papirusu i pergaminua (2 Tymoteusza 4:13). Dlaczego stanowiło to zagrożenie dla przetrwania Biblii?
Papirus szybko płowieje oraz łatwo się drze i rozpada. „Po arkuszu ostatecznie mogą pozostać tylko szczątki włókien i garstka pyłu” — mówią egiptolodzy Richard Parkinson i Stephen Quirke. „W trakcie przechowywania zwój może zapleśnieć, zgnić albo zostać zjedzony przez gryzonie lub owady, zwłaszcza przez termity, jeśli został zakopany pod ziemią”. Niektóre papirusy po odkryciu były wystawione na nadmierne działanie światła lub wilgoci, co przyśpieszyło ich rozpad.
Pergamin jest trwalszy niż papirus, jednak również niszczeje, gdy jest niewłaściwie przechowywany albo wystawiony na działanie skrajnych temperatur, wilgoci bądź światłab. Także dla niego zagrożeniem są owady. Dlatego w odniesieniu do starożytnych zapisków w pewnej książce czytamy, że ich „przetrwanie jest raczej wyjątkiem niż regułą” (R. S. Bagnall, Everyday Writing in the Graeco-Roman East). Gdyby podobny los spotkał odpisy Biblii, wraz z nimi przepadłoby jej orędzie.
JAK BIBLIA PRZETRWAŁA: Każdy żydowski król miał obowiązek „napisać w księdze odpis tego prawa”, czyli pierwszych pięciu ksiąg biblijnych (Powtórzonego Prawa 17:18). Co więcej, zawodowi przepisywacze sporządzili tak wiele manuskryptów, że w I wieku n.e. można je było napotkać w synagogach w całym Izraelu, a nawet w dalekiej Macedonii! (Łukasza 4:16, 17; Dzieje 17:11). Ale dzięki czemu niektóre starożytne rękopisy przetrwały do chwili obecnej?
Manuskrypty znane jako Zwoje znad Morza Martwego, odnalezione w grotach w suchym klimacie, przetrwały setki lat w glinianych dzbanach
„Aby zachować zwoje zawierające Pisma, Żydzi mieli zwyczaj umieszczać je w dzbanach” — wyjaśnia znawca Nowego Testamentu Philip Comfort (The Quest for the Original Text of the New Testament). Chrześcijanie najwyraźniej przejęli ten zwyczaj. Wiele wczesnych manuskryptów biblijnych odnaleziono właśnie w glinianych dzbanach, a także w niewielkich ciemnych pomieszczeniach i jaskiniach oraz w wyjątkowo suchych miejscach.
REZULTAT: Do dziś przetrwało tysiące fragmentów manuskryptów biblijnych — niektóre mają przeszło 2000 lat. Żaden inny starożytny tekst nie jest potwierdzony tak wieloma rękopisami z tak dawnych czasów.
a Papirus to materiał pisarski wytwarzany z rośliny wodnej o tej samej nazwie. Z kolei pergamin wyrabiano ze skóry zwierzęcej.
b Na przykład na pergaminie sporządzono oficjalnie sygnowany tekst Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych. Obecnie, po niespełna 250 latach, dokument ten wyblakł do tego stopnia, że ledwo można go odczytać.
-
-
Biblia przetrwała sprzeciwStrażnica (do rozpowszechniania) — 2016 | Nr 4
-
-
TEMAT Z OKŁADKI | BIBLIA — HISTORIA PRZETRWANIA
Biblia przetrwała sprzeciw
ZAGROŻENIE: Wielu przywódców politycznych i religijnych dążyło do celów sprzecznych z przesłaniem Biblii. Często wykorzystywali oni swoją władzę, żeby uniemożliwić ludziom posiadanie, publikowanie lub tłumaczenie tej Księgi. Rozważmy dwa przykłady:
Mniej więcej 167 rok p.n.e.: Król Antioch Epifanes z dynastii Seleucydów, chcąc narzucić Żydom religię grecką, nakazał zniszczyć wszelkie kopie Pism Hebrajskich. Jak napisał historyk Heinrich Graetz, jego urzędnicy „znalezione zwoje Zakonu rozdzierali z wściekłością, rzucali w ogień ich szczątki i zabijali tych, co w czytaniu ksiąg świętych szukali pociechy i pokrzepienia” (Historja Żydów, tłum. S. Szenhak, 1929).
Średniowiecze: Niektórzy duchowni katoliccy, rozdrażnieni tym, że laicy głoszą nauki z Biblii zamiast dogmatów kościelnych, uznawali za heretyka każdego, kto posiadał księgi biblijne inne niż Psalmy po łacinie. Na jednym z synodów ustalono, że należy „pilnie, wiernie i regularnie wyszukiwać heretyków (...), przetrząsając wszystkie domy i podziemne izby, co do których istnieje jakiekolwiek podejrzenie. (...) Dom, w którym znaleziony zostanie heretyk, ma być obrócony w ruinę” (Heresy and Authority in Medieval Europe pod red. E. Petersa).
Gdyby wrogom udało się zniszczyć Biblię, jej orędzie odeszłoby w niepamięć.
Angielska Biblia w przekładzie Williama Tyndale’a przetrwała, mimo że obłożono ją zakazem i palono, a jego samego stracono w roku 1536
JAK BIBLIA PRZETRWAŁA: Król Antioch skoncentrował swoje wysiłki na Izraelu, jednak społeczności żydowskie istniały też w wielu innych krajach. Uczeni szacują, że w I wieku n.e. poza granicami Izraela żyło przeszło 60 procent Żydów. W synagogach przechowywali oni kopie świętych Pism — tych samych, z których korzystały późniejsze pokolenia, w tym również chrześcijanie (Dzieje 15:21).
W średniowieczu miłośnicy Biblii odważnie znosili prześladowania i w dalszym ciągu tłumaczyli i przepisywali święte Pisma. Zanim w połowie XV wieku wynaleziono prasę drukarską z ruchomymi czcionkami, fragmenty Biblii mogły już być dostępne w 33 językach! Od tamtego czasu prace nad tłumaczeniem i publikowaniem Biblii nabrały ogromnego tempa.
REZULTAT: Pomimo zagrożeń ze strony potężnych władców i zaślepionych duchownych Biblia stała się najbardziej rozpowszechnioną i najczęściej tłumaczoną książką w historii. Jej treść miała wpływ na prawo niektórych krajów i używany w nich język, a także na życie milionów ludzi.
-
-
Biblia przetrwała próby ingerowania w jej treśćStrażnica (do rozpowszechniania) — 2016 | Nr 4
-
-
Masoreci pieczołowicie przepisywali święte Pisma
TEMAT Z OKŁADKI | BIBLIA — HISTORIA PRZETRWANIA
Biblia przetrwała próby ingerowania w jej treść
ZAGROŻENIE: Czynniki zewnętrzne, takie jak działanie czasu czy sprzeciw, nie doprowadziły do tego, że Biblia przestała istnieć. Jednak niektórzy kopiści i tłumacze próbowali ingerować w jej treść. Niekiedy zamiast dostosować swoje poglądy do Biblii, usiłowali dostosować Biblię do swoich poglądów. Przyjrzyjmy się kilku przykładom:
Miejsce wielbienia Boga: Między IV a II wiekiem p.n.e. pisarze Pięcioksięgu samarytańskiego dodali po wersecie z Księgi Wyjścia 20:17 między innymi słowa: „na górze Garizim. Tam masz zbudować ołtarz”. W ten sposób Samarytanie chcieli sprawić, by święte Pisma uzasadniały budowę ich świątyni na górze Garizim.
Dogmat o Trójcy: Niespełna 300 lat po ukończeniu spisywania Biblii pewien zwolennik trynitarianizmu dodał do Listu 1 Jana 5:7 słowa: „na niebie: Ojciec, Słowo i Duch Święty, a ci trzej jedno są” (według Biblii gdańskiej). Wstawka ta nie występowała w tekście pierwotnym. Jak zauważył biblista Bruce Metzger, słowa te „od VI stulecia coraz częściej pojawiały się w starołacińskich manuskryptach oraz odpisach Wulgaty” (A Textual Commentary on the Greek New Testament).
Imię Boże: Powołując się na żydowski przesąd, wielu tłumaczy Biblii postanowiło usunąć z niej imię Boże. Zastąpili je tytułami takimi jak „Bóg” czy „Pan”, które odnoszą się w Biblii nie tylko do Stwórcy, ale też do ludzi, fałszywych bóstw, a nawet do Diabła (Jana 10:34, 35; 1 Koryntian 8:5, 6; 2 Koryntian 4:4)a.
JAK BIBLIA PRZETRWAŁA: Po pierwsze, chociaż niektórzy kopiści byli niedbali, a nawet dopuszczali się oszustw, to wielu innych wykonywało swoją pracę z niezwykłym kunsztem i skrupulatnością. Między VI a X stuleciem n.e. masoreci przepisywali Pisma Hebrajskie, w wyniku czego powstał tak zwany tekst masorecki. Aby się upewnić, czy nie popełnili żadnej pomyłki, liczyli oni słowa i litery. Jeśli podejrzewali, że do tekstu źródłowego wkradł się błąd, odnotowywali to na marginesie. Masoreci nie manipulowali tekstem Biblii. „Celowe ingerowanie w nią uznaliby za najcięższe przestępstwo” — napisał hebraista Moshe Goshen-Gottstein (The Canon and Masorah of the Hebrew Bible: An Introductory Reader pod red. S. Z. Leimana).
Po drugie, dostępny dziś obszerny zbiór manuskryptów pozwala biblistom wychwycić błędy. Na przykład przywódcy religijni przez wieki przekonywali, że ich łacińskie wersje zawierają autentyczny tekst Biblii. Mimo to w Liście 1 Jana 5:7 dodali nieprawdziwą wstawkę, o której wspomniano wcześniej. Błąd ten przeniknął nawet do uznanych przekładów, takich jak angielska Biblia króla Jakuba czy polska Biblia gdańska! Co jednak wyjawiły odkryte później manuskrypty? Bruce Metzger napisał: „Fragment ten [z Listu 1 Jana 5:7] nie pojawia się w żadnych starożytnych manuskryptach (syryjskich, koptyjskich, ormiańskich, etiopskich, arabskich i słowiańskich) poza łacińskimi”b. Dlatego we współczesnych przekładach Biblii na ogół pomija się tę nieautentyczną wstawkę.
Papirus Chester Beatty P46, manuskrypt biblijny mniej więcej z 200 roku n.e.
Czy starożytne manuskrypty potwierdzają, że treść Biblii przetrwała w niezmienionej formie? Kiedy w roku 1947 odnaleziono Zwoje znad Morza Martwego, uczeni mogli porównać hebrajski tekst masorecki z tekstem rękopisów biblijnych powstałych przeszło 1000 lat wcześniej. Członek zespołu pracującego nad wspomnianymi zwojami powiedział o jednym z nich: „Stanowi [on] niepodważalny dowód na to, że przez więcej niż tysiąc lat żydowscy skrybowie przekazywali tekst biblijny wyjątkowo wiernie i starannie” (F. García Martínez, J. Trebolle Barrera, Los hombres de Qumrán).
W Bibliotece Chestera Beatty’ego w Dublinie znajduje się kolekcja papirusów z fragmentami niemal wszystkich ksiąg Chrześcijańskich Pism Greckich — w tym manuskrypty datowane na II wiek n.e., czyli zaledwie jakieś 100 lat po ukończeniu spisywania Biblii. „Chociaż papirusy te dostarczają bogactwa nowych informacji, jeśli chodzi o szczegóły tekstu”, zauważono w dziele The Anchor Bible Dictionary, „to ukazują również niezwykłą stabilność w przepisywaniu Biblii na przestrzeni dziejów”.
„Śmiało można powiedzieć, że żadne inne starożytne dzieło nie zostało przekazane z taką dokładnością”
REZULTAT: Zamiast zdyskredytować tekst Biblii, wiek i bogactwo manuskryptów w gruncie rzeczy potwierdziły jego wiarygodność. Uczony Frederic Kenyon napisał o Chrześcijańskich Pismach Greckich: „Żadna inna starożytna księga nie jest potwierdzona tak licznymi i wczesnymi świadectwami i żaden bezstronny badacz nie będzie kwestionował faktu, że jej tekst przetrwał do naszych czasów zasadniczo w niezmienionej formie” (The Bible and Modern Scholarship). A w związku z Pismami Hebrajskimi uczony William Henry Green oświadczył: „Śmiało można powiedzieć, że żadne inne starożytne dzieło nie zostało przekazane z taką dokładnością” (General Introduction to the Old Testament: The Text).
a Więcej informacji zawiera broszura Pomoc do studium Słowa Bożego, część 1 i 2. Jest ona dostępna w serwisie internetowym jw.org.
b W przypisie do tego wersetu katolicka Biblia Tysiąclecia podaje, że powyższych słów „brak w najstarszych rkp [rękopisach] gr. i w najstarszych przekładach. Nie spotykamy ich również w ważniejszych kodeksach Wlg [Wulgaty]. Prawdopodobnie stanowiły one marginesową glosę, później w niektórych kodeksach włączoną do tekstu”.
-
-
Dlaczego Biblia przetrwałaStrażnica (do rozpowszechniania) — 2016 | Nr 4
-
-
TEMAT Z OKŁADKI | BIBLIA — HISTORIA PRZETRWANIA
Dlaczego Biblia przetrwała
Biblia zachowała się do naszych czasów. Dzięki temu możesz ją posiadać i czytać. A jeśli wybierzesz dobry przekład, możesz być pewien, że czytasz wiarygodne tłumaczenie oryginalnego tekstua. Ale dlaczego Biblia przetrwała — często w zadziwiających okolicznościach — mimo działania czasu, zaciekłego sprzeciwu i prób ingerowania w jej treść? Co niezwykłego jest w tej Księdze?
„Teraz jestem przekonany, że Biblia to dar od Boga”
Wiele osób studiujących Biblię dochodzi do tego samego wniosku, co apostoł Paweł: „Całe Pismo jest natchnione przez Boga” (2 Tymoteusza 3:16). Wierzą oni, że Biblia ocalała, ponieważ pochodzi od Boga i to On zadbał, by zachowała się do dziś. Cytowany w pierwszym artykule Faizal postanowił w końcu osobiście to zbadać i zaczął studiować Biblię. Był zaskoczony tym, czego się dowiedział. Uświadomił sobie, że wcale nie popiera ona wielu nauk popularnych w religiach chrześcijaństwa. Ponadto poruszyło go wyjawione w tej Księdze Boże zamierzenie co do ziemi.
Faizal mówi: „Teraz jestem przekonany, że Biblia to dar od Boga. Skoro Bóg stworzył wszechświat, to czy nie był w stanie dać nam książki i zadbać, żeby ocalała? Zaprzeczanie temu byłoby pomniejszaniem Jego mocy. A kim ja jestem, żeby kwestionować moc Wszechmocnego?” (Izajasza 40:8).
a Zobacz artykuł „Jak znaleźć dobry przekład Pisma Świętego?”, zamieszczony w Strażnicy z 1 maja 2008 roku.
-