W ALBANII nikogo nie dziwi widok starszej osoby jadącej na ośle i rozmawiającej przez telefon komórkowy. W Indiach żebrak przerywa czasem wołanie o jałmużnę, by gdzieś zadzwonić lub odebrać telefon. Osiągnięcia techniki, takie jak telewizja, telefony komórkowe i komputery, dotarły do każdego zakątka ziemi. Pokonały nawet barierę między bogatymi a biednymi i dla wielu stały się nieodłącznym elementem życia.

Chyba najlepiej widocznym dowodem wszechobecności techniki jest rosnąca popularność telefonów komórkowych, przy czym wiele z nich to coś więcej niż tylko telefony. Dzisiejsze modele są wyposażone w system nawigacji GPS, pozwalają na dostęp do Internetu, wysyłanie i odbieranie SMS-ów oraz e-maili, oglądanie telewizji, słuchanie muzyki i robienie zdjęć. No i oczywiście można z nich też dzwonić!

Według artykułu opublikowanego na łamach The Washington Post pewien multimedialny smartfon „ma większą moc obliczeniową od tej, którą w 1965 roku dysponowało całe Dowództwo Obrony Północnoamerykańskiej Przestrzeni Powietrznej”. W gazecie napisano też: „Statystycznie co drugi mieszkaniec ziemi ma telefon komórkowy”, a co najmniej w 30 krajach urządzeń tych jest więcej niż ludzi. Obserwujemy „najszybsze upowszechnianie się wynalazku technicznego w dziejach ludzkości”.

Blisko 60 procent wszystkich posiadaczy telefonów komórkowych żyje w krajach rozwijających się, jest to więc pierwsze zaawansowane technicznie urządzenie telekomunikacyjne mające większość użytkowników właśnie w tych krajach. Na przykład w Afganistanie w 2008 roku co miesiąc przybywało mniej więcej 140 000 abonentów, a w Afryce w ostatnich latach liczba użytkowników co roku rosła prawie o połowę.

Jednak błyskawiczny rozwój telekomunikacji ma też negatywne strony. Telefony komórkowe, pagery i laptopy sprawiają, że jesteśmy dostępni niemal zawsze i wszędzie. Z tego powodu niektórzy czują się złapani w elektroniczną sieć. W drugą skrajność popadają ludzie uzależnieni od techniki, którzy zawsze muszą mieć pod ręką jakieś urządzenie umożliwiające łączność, aby mieć poczucie, że są na bieżąco.

Uzależnienie, rozproszenie uwagi, zakłócanie spokoju — to prawdopodobnie najczęstsze problemy związane z telekomunikacją i środkami przekazua. Ale zdobycze techniki mogą też być bardzo pożyteczne. Jak więc ich używać w sposób zrównoważony, mądry i taktowny? Kwestie te zostaną omówione w następnych artykułach.

[Przypis]

Kierowca traci kontrolę nad pojazdem i uderza w słup, w wyniku czego pasażerka zostaje poważnie ranna. Mężczyzna natychmiast dzwoni z telefonu komórkowego po pomoc. Ale dlaczego spowodował wypadek? Na moment oderwał wzrok od jezdni, żeby odebrać telefon.

JAK ilustruje ten przykład, nowoczesna technika może być przyjacielem lub wrogiem — wybór należy do nas. Mało kto jednak chciałby cofnąć się w przeszłość, w której nie było dzisiejszych udogodnień. Na przykład komputery oszczędzają nam nużących zajęć, umożliwiają wygodne zakupy i operacje finansowe przez Internet oraz pomagają utrzymywać kontakt z innymi za pośrednictwem poczty elektronicznej albo połączeń głosowych i wideo.

Jeszcze nie tak dawno temu domownicy rankiem udawali się każdy w swoją stronę i aż do wieczora nie mieli okazji ze sobą rozmawiać. Ale jak napisano w gazecie USA Today, obecnie „70% par korzystających z telefonów komórkowych każdego dnia dzwoni do siebie po prostu po to, żeby zapytać, co słychać, 64% w celu uzgodnienia planów, a 42% rodziców codziennie używa telefonu komórkowego, by skontaktować się z dziećmi”.

Potencjalne zagrożenia

Czy niewłaściwe lub nadmierne korzystanie z techniki może być szkodliwe pod względem psychicznym i fizycznym? W jednym z amerykańskich serwisów informacyjnych podano przykład pary nowożeńców, którzy rozmawiali „przez telefon bez przerwy — w samochodach, na siłowni, a nawet dzwonili do siebie z różnych pokojów własnego domu”. Pewnego miesiąca wydzwonili przeszło 4000 minut, czyli ponad 66 godzin, i stwierdzili, że nie mogą żyć bez telefonów. Mają „typowe objawy uzależnienia” — stwierdził dr Harris Stratyner, specjalista w zakresie zdrowia psychicznego. „To tak, jakby ich więź była zależna od jakiegoś przedmiotu”.

Przykład ten może się wydawać skrajny, ale pokazuje niepokojącą tendencję. Dla wielu osób myśl o pozostawaniu poza zasięgiem, choćby przez godzinę, jest nie do zniesienia. Pewna dwudziestokilkuletnia kobieta przyznała: „Musimy wciąż sprawdzać e-mail, cały czas siedzieć w Internecie i ciągle rozmawiać z przyjaciółmi przez komunikatory internetowe”.

Jeżeli przed komputerem lub z komórką w ręku „spędzasz coraz więcej czasu i lubisz to tak bardzo, że nie masz chwili na nic innego, stanowi to niewątpliwy sygnał ostrzegawczy, że coś nie jest w porządku” — oświadczył psychiatra Brian Yeo na łamach The Business Times of Singapore. Osoby, które godzinami przesiadują ze swoimi gadżetami, przeważnie są mało aktywne fizycznie albo nawet w ogóle nie zażywają ruchu i mogą być zagrożone chorobami układu krążenia, cukrzycą lub innymi poważnymi dolegliwościami.

Niektóre ryzykowne zachowania mogą mieć wręcz natychmiastowe skutki. Na przykład niedawne badania dotyczące telefonów komórkowych wykazały, że rozmowa przez telefon w czasie jazdy, nawet z użyciem zestawu głośnomówiącego, wpływa na sprawność kierowcy równie niekorzystnie jak alkohol! Śmiertelnie niebezpieczne może być też pisanie SMS-ów podczas jazdy, a pewien sondaż wykazał, że robi to około 40 procent kierowców poniżej 27 roku życia. Poza tym jeśli kusi cię, żeby podczas prowadzenia auta rozmawiać przez telefon albo wysłać SMS-a, pamiętaj, że w razie wypadku policja i twój ubezpieczyciel mogą sprawdzić, czy tuż przed zdarzeniem nie korzystałeś z telefonu. Rozmowa telefoniczna albo zwykły SMS może cię drogo kosztować!a Śledztwo dotyczące katastrofy kolejowej w Kalifornii w 2008 roku, w której zginęło 25 osób, wykazało, że tuż przed wypadkiem maszynista wysłał SMS-a. Nie zdążył nawet uruchomić hamulców.

Ponieważ z telewizji, telefonów komórkowych i komputerów korzysta coraz więcej dzieci, muszą się one nauczyć robić to w sposób mądry i odpowiedzialny. Jak można im pomóc? Zachęcamy do przeczytania następnego artykułu.

[Przypis]

[Ilustracja na stronie 5]

Czy korzystanie z nowoczesnych środków łączności nie zabiera ci coraz więcej czasu?

„Dawniej musieliśmy się przejmować jedynie nadmiernym wpływem telewizji. Dzisiaj mamy konsole do gier, komputery i komórki. Małe dzieci to przerasta — pojawiają się u nich symptomy podobne do objawów uzależnienia. (...) Ich umysły przyzwyczajają się do nadmiernej stymulacji słuchowej i wzrokowej, a gdy jej brakuje, dzieci nie wiedzą, co ze sobą zrobić” (lekarka Mali Mann).

INTERNET oraz rozwój techniki sprawia, że żyjemy dziś w świecie oplecionym coraz gęstszą siecią połączeń. Wielu młodych nie wychodzi z domu bez przenośnego odtwarzacza multimedialnego albo telefonu komórkowego. A ponieważ te i inne urządzenia są coraz sprawniejsze, bardziej uniwersalne i tańsze, zalew techniki wciąż przybiera na sile i stwarza rodzicom coraz to nowe trudności związane ze sprawowaniem nadzoru, pouczaniem i korygowaniem dzieci.

Rodzice mogą sprostać tym wyzwaniom, jeśli spełnią dwa warunki. Po pierwsze, będą pamiętali o biblijnej przestrodze zawartej w Księdze Przysłów 22:15: „Głupota jest przywiązana do serca chłopca; rózga karności oddali ją od niego”. Po drugie, wezmą pod uwagę fakt, że technika może wywierać na dziecko dobry albo zły wpływ, i dołożą wszelkich starań, aby w wypadku ich dziecka ów wpływ był pozytywny.

Zacznijcie jak najwcześniej!

W wielu domach pierwszy kontakt z techniką umożliwia dziecku telewizja. Telewizor często staje się wręcz niańką. Niektórzy specjaliści w zakresie zdrowia psychicznego uważają jednak, że przedwczesne i nadmierne oglądanie telewizji może spowodować problemy emocjonalne, a także sprawić, że dziecko nie będzie się interesować ćwiczeniami fizycznymi, nie rozwinie umiejętności odróżniania prawdy od fikcji czy skupiania uwagi — co będzie mu potrzebne w szkole. Wspomniana wcześniej lekarka Mali Mann twierdzi, że u niektórych dzieci może „zostać błędnie zdiagnozowany zespół deficytu uwagi (ADD) lub zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) albo nawet zaburzenie afektywne dwubiegunowe”. Dlatego część specjalistów zaleca, aby dzieci w wieku poniżej dwóch lat wcale nie oglądały telewizji.

„W ciągu pierwszych kilku lat życia dziecka najważniejsze jest nawiązanie bliskiej więzi z rodzicami” — uważa rzecznik Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej Kenneth Ginsburg. Więź taka tworzy się wtedy, gdy rodzice rozmawiają ze swymi pociechami, bawią się z nimi oraz im czytają. Wielu rodziców przekonało się też, że dzieci, którym regularnie się czyta, rozwijają w sobie zamiłowanie do lektury, co jest kolejną cenną zaletą.

Umiejętność posługiwania się komputerem lub podobnymi urządzeniami z całą pewnością może być ważna, a nawet niezbędna. Jeśli jednak zauważycie, że wasze dziecko poświęca zbyt wiele czasu grom komputerowym, buszowaniu po Internecie i tym podobnym zajęciom, warto spróbować poszerzyć jego horyzonty. W jaki sposób? Spróbujcie go zainteresować jakimś hobby — na przykład grą na instrumencie muzycznym lub czymkolwiek innym, co będzie ciekawe i stymulujące.

Właściwie dobrane zajęcie to coś więcej niż tylko miła odmiana. Może również pomóc twojemu dziecku wypracować w sobie cierpliwość, wytrwałość, panowanie nad sobą i kreatywność — cechy niezbędne do osiągnięcia powodzenia w życiu, w którym problemów nie rozwiązuje się zwykłym kliknięciem myszki.

Dzieci potrzebują „mądrości i zdolności myślenia”

Biblia zachęca zarówno dorosłych, jak i dzieci do rozwijania u siebie „zdolności rozumowania”, czyli umiejętności myślenia (Rzymian 12:1; Przysłów 1:8, 9; 3:21). Umożliwia ona nie tylko odróżnianie dobrych uczynków od złych, ale również mądrych od niemądrych. Na przykład spędzanie długich godzin na grach komputerowych albo na oglądaniu telewizji nie jest zabronione, ale czy świadczy o mądrości? Podobnie kupowanie najnowszych gadżetów lub programów nie jest niedozwolone, ale czy jest mądre? Jak więc możecie pomóc swemu dziecku rozsądnie korzystać z osiągnięć techniki?

◼ Wyjaśnijcie, w czym tkwi zagrożenie. Dzieci szybko się uczą wszystkiego, co ma związek z techniką i Internetem, ale brakuje im doświadczenia i dlatego niekiedy bywają naiwne. Wytłumaczcie im więc, jakich zagrożeń powinny unikać, oraz pokażcie, jak to robić. Weźmy pod uwagę na przykład serwisy społecznościowe. Takie witryny umożliwiają młodym zaprezentowanie siebie i poznanie rówieśników, ale są też miejscem, które upodobali sobie pedofile oraz inne osoby o złych intencjach (1 Koryntian 15:33)a. Rozważni rodzice ostrzegają dzieci, aby nie ujawniały w Internecie swoich danych osobowychb.

Oczywiście dzieci mają prawo do prywatności stosownej do ich wieku. Ale jako rodzice macie daną od Boga władzę oraz obowiązek pouczania dzieci i czuwania nad tym, co robią (Przysłów 22:6; Efezjan 6:4). Zapewne waszą troskę odbiorą nie jako zbyteczne wtrącanie się, lecz jako wyraz niesamolubnej miłości.

Ale może powiesz: „Jak mam pomóc moim dzieciom, skoro nie potrafię nawet obsługiwać urządzeń, których używają?”. Warto więc nauczyć się przynajmniej podstaw. Dziewięćdziesięcioparoletnia Melba zaczęła korzystać z komputera, gdy miała ponad osiemdziesiąt lat. Opowiada: „Kiedy po raz pierwszy spróbowałam go użyć, miałam ochotę cisnąć nim przez okno. Po kilku miesiącach wreszcie pojęłam, o co chodzi, i teraz mogę bez większych trudności wysyłać e-maile i korzystać z innych funkcji”.

◼ Wyznaczcie dziecku stosowne limity. Jeśli wasze dziecko spędza długie godziny na oglądaniu telewizji, surfowaniu po Internecie albo graniu w gry komputerowe, warto zastanowić się nad wprowadzeniem w domu pór i miejsc, w których nie będziecie korzystać z tego typu osiągnięć techniki. Może to pomóc twemu synowi lub córce docenić wartość biblijnej zasady: „Na wszystko jest wyznaczony czas”. Oznacza to, że trzeba znaleźć czas dla rodziny i przyjaciół, a także na odrabianie zadań domowych, jedzenie, aktywność fizyczną i inne rzeczy (Kaznodziei 3:1). Wprowadzanie i trzymanie się rozsądnych reguł organizuje życie rodzinne, a także pomaga dzieciom mieć wzgląd na drugich oraz wypracować dobre maniery i towarzyskość.

W ostatnim artykule z tej serii przyjrzymy się kilku zasadom, które mogą pomóc nam wszystkim — dorosłym i dzieciom — korzystać z techniki taktownie i z umiarem.

[Przypisy]

[Ilustracja na stronie 7]

Dzieci potrzebują różnorodnych zajęć, które poszerzają horyzonty i pomagają pielęgnować cierpliwość oraz wytrwałość

Dwudziestokilkuletnia Katherine używa komputera w pracy. Zauważyła jednak, że również w domu spędza mnóstwo czasu na surfowaniu po sieci, robieniu zakupów przez Internet i czytaniu niezliczonych e-maili. Ale i tak w porównaniu ze swymi młodszymi znajomymi korzysta z techniki z umiarem. Katherine pyta: „Dlaczego ciągle zawracają mi głowę głupimi wiadomościami tekstowymi? Przecież jestem człowiekiem! Czy nie mogą ze mną po prostu porozmawiać?”.

TRUDNO nie zgodzić się z Katherine — wiele urządzeń zaprojektowanych z myślą o łączeniu ludzi w rzeczywistości stwarza między nimi emocjonalny dystans. W zrównoważonym korzystaniu z techniki może ci pomóc przeanalizowanie kilku zasad biblijnych.

◼ „Wszystko, co chcecie, żeby ludzie wam czynili, wy też im podobnie czyńcie” (Mateusza 7:12). Jeśli podczas korzystania z telefonów komórkowych i komputerów uwzględniamy powyższe słowa Jezusa Chrystusa, to szanujemy innych i zachowujemy dobre maniery. „Byliśmy z mężem w restauracji” — mówi Anne. „Przy sąsiednim stoliku jadło dwóch mężczyzn. Ale jeden z nich cały czas rozmawiał przez komórkę. Współczuliśmy jego towarzyszowi, który musiał jeść ‚samotnie’”. Jak byś się czuł, gdybyś był na miejscu tego mężczyzny? Skrzywdzony? Urażony? To, że możemy korzystać z telefonu komórkowego niemal wszędzie i o każdej porze, wcale nie oznacza, że powinniśmy to robić. Zawsze warto kierować się zasadą podaną przez Jezusa.

◼ „Baczcie więc pilnie, żebyście nie postępowali jak niemądrzy, ale jak mądrzy, wykupując sobie dogodny czas” (Efezjan 5:15, 16). Czas jest cennym darem od Boga i nie powinien być marnotrawiony. To prawda, że technika pozwala nam go oszczędzać. Na przykład Internet może przyśpieszać wyszukiwanie informacji, operacje bankowe i zakupy. Jeśli jednak będziemy godzinami bez celu po nim surfować, to stanie się złodziejem czasu.

Innym potencjalnym zagrożeniem, które może ograbiać z czasu, jest robienie kilku rzeczy naraz, na przykład korzystanie z komputera podczas oglądania telewizji i rozmawiania przez telefon albo ciągłe zaglądanie do poczty elektronicznej w trakcie pracy z innymi programami. Coś takiego może mijać się z celem. Dlaczego?

„Jeżeli zajmujemy się kilkoma zadaniami jednocześnie, zagłębienie się w którekolwiek z nich jest prawie niemożliwe” — mówi neuropsycholog dr Jordan Grafman. Po prostu nie potrafimy skupić się na kilku czynnościach naraz i wszystkich wykonać dokładnie. Coś takiego może prowadzić do powierzchownego podejścia do zadań oraz do kłopotów z zapamiętywaniem. Ponadto robienie co chwila czegoś innego sprawia, że popełnia się więcej błędów, a „skończenie wszystkich prac trwa znacznie dłużej — niekiedy nawet ponad dwa razy dłużej, niż gdyby zająć się nimi po kolei” — napisano w czasopiśmie Time. Tak więc dobrze się zastanów, zanim zaczniesz robić kilka rzeczy naraz. Może ci nie starczyć czasu!

◼ „Strzeżcie się wszelkiej zachłanności, bo nawet wtedy, gdy ktoś ma obfitość, jego życie nie zależy od tego, co posiada” (Łukasza 12:15). Nawet najdroższe i najbardziej luksusowe dobra materialne nie dadzą nam życia ani prawdziwego szczęścia. Może je zapewnić tylko Bóg. Jezus powiedział: „Szczęśliwi, którzy są świadomi swej potrzeby duchowej” (Mateusza 5:3). Natomiast świat reklamy utożsamia szczęście z posiadaniem różnych rzeczy. Reklamy nawołują: „Kup to!”, „Musisz mieć najnowszy model!”. Okaż mądrość i nie daj się zwieść. Zanim zaczniesz wydawać ciężko zarobione pieniądze, przeanalizuj swoje pobudki i potrzeby. Pamiętaj też, że wiele nowinek technicznych szybko traci na wartości. Jeśli więc jakieś urządzenie jest ci niezbędne, zadaj sobie pytanie: „Czy muszę mieć najnowszy model? Czy rzeczywiście będę używał wszystkich jego kosztownych funkcji?”.

Przyjaciel czy wróg — twój wybór

Kiedy wspomnianej wcześniej Katherine popsuł się komputer, była cała w nerwach. Opowiada: „Na początku przeżyłam szok, jednak postanowiłam wstrzymać się z wymianą komputera. Po miesiącu czułam się znacznie bardziej zrelaksowana i więcej czytałam. Komputera używam w pracy, więc po godzinach nadal mogę utrzymywać kontakt z przyjaciółmi. Ale nie czuję przymusu, żeby wciąż być w sieci. Technika nie rządzi już moim życiem”.

Wiele osiągnięć nauki i techniki jest praktycznych i może nam oszczędzić niemało czasu oraz sił. Korzystaj więc z nich, gdy zachodzi taka potrzeba, ale rób to odpowiedzialnie i taktownie. W jaki sposób? Stawiaj ludzi wyżej niż technikę. Unikaj marnotrawienia cennego czasu i pieniędzy na urządzenia albo programy, których nie potrzebujesz. Nie używaj Internetu ani innych środków przekazu do oglądania niemoralności i przemocy. Nie uzależniaj się od techniki. Krótko mówiąc, przejawiaj mądrość: stosuj się do natchnionych i ponadczasowych zasad znajdujących się w spisanym Słowie Bożym, Biblii. To właśnie „Jehowa daje mądrość; z jego ust pochodzi wiedza i rozeznanie” (Przysłów 2:6).

[Ramka na stronie 9]

DOBRE MANIERY PODCZAS KORZYSTANIA Z TELEFONÓW I KOMPUTERÓW

Jak używać telefonu komórkowego i komputera, mając wzgląd na innych? Przeanalizuj poniższe rady.

◼ Unikaj odbierania telefonu lub dzwonienia w miejscu lub czasie, w którym przeszkadzałoby to innym. Jeśli trzeba, wyłącz telefon.

◼ Nie dopuść, by telefon przerwał ci ważną rozmowę, którą prowadzisz z kimś twarzą w twarz — chyba że jest to absolutnie konieczne.

◼ Kiedy rozmawiasz z kimś przez telefon, poświęć mu całą swoją uwagę.

◼ Nie rób nikomu zdjęcia za pomocą telefonu, jeśli byłoby to niegrzeczne lub krępujące dla tej osoby.

◼ Opieraj się pokusie przekazywania dalej każdej „interesującej” wiadomości, którą otrzymasz. Odbiorcy mogą wcale się z niej nie cieszyć.