RÓŻNORODNOŚĆ i ogromna liczba języków — obecnie około 7000 — może znacząco utrudniać podróżowanie, handel, edukację oraz sprawowanie władzy. Jest tak już od czasów starożytnych. Na przykład jakieś 2500 lat temu pod panowaniem króla Aswerusa (prawdopodobnie Kserksesa I) Persowie przekazywali oficjalne dekrety po całym królestwie „od Indii po Etiopię — stu dwudziestu siedmiu prowincjach — do każdej prowincji w jej własnym sposobie pisania i do każdego ludu w jego własnym języku”a.

W dzisiejszych czasach większość organizacji — a nawet rządów — nie próbowałaby robić czegoś tak trudnego. Istnieje jednak pewna społeczność, której się to udało. Świadkowie Jehowy publikują czasopisma, filmy i materiały dźwiękowe oraz wiele książek, między innymi Biblię, łącznie w ponad 750 językach, z których jakieś 80 to języki migowe. Dla niewidomych wiele materiałów opracowują w różnych wersjach pisma Braille’a.

Co więcej, z pracy tej Świadkowie nie czerpią żadnych korzyści finansowych. Osoby zajmujące się tłumaczeniem i wydawaniem tych publikacji to niepłatni ochotnicy. Dlaczego nie szczędzą starań, by tłumaczyć na tak wiele języków i jak wygląda ich praca?

ZANIM publikacja Świadków Jehowy trafi do tłumaczy, starannie planuje się, co ma zawierać, wyszukuje potrzebne informacje i ją redaguje. Podczas tego procesu Dział Redakcyjny w Biurze Głównym w Nowym Jorku dokładnie sprawdza, czy tekst jest ścisły pod względem merytorycznym oraz czy użyto poprawnego i współczesnego językaa.

Następnie Dział Redakcyjny rozsyła tekst do setek zespołów tłumaczy na całym świecie. Większość z nich mieszka i pracuje tam, gdzie używa się języka, na który tłumaczą. Zazwyczaj jest to ich język ojczysty. Muszą bardzo dobrze rozumieć tekst oryginalny oraz biegle posługiwać się językiem docelowym.

Jak na ogół wygląda praca tłumacza?

Geraint, tłumacz mieszkający w Wielkiej Brytanii, opowiada: „Tworzymy zespół, dlatego podstawą jest dobra współpraca. Razem szukamy rozwiązań napotkanych problemów translatorskich. Tłumaczymy nie tyle pojedyncze słowa, ile całe grupy wyrazów. Bierzemy pod uwagę ich dokładne znaczenie oraz przesłanie, ciągle przypominając sobie, do jakiej grupy odbiorców skierowany jest dany artykuł”.

Co staracie się osiągnąć?

„Chcemy, by czytelnik miał wrażenie, że tekst został napisany w jego języku ojczystym, a nie, że jest tłumaczeniem. Dlatego używamy naturalnie brzmiących wyrażeń. To przykuwa uwagę czytelnika i sprawia, że z przyjemnością czyta dalej, tak jakby jadł smaczne danie”.

Jakie korzyści daje życie wśród ludzi używających danego języka?

„Bezpośredni kontakt z miejscowymi bardzo nam pomaga, słyszymy ten język na co dzień. Mamy okazję sprawdzać, na ile pojęcia i wyrażenia, których chcielibyśmy użyć, są naturalne i zrozumiałe oraz czy podobają się odbiorcom. To pomaga nam właściwie oddać znaczenie tekstu”.

Jak jest zorganizowana wasza praca?

„Poszczególne projekty są przydzielane zespołom. Najpierw każdy członek zespołu czyta tekst oryginalny, żeby wyrobić sobie o nim ogólne pojęcie, zapoznać się z jego układem i określić, do jakiej grupy odbiorców jest skierowany. Stawiamy sobie pytania: ‚O czym jest ten tekst? Co jest jego myślą przewodnią? Jaki ma osiągnąć cel? Czego spodziewam się z niego dowiedzieć?’. To uruchamia naszą wyobraźnię.

„Potem swoimi spostrzeżeniami dzielimy się z zespołem. Czy na pewno wszystko rozumiemy? Jak możemy zachować styl, w którym napisano ten artykuł? Chcemy wywołać u czytelnika taką samą reakcję, jaką angielski tekst wywołuje u odbiorcy angielskojęzycznego”.

Jak wygląda współpraca takiego zespołu?

„Dążymy do tego, by już za pierwszym razem dało się zrozumieć czytaną treść. Dlatego, żeby upewnić się, czy jasno oddaliśmy myśli, kilkakrotnie czytamy na głos każdy przetłumaczony akapit.

„Tłumacz pisze na komputerze akapit w języku docelowym, co pozostali członkowie zespołu widzą na swoich monitorach. Sprawdzamy, czy żadna myśl nie została pominięta lub dodana. Analizujemy też tekst pod kątem pisowni, gramatyki i naturalności języka. Potem jedno z nas czyta dany akapit na głos. Jeśli w którymś miejscu się zacina, omawiamy to. Po skończeniu artykułu odczytujemy go w całości, zwracając uwagę na miejsca, które być może należałoby dopracować”.

To spory wysiłek umysłowy!

„To prawda, pod koniec dnia jesteśmy zmęczeni. Wracamy więc do materiału rano, z wypoczętym umysłem. Po kilku tygodniach Dział Redakcyjny przesyła nam ostateczną wersję tekstu. Wtedy, mając ‚świeże’ oko i ucho, jeszcze raz czytamy tłumaczenie i je wygładzamy”.

Jakich programów komputerowych używacie?

„W tłumaczeniu komputery nadal nie mogą zastąpić człowieka. Ale Świadkowie Jehowy opracowali programy, które bardzo ułatwiają nasze zadanie. Jeden z nich to rodzaj słownika, w którym gromadzimy często używane terminy i wyrażenia. Inny umożliwia nam przeszukiwanie materiałów przetłumaczonych przez cały nasz zespół językowy, dzięki czemu możemy korzystać z wcześniej zastosowanych ciekawych rozwiązań”.

Co myślicie o swojej pracy?

„Uważamy, że jest to okazja, by dać coś drugim. I staramy się, żeby ten ‚prezent’ był ładnie zapakowany. Cieszymy się na myśl, że jakiś artykuł z czasopisma albo ze strony internetowej może poruszyć serce czytelnika i zmienić jego życie na lepsze”.

Długotrwałe korzyści

Na całej ziemi z publikacji Świadków Jehowy odnoszą pożytek setki milionów ludzi, ponieważ mogą korzystać z nich w swoim języku. Ukazują się one zarówno w druku, jak i na stronie internetowej www.pr2711.com. Zawarte w nich mądre i praktyczne rady pochodzą z Biblii. Na kartach tej świętej Księgi Bóg, który ma na imię Jehowa, polecił, by Jego orędzie dotarło do ludzi z „każdego narodu i plemienia, i języka” (Objawienie 14:6)b.

Czy wiedziałeś, że Świadkowie Jehowy tłumaczą swoje publikacje na ponad 750 języków?

Dlaczego to robimy? Chcemy, by orędzie z Biblii dotarło do „każdego narodu i plemienia, i języka, i ludu” (Objawienie 14:6).

W tym numerze Przebudźcie się! opisano, jak wygląda praca osób tłumaczących nasze publikacje.